3 milyar ışık yılı uzunluğundaki galaksi, kozmolojiye meydan okuyor

Lisa Grossman

Evrenin uzak bir köşesinde bulunan dev bir galaksi yayı, 3 milyar ışık yılından fazla bir alan boyunca yayılıyor gibi görünüyor. Eğer bu yapının gerçek olduğu ortaya çıkarsa, kozmolojinin, 'nereye bakarsanız bakın, evrendeki madde, büyük ölçeklerde eşit biçimde dağılır' şeklindeki temel varsayımına meydan okuyacak.

Kozmolog Alexia Lopez, 7 Haziran günü çevrimiçi olarak düzenlenen Amerikan Astronomi Derneği toplantısında yaptığı açıklamada, “Bildiğimiz haliyle kozmolojiyi alt üst edecek bir bulgu” dedi: “Standart modelimiz, fazla abartmadan söylersek, bir nevi çöküş yaşıyor.”

KIRK BİN KUASAR İNCELENDİ

İngiltere’nin Preston kentindeki Central Lancashire Üniversitesi'nde görev yapan Lopez ve meslektaşları, ‘Sloan Digital Sky Survey’ [Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması] aracılığıyla gözlemlenen yaklaşık 40 bin kuasarın yaydığı ışığı inceleyerek, kısaca ‘Devasa Yay’ diye adlandırdıkları ve şimdilik varsayımsal olan bu yapıyı keşfettiler. Kuasarlar, küçük ışık zerreleri gibi görünecek kadar uzakta bulunan dev galaksilerin parlak çekirdekleridir. Bu ışığın bir kısmı Dünya’ya doğru ilerlerken, ön planda bulunan galaksiler ve etraflarındaki atomlar tarafından soğrulur [emilir] ve en nihayetinde gökbilimcilerin teleskoplarına ulaşan ışıkta belirli izler bırakır.

Devasa Yay’ın imzası, yaklaşık 9.2 milyar ışık yılı uzaklıktaki galaksilerin halelerinden geçerken bir elektronunu yitiren magnezyum atomları sayesinde bulundu. Lopez, bu atomlar tarafından soğurulan kuasar ışığının, gözlemleyebildiğimiz evrenin yarıçapının yaklaşık on beşte birlik kısmını kapsayan ve onlarca galaksinin oluşturduğu neredeyse simetrik bir eğriyi takip ettiğini dile getiriyor. Yapının kendisi gökyüzünde insan gözüyle görülemiyor ama eğer onu görebilseydiniz, hilal şeklindeki Ay’ın uzunluğundan yaklaşık 20 kat daha uzun görünürdü.

KEŞFİN DOĞRULANMASI GEREKİYOR

Oxford Üniversitesi’nde evrende bulunan büyük ölçekli yapıları inceleyen ama yeni çalışmaya dahil olmayan astrofizikçi Subir Sarkar, “Bu, evrenin büyük ölçeklerde homojen olduğu hipotezine ilişkin çok temel bir test niteliğinde” diyor. Devasa Yay şayet gerçekse, 'bu çok büyük bir sorun' olacak.

Ne var ki, Sarkar henüz bunun gerçek olduğuna ikna olmamış. Sarkar, “Gözümüzün belirli kalıpları seçme eğilimi vardır” diyor; bazı insanların kozmolog Stephen Hawking’in isminin baş harflerinin evrendeki en eski ışık olan kozmik mikrodalga arka planındaki dalgalanmalarda yazdığını iddia ettiğinin de altını çiziyor.

Lopez, galaksilerin şans eseri dev bir yay şeklinde sıralanma ihtimalinin ne olduğunu bulmak için üç istatistiksel test gerçekleştirdi. Testlerin her üçü de yapının gerçek olduğunu gösterirken, testlerden biri, fizikçilerin altın standardının ötesinde istatistiksel bir tesadüf olma ihtimalinin yüzde 0.00003’ten az olduğunu ortaya koydu. Sarkar, bunlar kulağa çok hoş gelse de yeterli değil diyor. “Şu an için, hâlâ ikna edici kanıtlar göstermediklerini söyleyebilirim” diyor. Lopez’in araştırma ekibi ve diğer ekipler tarafından yapılacak daha fazla gözlem, Devasa Yay’ın varlığını doğrulayabilir ya da çürütebilir.

Eğer gerçekten de varsa, ‘Devasa Yay’, evrende, birlikte değerlendirildiğinde ‘kozmolojinin standart modelini’ kıracak ve git gide büyüyen bir ‘büyük ölçekli yapılar’ grubuna dahil edilecektir. Bu model, -yaklaşık 1 milyar ışık yılı genişliğin üzerindeki- büyük hacimleri kaplayan alanlara baktığınızda, maddenin eşit biçimde dağıldığını varsayar. Devasa Yay, bu teorik sınırın yaklaşık üç katı kadar uzun gibi görünüyor. [Eğer gerçekten de varsa] tıpkı Sloan Seddi, Giant GRB Ring ve Huge-LQG gibi büyüklük ima eden isimlere sahip diğer yapılara dahil edilir. Lopez, “Yalnızca istatistiksel bir tesadüf olabilecek, geniş ölçekli bir yapı bulmuş olabiliriz” diyor: “Sorun bu değil. Asıl sorun şu ki, tüm bunların birleşimi, sorunu daha da büyük bir hale getiriyor.”

Yazının orijinali Science News sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)