65 yaş üstü ücretsiz ulaşım hakkı kalkar mı: Dünyadaki örnekler nasıl?

DUVAR- Temmuz ayı zam rekorları ile geride kalırken, özellikle akaryakıttaki fiyat artışları sonrası birçok ilde toplu ulaşıma zam yapıldı.

Son olarak, megakent İstanbul’da ulaşımda yüzde 51,52 oranında fiyat artışı yaşandı. Buna göre tam bilet 9,90'dan 15 TL'ye öğrenci bileti 4,83'ten 7,32 TL'ye yükseldi. Metrobüs ücretleri ise 22,5 TL oldu. Taksi indi bindi ücretleri ise 40 liradan 70 liraya ulaştı.

Uygulamalar sadece zamlar da sınırlı kalmadı. Akaryakıt fiyatlarına gelen zamlar sonrasında iki ilde 65 yaş üstünün faydalandığı ücretsiz ulaşım hakkı da kaldırıldı. Toplu taşımada 65 yaş üstüne sağlanan ücretsiz ulaşım hakkı Burdur’un ardından Aksaray’da tüm özel halk otobüslerinde askıya alındı. Aksaray’da 15 Ekim tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan karar sonrası gözler diğer illere çevrildi.

Benzer uygulamalar önümüzdeki günlerde büyük kentlere de sıçrayabilir mi?

İSTANBUL'DA 65 YAŞ ÜSTÜNE UYGULANAN ÜCRETSİZ ULAŞIM HAKKI DEVAM EDECEK, PEKİ YA ANKARA?

Konu ile alakalı olarak ulaştığımız İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nden yapılan açıklamaya göre, 65 yaş üstü bireylere sağlanan ücretsiz ulaşım hakkının İstanbul’da kaldırılması söz konusu değil. Benzer bir açıklamada geçtiğimiz günlerde İBB CHP Grup Sözcüsü Mesut Kösedağı’ndan geldi. Kösedağı, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda 65 yaş üstü yurttaşlara ücretsiz taşıma hakkının İstanbul’da iptal olmayacağını açıkladı.

Peki 65 yaş üstü insanlara sağlanan ücretsiz ulaşım hakkı Ankara’da kaldırabilir mi? Konu ile ilgili ulaştığımız EGO yetkilileri de söz konusu uygulamanın kanunlara bağlı olduğunun altını çizerek, ‘’4325 sayılı yasa ile kurulan Kuruluşumuz ( EGO Genel Müdürlüğü) ile 4736 sayılı “Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ve ilgili diğer mevzuatımızda yazılı hükümlere göre işlem tesis etmek zorundadır. Kuruluşumuzun mevzuatta sarih bir şekilde belirlenenler dışında bir uygulama yapması mümkün bulunmamaktadır’’ ifadesini kullandı.

LÜKSEMBURG VE MALTA’DA ULAŞIM HERKES İÇİN ÜCRETSİZ

Türkiye’de 65 üstü kişilere uygulanan ücretsiz ulaşım hakkı dünyanın birçok ülkesinde de uygulanıyor.

Özellikle büyük şehirlerde rastlanan uygulamalar 60 yaş üstünü kapsıyor.

Bu uygulamanın görüldüğü yerlerden biri olan İngiltere’nin başkenti Londra’da 60 yaşına geldiğinizde kişiye özelleştirilmiş Oyster Card (seyahat kartı) ile otobüs, metro ve diğer ulaşım araçlarında ücretsiz seyahat edebiliyorsunuz. Ücretsiz ulaşım hakkı İngiltere’nin diğer şehirlerinde de emeklilik yaşına bağlı olarak uygulanıyor. Keza Galler’de de 60 yaş üstü vatandaşların ücretsiz seyahat hakkı bulunuyor.

ALMANYA'DA EHLİYETİNDEN VAZGEÇENE TOPLU TAŞIMA ÜCRETSİZ

Fransa’da yaşayan 65 yaşında bir Parisliyseniz ve 2 bin 200 Euro’nun altında kazanıyorsanız, ücretsiz Nagivo Kart ( seyahat kartı ) ile metro, otobüs ve trenlerde seyahat edebiliyorsunuz. Yine benzer ücretsiz ve indirimli seyahat uygulamaları Fransa’nın diğer kentlerinde de mevcut.

Almanya’nın bazı eyaletlerinde de gönüllü ve kalıcı olarak ehliyetlerinden vazgeçen ve yetkililere iade eden 65 yaş üstü vatandaşlar ücretsiz olarak ulaşım araçlarını kullanabiliyor.

Almanya’nın birçok kentinde 60 yaş üstü bireyler halihazırda ulaşım araçlarını indirimli kullanıyor, üstelik bu sadece ulaşımla da sınırlı değil. Tiyatro ve müzelere girişlerde de 60 yaş üstü kişiler indirim hakkı kazanıyor. Almanya 2022 yılında da eşine az rastlanır bir uygulamaya imza atmış ve aylık abonman ücretini tüm Almanya’da geçerli olacak şekilde belirli bir süre için aylık 9 Euro’ya düşürmüştü. Ayrıca bu uygulamadan sadece 60 yaş üstü kimseler değil herkes yararlanabiliyordu.

Almanya aylık 9 Euro’luk bilet uygulamasının başarısı sonrası içinde bulunduğumuz 2023 yılı içinde yine benzer bir uygulamayı yürürlüğe soktu. Aylık bilet ücretini yıl sonuna kadar 16 eyalette herkes için 49 Euro’ya sabitledi.

Bazı batı Avrupa ülkelerinde ise hiç kimse seyahat ücreti ödemiyor. Lüksemburg, 2020'de tüm toplu taşıma araçlarında ücretleri kaldıran dünyadaki ilk Avrupa ülkesi oldu. Malta, toplu taşıma sistemini tüm sakinleri için ücretsiz hale getiren Avrupa’daki ikinci ülke oldu. Hollanda'da ise öğrenciler toplu taşımayı ücretsiz kullanabiliyor.

Asya ülkelerinde de yine benzer uygulamaları görmek mümkün. Hindistan’da yeni Delhi hükümeti 2019 yılında sadece kadınlar için ücretsiz seyahat başlattı. Keza Karnataka Eyalet hükümeti haziran ayında kadınlar ve trans bireyler için ücretsiz seyahat hakkı uygulamasını yürürlüğe koydu.

4736 sayılı kanun ne diyor? 

Bahsi geçen 4736 sayılı kanun hükümlerini Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yürütüyor. Kanuna göre; Türk vatandaşı olan altmış beş yaş ve üzeri kişiler, demiryolları ve denizyollarının şehiriçi hatları ile belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanır. Bu durumda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yönetmeliği değiştirirse uygulama da değişebilir.