6 parti parlamenter sistemde uzlaştı, 14 Aralık’ta nokta konulacak

ANKARA - CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi’nin güçlendirilmiş parlamenter sistem önerilerini ortaklaştırmak için yürüttüğü çalışma 14 Aralık’ta yapılacak toplantıyla tamamlanacak. 

Yaklaşık 70 günlük çalışmanın sonunda hazırlanan rapor genel başkanlar tarafından incelenip ortak bir mutabakat metnine dönüşürse 6 lider tarafından kamuoyuna açıklanacak. Seçim sonrası parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koyacak bu açıklamanın takvimine liderler karar verecek.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, İYİ Parti Hukuk ve Adalet Politikaları Başkanı Bahadır Erdem, Saadet Partisi Seçim İşleri Başkanı Bülent Kaya, Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Başkanı Ayhan Sefer Üstün ile DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Politikaları Başkanı Mustafa Yeneroğlu’nun katıldığı parlamenter sistem çalışması eylül ayında başladı.

Eylül ayında iki görüşme yapan temsilciler ekim ayı başından itibaren TBMM'de bir araya gelerek belirlenen 5 ana konuda uzlaşı aradılar.

70 GÜNDE 5 BAŞLIKTA 100’E YAKIN MADDE ELE ALINDI

Edinilen bilgiye göre 5 başlıkta 100’e yakın alt başlık yer alan çalışmada temel ilkeleri içeren bir giriş bölümü olacak. Bu bölümü yasama, yürütme, yargı ve demokratik sistemin temel esasları bölümleri izledi.

Çalışma, “Her konuda anlaşmadıkça hiçbir konuda anlaşmış değiliz” ilkesi ile yürütüldü. Bu ilke kapsamında “orta yol” arayışları ile uzlaşma zorlandı.

CUMHURBAŞKANI 7 YILLIĞINA 1 KEZ SEÇİLECEK, YÜRÜTME MECLİS’TEN ÇIKACAK

Tek tek ele alınan bölümlerde bugüne kadar tüm başlıklarda uzlaşı sağlandı. Çalışmanın “yürütme” ve “yasama” konularına ele alınan başlıklara göre tarafsız cumhurbaşkanı 7 yıllık süreyle 1 kez seçilecek, bir daha aktif siyasete dönemeyecek.

Yürütme yetkisi Meclis’ten seçilecek başbakan ve belirleyeceği bakanlar kurulunda olacak. Bakanlar, başbakan tarafından belirlenecek, usulen cumhurbaşkanının bilgisine sunulacak. Cumhurbaşkanının geçmişte krizlere neden olan veto yetkisi olmayacak.

Hesap verebilir bir başbakan olması için Meclis denetimi artacak. Bakanlar Kurulu zorunlu bazı durumlarda OHAL ilan edebilecek, ancak OHAL KHK’sı çıkarma yetkisi olmayacak.

Parlamenter sistemi güçlendirmek amacıyla “Yapıcı güvensizlik oyu” getirilecek. Hükümet kurmak kolay, yıkmak zor olacak. Meclis’in görev süresi 5 yıl olacak. Seçim barajı yüzde 3’e çekilecek. Seçimlerde yüzde 1 üzeri oy alan partilere hazine yardımı yapılacak.

Torba yasa uygulamasına son verilecek. Meclis İçtüzüğü yenilenerek komisyonlar dolayısıyla yasa yapma süreci güçlendirilecek.

HSK’YE NEŞTER, HAKİMLERE COĞRAFİ TEMİNAT

Yargı başlığı altında uzlaşılan başlıklara göre HSK, Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu olarak ikiye ayrılacak.

Tarafsızlığı önem taşıyan Hakimler Kurulu’nda Adalet Bakanı ve müsteşar olmayacak. Ancak Savcılar Kurulu’na bakan ve müsteşar katılabilecek.

Hukukta silahların eşitliği ilkesi gereği adliyelerde iddia ve savunma makamı eşit hale getirilecek. Mahkeme salonlarında savcı ve avukat aynı hizada bulunacak. AYM’ye bireysel başvuru yolu güçlendirilecek.

Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı kapsamında hakimlere coğrafi teminat gelecek.

BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN ÖZEL DÜZENLEMELER

Çalışmayı yürüten temsilcilerin “torba bölüm” olarak nitelendirdiği “demokratik sistemin temel esasları” başlıklı 5. bölüm “temel hak ve hürriyetler” ile “kamu yönetimi” olmak üzere 2 bölüm halinde ele alındı.

Temel hak ve hürriyetler bölümünde düşünce ve ifade hürriyeti, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı, basın özgürlüğü, çevresel haklar, kadın hakları, sivil toplumun güçlendirilmesi başlıkları ele alındı.

Basın özgürlüğü bölümünde uzlaşılan konulara göre, RTÜK'ün görevini bağımsız ve tarafsız olarak yerine getirebilmesi için yasal ve yapısal değişiklikler yapılacak. RTÜK’te çoğulcu yapı için üyeler TBMM tarafından nitelikli çoğunlukla seçilecek.

Basınla ilgili mevzuat AYM, AİHM içtihadı doğrultusunda yeniden düzenlenecek. Anadolu Ajansı bağımsızlık ve tarafsızlık esaslarına göre yeniden yapılandırılacak.

Keyfi akreditasyon kararları engellenecek. Basın kartları verilmesinde meslek kuruluşlarının belirleyici olması sağlanacak.

