65 yaş üstü: İstanbul'da toptancı yasak gözden geçirmeli

DUVAR - İstanbul'da yaşa göre toplu taşıma yasağı uygulamasına 65+ Yaşlı Hakları Derneği'nden itiraz geldi. 65 yaş üstü herkes için,  “emekli, evin bir köşesinde oturuyor” klişesinin doğru olmadığı belirtilen açıklamada, Türkiye’de resmi verilere göre bu gruptaki nüfusun yüzde 12,5’inin çalıştığı belirtilerek kararın gözden geçirilmesi istendi.

Dernek açıklaması şöyle:  

AYLARDIR GERÇEKLERİ VURGULUYORUZ: İstanbul’da, “geçinmek için çalışmaya mecburum, sağlığım da yerinde” diyen bir kadının, otobüsten indirilmesi istenmesi, sosyal medyaya yansıdığı anlardan başlayarak destek ve dayanışma çağrılarıyla karşılanmıştı. Ancak, iki gün sonra gelen bir açıklama, hepimizi şaşırttı. Açıklamada, “İstanbul Valiliği Hıfzıssıhha kararına göre Covid-19 önlemleri kapsamında 15 Ocak 2021'den itibaren 65 yaş üstü ve 20 yaş altı tüm vatandaşlarımızın toplu taşıma kullanımı engellenmiştir" deniliyor. 65+ Yaşlı Hakları Derneği olarak, İstanbul Valiliğini, gerekçesi açıklanmayan bu “toptancı” yasak kararını gözden geçirip, düzeltmeye çağırıyoruz. Aylardır şu gerçekleri vurguluyor, yetkililerin dikkatine getiriyoruz: 65 yaş ve üstü herkes için “emekli, evin bir köşesinde oturuyor” klişesi geçerli değil. Türkiye’de resmi verilere göre, 65+ nüfusun yüzde 12,5’i, yaşlı erkek nüfusun yüzde 21’i çalışıyor. (TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2019) Gerçek rakamlar daha da yüksek olabilir.

YAŞLILAR SALGIN KONUSUNDA BİLİNÇLİ: Bu insanların bir kısmı düzensiz işlerde çalışıyor, yani Covid-19 kısıtlamalarında çalışanlara sağlanan kolaylıklardan yararlanmaları mümkün değil. Önemli bir kısmı, serbest meslek sahibi, esnaf; yani, işin, tezgahın başında olmaları gerekiyor. Bir kısmı, ya torununa, ya yaşlı eşine bakmak zorunluluğu, ya da kendi sağlık ihtiyaçları için sokağa çıkmak durumunda. Bu duruma rağmen, İstanbul’da yaşlılarımızın toplu ulaşım yolculuklarında zaten büyük düşüş var. Ekim ayında göre Kasım ayında, 60 yaş ve üstü yolcu sayısı 8 milyon 177 bin 94’den, 5 milyon 806 bin 850’ye düştü, yani yaklaşık 1/3 oranında azaldı. (İstanbul Ulaşım Bülteni, Aralık 2020) Yani, yaşlılar salgının kendileri için nasıl bir risk oluşturduğu konusunda bilinçliler.

BİLİMSEL VERİ YOK: Yaşlılarımızın yüzde 40’ı, çekirdek ya da daha geniş ailelerin bulunduğu hanelerde yaşıyor. (KONDA, Yaşlılık Raporu, Ekim 2020) Bu aile bireyleri çalışıyor, çeşitli nedenlerle sokağa çıkıyor, toplu ulaşım kullanıyor. Yani Covid-19 virüsünü eve taşımaları söz konusu. Bu durumda 65+ bireyleri eve kapatmanın, bulaşma riskini ne kadar azaltacağı konusunda herhangi bir bilimsel veri yok. Covid-19’un en çok evlerde bulaştığı bir gerçek. Sağlık Bakanımız Sayın Dr. Fahrettin Koca da, en son Aralık ayında, ev içi bulaşma oranlarının yüzde 85’e kadar yükseldiğini açıklayarak, bu durumu bir kez daha vurguladı. Her üç yaşlıdan ikisi (yüzde 64) evde eşiyle, ya da tek başına yaşıyor. Akşam saatlerinde ve hafta sonu sokağa çıkma yasakları ile diğer kuşakların 65 yaş üstü yakınlarına destek sağlama olanakları da ciddi ölçüde sınırlanmış durumda.

UMUTLARINI VE GELİRLERİNİ KAYBEDİYORLAR: Pandemi koşullarının herkesi çok sıkıştırdığı bu dönemde hepimizin uyduğu kısıtlamalar var ama sadece yaşa bağlı ek kısıtların getirilmesi yaşamı 65 yaş üstü için daha da zorlaştırıyor. Hareketsizlik, moral bozukluğu yanında umutlarını ve gelirlerini kaybedebiliyorlar. Maalesef Covid-19 dışı nedenlerle de yaşlı kayıplarının ve ciddi hastalıkların arttığını gözlüyoruz. Aşılama başlayana ve hepimizi rahatlatacak ilk güzel sonuçlar alınana kadar, tedbiri ihmal etmeden yaşa özgü kısıtlamalarda bir esnetmenin mümkün olduğuna inanıyoruz. Anayasa’da güvence altına alınan temel hakların, salgın durumlarında kısıtlanabileceğini biliyoruz. Ancak bu kısıtlamaların ölçülü, oranlı, süreli olması gerektiğini, 65 yaş ve üstü bireylere yönelik kısıt ve yasakların bu sınırları aştığını, “hak ihlali” boyutuna geldiğini pek çok hukukçu vurguluyor.

YANITLARI BİLMEK YAŞLILARIN HAKKI: Şair-yazar Ataol Behramoğlu ve Avukat Canan Arın, bu gerekçelerle idare mahkemelerine, yasak kararlarının iptali için dava açtı. Bu türden davalar artabilir, devletle vatandaşı karşı karşıya getiren, gereksiz bir hukuki sorun yaratabilir. Türkiye’de yaşlılara tanınan, yasayla düzenlenmiş, ve genel-geçer en önemli ayrıcalık olan, toplu taşıma araçlarından ücretsiz/indirimli yararlanma hakkının, böylesine kolayca, ve toptancı bir şekilde gözden çıkarılabilmesi, yaşlı hakları için çalışan bizleri, doğrusu ürkütüyor. Yetkilileri, bu kararı gözden geçirmeye ve düzeltmeye çağırıyoruz. Yaşlılar hakkında yasak ve kısıtlama kararları almadan önce, her düzeyde yetkililerin kendilerine şu soruları sormalarını bekliyoruz: “Salgının başladığı Şubat 2020’den bu zamana, kendi yetki alanımız içinde, yaşlı yurttaşlarımıza sunduğumuz hizmetlere yeni ne ekledik, bu hizmetler için tahsis ettiğimiz maddi kaynakları, insan gücünü ne kadar artırdık?” Bu soruların yanıtlarını bilmek, hepimizin, ama en çok da, büyük değer verdiğimiz yaşlıların hakkı. (HABER MERKEZİ)