3 bin liralık bayram ikramiyesi neye çare olacak?

31 Mart yerel seçimlerinde, milyonlarca emeklinin oyunu alma çabasındaki iktidar, emeklilere ödenecek bayram ikramiye miktarını, 2 bin liradan 3 bin liraya çıkardı. Yüzde 50'lik bu artışı (!)da 'müjde ‘olarak sundu.

Asıl maaş ücretine ek olarak belirli nedenlerle (yılbaşı, bayram, iş yılının sona ermesi, başarı vb.) farklı iş kollarında çalışan emekçilere, yılın belirli zaman dilimlerinde ödenen ikramiyenin, 2018 yılında çıkarılan 7143 Sayılı Kanun'un 23. maddesi esas alınarak dini bayramlar öncesinde emeklilere de ödenmesi sağlandı. O dönem, biraz da ana muhalefet partisinin zorlamasıyla çıkarılan bu kanunla, 2018 yılında emeklilere her bir dini bayram için 1000 lira ödendi. Bayram ikramiyelerinin artış oranına ilişkin bir sistem yasa ile belirlenmediği için artışlar, AKP iktidarının insafına bırakıldı.

2008'den 2021'e kadar 1000 liralık bayram ikramiyesinde hiçbir artışa gidilmedi. 2021yılında CHP'nin bayram ikramiyesinin 1500 liraya çıkarılması teklifi, AKP ve MHP'nin oyları ile TBMM'de reddedildi. O yıl bayram ikramiyesi yüzde 10 artışla 1100 lira oldu. Bu 1100 liralık miktar, 2023'e kadar sabit kaldı. 2023 Mayıs seçimleri öncesinde CHP lideri Kılıçdaroğlu, her dini bayram için o dönem asgari ücret karşılığı olan 8500 lira vereceklerini duyurdu. İktidar ise her bayram için 2 bin lira ödeyeceğini vaat etti. Sonuçta, seçimi kazanıp iktidarda kalan AKP, emekliye her iki bayram için toplamda 4 bin lira ödedi.

2018'de bayram ikramiyesi 1000 lira, net asgari ücret ise 1.603 liraydı. Bu bayram ikramiyesi o yıl asgari ücretin yüzde 62,5'ine denk geliyordu. Bugün asgari ücret net 17.002 lira. Bunun yüzde 62,5’i 10.626 lira. Bu miktar emeklinin bayram ikramiyesi olmalıydı. Gerçekçi olmayan TÜİK verilerine göre de bayram ikramiyesi 5.500 lira olurdu. 2018'de yine TÜİK'in açıkladığı verilere göre bir Merinos koyunun ortalama fiyatı 922 liraydı. Yani 1000 liralık bayram ikramiyesi ile bir koyun alındığı gibi bir miktar para da elde kalıyordu. Bugün ise 3 bin liralık bayram ikramiyesi ile kilosu 500 lira olan 6 kg et alınabiliyor. Bu örnekleri artırabiliriz.

• 2018'deki 1000 lira ile tanesi 1,5 liradan 666 simit alınırken, 2024'de 3000 lira ile tanesi 10 lira olan simitten 300 tane alınabilmekte.
• 2018'de 1000 lira ile 267 dolar alınırken, 2024'de 3000 lira ile 97 dolar alınabilmekte.
• 2018'de 1000 lira ile 2.8 çeyrek altın alınabilirken 2024'de 3000 lira ile fiyatı 3418 lira olan bir çeyrek altın satın alınamamakta.
• 2018 Şubat fiyatlarına göre 1000 lira ile 171 litre benzin alınırken, 2024 Şubat fiyatlarına göre, ancak 72 litre benzin alınabilmektedir.
• `Emekliler Yılı' olarak ilan 2024'de emeklilere verilecek 1000 liralık zammı "müjde" diye sunmak yaşamın gerçekleri ile çelişmektedir. Bu 1000 liralık artışla ancak iki kg et alınabildiği bilinmiyor mu? Emekli, artık fiyatı pahalı diye kahveye girip bir bardak çay içmekten bile çekiniyor. Emekli ikramiyeleri, 2018'den bugüne kadar geçen sürede fiyat artışları ile gerçek anlamda yüzde 184 oranda değer kaybetmiştir. Emekli açlık sınırının altındaki maaşı ile artık geçinememekte. 2000 ve 2008 yıllarında emekli aylığı hesaplamalarında yapılan adaletsiz değişiklik, bugünkü emekli maaşlarındaki artışın engellenmesinin nedenlerden biri olmuştur.

İktidar, bayram ikramiyesi zam miktarını bilinçli bir şekilde erken açıklayarak bu konudaki tartışmaların önünü açmıştır. 31 Mart'a kadar hükümet, emeklilerin tepkilerini ve kamuoyunun beklentilerini dikkate alarak yeni bir hamle ile bayram ikramiyesini belli oranda artırabilir. Hatta anketler kendileri için olumlu çıkmazsa, zam artış oranını dikkat çekici bir seviyeye yükseltebilir. Bunun için torba yasa ile bir düzenleme yapabilir. Haziran 2023'te çalışan kamu emekçilerine 8.077 liralık seyyanen zam yapan hükümet, emekliler aleyhine maaş farkı makasının açılmasına neden olmuştu. Bu yanlış hala düzeltilemedi.

Emekli sendikalarının ayrım yapılmadan yılda dört kez asgari ücret tutarında bayram ikramiyesi ödenmesi talebi doğru bir taleptir. Fakat hükümet, bu isteği duymamakta ısrarcıdır. Anagold altın şirketinin 7,2 milyon dolarlık borcunu bir kalemde silenler, sıra emekçilere ve emeklilere geldiğinde çeşitli gerekçeler üretebilmektedir. Emekli sadaka istemiyor. Diğer yandan sanki tüm emekliler ve yakınları 3 bin lira alacakmış havası yandaş basın tarafından yaratılmaktadır.

Emekli maaşının yüzde 75'ini hak eden dul ve yetimlere 2250 lira, yüzde 50'sini hak edenlere ise 1500 lira, yüzde 25'ini hak edenlere ise 750 lira ödeme yapılacağı söz konusu. Bayram ikramiyesi ödemelerinin 9 Nisan ve 14 Haziran tarihleri öncesinde yapılması gerekmektedir. EYT'den emekli olanlarla ikramiye öncesinde emeklilik için dilekçe veren emekliler de ikramiyeden faydalanmış olacak. Yüksek enflasyona rağmen emeklilere ödenecek bayram ikramiyeleri cep harçlığı seviyesine düşürülmüştür. Bunun kabul edilir bir yanı yoktur. Emeklilere ödenecek ikramiye miktarı, her bayram için güncel asgari ücret düzeyine çıkarılmalıdır.

*Eğitimci-Yazar