Medya sahipliği ve finansmanı şeffaf hale getirilecek. Basında tekel ve kartel oluşmaması, medya kuruluşlarının denetlenmesi amacıyla Rekabet Kurumu'na resen inceleme yetkisi verilecek.

UZLAŞMAKTA ZORLANILAN MADDELERDE ORTA YOL ARAYIŞI

Temel haklar alanında kadın hak ve özgürlükleri konusu da çalışılan önemli başlıklardan oldu. Buna göre kız çocuklarının eğitime ulaşmasının önündeki tüm engellerin kaldırılması için çalışılacak.

Eğitim müfredatında ilkokul 5. sınıftan itibaren insan hakları ve kadın erkek eşitliği dersleri konulacak. Ancak 6 siyasi partinin kadın kotası ve İstanbul Sözleşmesi konusunda farklı görüşleri bulunuyor.

Kadın kotası konusunda, “Adaletli bir çalışma hayatı için kadınların güvenceli çalışma, eşit işe eşit ücret, iş özel yaşam dengesinin kurulması yönünde uluslararası standartlar doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacak. Toplumun ve yaşamın her alanında tüm karar alma mekanizmalarında, kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak öncelikli bir devlet politikası haline getirilecek. Bu konuda yasal, yapısal düzenlemeler yapılacak” ifadeleri ile uzlaşma sağlandı.

Hazırlanan metinde İstanbul Sözleşmesi ifadesi de geçmedi, ancak, kimi çekinceler dikkate alınarak “Kadına yönelik şiddetle etkin şekilde mücadele edilecektir. Şiddetin önlenmesi adına uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuattaki hükümler etkin şekilde uygulanacaktır” ifadesine yer verildi.

Siyasi parti temsilcileri uzlaşma arayışını, “Masaya çözüm üretmek için oturuyorsan çözüm bulursun. Bunlar orta yol bulacağımız konular” değerlendirmesinde bulundu.

SON TOPLANTIDA KAMU YÖNETİMİ ELE ALINDI: KAYYIMA SON VERİLECEK, MÜLAKAT KALKACAK

6 partinin sistem çalışmasının son toplantısında kamu yönetimi kapsamında yerel yönetimler üzerinde duruldu.

Edinilen bilgiye göre kamu denetiminin şeffaflığı, hiçbir kurumun Sayıştay denetimi dışında kalmaması konularında anlaşıldı. Kamuda işe alımlarda yazılı sınavın esas olması da uzlaşılan başlıklar arasında yer aldı.

Son toplantıda yerel yönetimlerin güçlendirilmesi de özel olarak ele alındı. Buna göre merkezi idare ile yerel yönetimlerin farklı partilerde olması durumunda yetkilerin kısıtlanmayacağı, merkezi idarenin vesayet oluşturmayacağı bir sistem kurulacak.

Yerel yönetimlerin mali gelirlerinin artırılması, belediye hizmetlerinin daha etkin ve verimli olması için gerekli mali yapı oluşturulacak. Merkezi idarenin vesayet kurma yetkisi ortadan kaldırılacak.

Yerel yönetimlere İçişleri Bakanı oluruyla kayyım atanması uygulamasına son verilecek. Belediye başkanları sadece görevi ile ilgili suçlarda mahkeme tarafından karar alındığında, hakkında bir suçla ilgili kesin hüküm olduğunda görevden alınabilecek. Bu durumda da yerine belediye meclisinden yeni başkan seçilecek.

3 BAŞLIK KALDI, 14 ARALIK’TA NOKTA KONULACAK

6 parti 14 Aralık’ta yapacağı son toplantıda üniversitelerin yapısı, siyasi etik ve BDDK, SPK, EPDK gibi üst kurulların yapısını ele alacak.

Bu konularda da uzlaşma sağlandıktan sonra bugüne kadar yapılan görüşmeler neticesinde ortaya çıkan metin üzerinde redaksiyon yapılacak. Böylece yaklaşık 70 gündür süren çalışma tamamlanmış olacak.

ORTAK AÇIKLAMA BEKLENİYOR, TAKVİME LİDERLER KARAR VERECEK

Hazırlanan rapor parti temsilcileri tarafından genel başkanlara sunulacak. Genel başkanlar 6 partinin hukuk başkanının çalışmasını inceledikten sonra ortak mutabakat metnine “olur” verirse birlikte açıklama yapılması bekleniyor.

Çalışma içinde yer alan parti temsilcileri, 6 liderin bir arada açıklama yapma planı için, “Bu olursa, 6 muhalefet partisi seçim sonrasına dair parlamenter sisteme geçiş iradesini ortaya koymuş, bu geçişle ilgili kamuoyuna söz vermiş olacak. Beklentimiz bu yönde” değerlendirmesi yapıyor.

Ancak bu açıklamanın zamanı için bir takvim verilemiyor. Liderlerin tarihe siyaset gündemi, stratejisi ve programlarına göre karar vereceği ifade ediliyor.

ALTILI MASA GEÇİŞ SÜRECİNİ DE ÇALIŞABİLİR

Parlamenter sistem önerisinde uzlaşma sağlandıktan sonra bu kez aynı ekibin “geçiş süreci” olarak ifade edilen seçim sonrası planlamanın ortaya konulması için ek çalışma yapılması bekleniyor. Bu konuda kararı da liderler verecek.