12 milyar sterlinlik 'süper çarpıştırıcı'nın amacı ne?

DUVAR - Dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısına ev sahipliği yapan İsviçre'deki bilim insanları, yeni ve çok daha büyük bir süper çarpıştırıcının yapımı için başvuruda bulundu. BBC'ye konuşan CERN Genel Direktörü yeni devasa çarpıştırıcının adının 'Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı' olduğunu söyledi.

Amaçları fizikte devrim yaratacak ve evrenin nasıl çalıştığını daha iyi anlamamızı sağlayacak yeni parçacıkları keşfetmek. Teklifleri kabul edilirse süper çarpıştırıcı, bugün kullanılan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'ndan (LHC) üç kat büyük olacak. Makinenin kurulum maliyetinin 12 milyar sterlini bulacağı tahmin ediliyor.

Gerekli mali kaynağı İngiltere'nin de dahil olduğu Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nin (CERN) üye ülkeleri sağlayacak ve bazı uzmanlar bunun ekonomik açıdan mantıklı olup olmadığını sorguluyor.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın en büyük başarısı, 2012 yılında Higgs Bozonu adı verilen yeni bir parçacığın tespit edilmesiydi. Ancak o zamandan bu yana, karanlık madde ve karanlık enerjinin izini sürmenin zor bir hedef olduğu anlaşıldı. Bunun yanında bazı araştırmacılar daha ucuz seçeneklerin olduğuna inanıyor.

BBC'ye konuşan CERN Genel Direktörü Prof. Fabiola Gianotti, yeni makinenin adının Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı (FCC) olduğunu ve onaylanırsa "güzel bir makine" olacağını söyledi. "Bu, insanlığın evren hakkındaki bilgimizle ilgili temel fizikteki soruları yanıtlamada ileriye doğru muazzam adımlar atmasına olanak sağlayacak bir araç. Bunun için daha güçlü bir araca ihtiyacımız var" diye ekledi.

CERN, Cenevre yakınlarında, İsviçre ve Fransa sınırında yer alıyor. LHC, çevresi 27 km olan dairesel bir yeraltı tünelinden oluşuyor. Atomların (hadronların) içini hem saat yönünde hem de saat yönünün tersine ışık hızına yakın hızlara çıkarabiliyor ve belirli noktalarda onları dünyadaki diğer atom parçalayıcılardan daha güçlü bir şekilde birbirine çarpabiliyor.

Çarpışmalardan arta kalan daha küçük atom altı parçacıklar, bilim insanlarının atomların hangi maddeden oluştuğunu ve birbirleriyle nasıl etkileşime girdiklerini anlamalarına yardımcı oluyor.

Süper çarpıştırıcının 10 yıldan uzun süre önce Higgs Bozonu parçacığını keşfetmesi çığır açıcıydı. Evrendeki diğer tüm parçacıklara şeklini veren bir yapı taşının varlığı, 1964 yılında İngiliz fizikçi Peter Higgs tarafından öne sürülmüş, parçacık ancak 2012 yılında LHC'de keşfedilmişti. Keşif, Standart Model adı verilen atom altı fiziğinin son yapboz parçasıydı. Teklif daha büyük çarpıştırıcının iki aşamada inşa edilmesini öngörüyor.