ABD başkanları nasıl seçiliyor?
ABD'de 3 Kasım'da düzenlenecek olan başkanlık seçimleri için son düzlüğe girildi. Peki ABD'de başkanlık seçimleri nasıl yapılıyor? 'Electoral college', 'salıncak eyalet' gibi terimleri ne anlama geliyor? Halk başkanı niçin doğrudan seçmiyor?
DUVAR - Her dört yılda bir düzenlenen ABD başkanlık seçimleriyle ‘Amerika’yı yeniden keşfediyoruz’. Ülkede uygulanan başkanlık seçimlerinin kendine has sistematiği, her oylama gecesinde kafaları karıştırıyor. İşte 3 Kasım öncesinde Amerikan seçim sistemiyle ilgili bilmeniz gerekenler:
DOĞRUDAN HALK SEÇMİYOR!
ABD’de başkanlar ve yardımcıları, doğrudan halk tarafından seçilmiyor. Halk oy veriyor ama adaylara değil. Nihai sonucu, ‘electoral college’ adı verilen seçici kurulun 538 üyesi/delegesi belirliyor. Bu şu anlama geliyor: Amerikalılar 3 Kasım’da sandığa gittiğinde, doğrudan başkan adaylarına değil, kendi eyaletlerindeki ‘seçici kurul’a oy verecek ve bu kişileri, kendileri adına oy vermek için yetkilendirecek.
NEDEN DOĞRUDAN DEĞİL?
ABD’nin ‘Kurucu Atalar’ının oluşturduğu başkanlık sistemi, 'halktan en çok oyu alan kişinin' her zaman seçilmesi anlamına gelmediği için yıllardır ‘arkaik’ veya ‘antidemokratik’ gibi eleştirilere maruz kalıyor. Ancak sistem ilk kurulduğunda eyaletler arasında denge oluşturarak 'çoğunluğun tiranlığına' set çekiyordu. Sözgelimi, Kaliforniya’dan tek bir oy bile almamış bir adayın seçilme ihtimalini engelliyordu. Bugüne dek, Bir seçimi halk oylamasında daha çok oy almasına rağmen ‘electoral college’ nedeniyle kaybeden beş aday oldu. Bu oylamaların üçü 1800’lerde, sonuncusuysa Demokrat aday Hillary Clinton'ın Cumhuriyetçi Donald Trump'a karşı kaybettiği 2016 seçimleriydi.
EYALETLERİN DELEGE SAYISI NASIL BELİRLENİYOR?
Delege sayıları nüfusa oranla belirleniyor. Sözgelimi, ABD'nin en kalabalık eyaleti olan Kaliforniya'nın 2020 seçimlerinde 55 delegesi, nüfusu en az olan Wyoming’in ise üç delegesi var.