AB'de 'kış saati' uygulaması başladı: 66 vekilden mektup

ALMANYA - Türkçe edebiyatın önemli yazarlarından Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanında ironik bir dille Türkiye'nin modernleşme sürecinde yaşadığı sorunları anlatır. Saatleri Ayarlama Enstitüsü bir semboldür, modernleşme sürecini başlatan Türkiye Cumhuriyeti'ni simgeler. Türkiye'de kaldırılan ama Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde devam eden ve sürekli tartışılan yaz-kış saati uygulaması, bana Tanpınar'ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanını hatırlatır. Hayatta olsaydı, büyük bir olasılıkla bu konuda roman olmasa da bir makale yazardı.

PARLAMENTO 2018'DE KALDIRMA KARARI ALMIŞTI

AB ülkelerinde bu sabah saat üçte saatler bir saat geri alınarak yaz saati uygulamasına son verildi, 27 Mart'ta ise yeniden bir saat ileri alınarak yaz saati uygulamasına geçilecek. Saatlerin ileri ve geri alınması zamanı geldiğinde, bunun yararı ve zararı da geniş tartışmalara sebep oluyor. Avrupa Parlamentosu, 2018'de saat değişimi uygulamasının kaldırılması kararı almıştı. Ne var ki üye ülkeler, yaz saatinin mi yoksa kış saatinin mi sabit kalacağı konusunda uzlaşamadı. O zaman yapılan ankette, AB yurttaşlarının yüzde 84'ü saat değişimi uygulamasının kaldırılmasından yana görüş bildirmişti.

Şimdi ise farklı partilerden 66 AP milletvekili harekete geçerek, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'den saat değişimi uygulamasının kaldırılmasını istedi. Von der Leyen'e bir mektup gönderen milletvekilleri, saat değişimi uygulamasının insanların uyku ritmini bozduğunu, kalp krizi ve felç riskini artırdığını, ayrıca trafik kazalarında da artışa sebep olduğunu hatırlattı. Enerji tasarrufunda da bir etkisinin olmadığı ifade edildi. 

Yeşiller Partisi'nden AB Tüketicileri Koruma Komisyonu Başkanı Anna Cavazzini, "Saat değişimi, insan vücudu için gereksiz bir yük ve stres kaynağı. Komisyon, saat değişiminin kaldırılmasını engelliyor" dedi. Hıristiyan Demokat Birlik Partisi'nden (CDU) AB Sağlık Politikaları Sözcüsü Dr. Peter Liese, Hür Demokrat Partili (FDP) Federal Ulaştırma Bakanı Volker Wissing'in saat değişimi için hiçbir şey yapmadığını söyledi. Bild gazetesine konuşan Dr. Liese, "Wissing, bu konuda şimdiye kadar parmağını oynatmadı. Bu eylemsizlik bir skandal" dedi.

İNGİLİZ ARAŞTIRMACILAR: NORMAL SAATE DÖNÜLSÜN

Farklı üniversitelerden bilim insanlarından oluşan Britanya Uyku Derneği (British Sleep Society), İngiltere hükümetinden saat değişimi uygulamasını hemen kaldırılmasını istedi. Normal saate dönülmesini isteyen araştırmacılar, yaz saati uygulamasının insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu hatırlattı. Uyku Araştırmaları Dergisi'nde (Journal of Sleep Research) bir makale yayınlayan araştırmacılar, yaz saati uygulaması sebebiyle insanların ilkbaharda karanlıkta uyandıklarını, bunun da insan sağlığı için zararlı olduğunu bildirdi. Araştırma ekibinden Eva Winnebeck, "İnsanların gece gündüz ritimleri bozuluyor. Yaz saati uygulaması zaman planımızı değiştiriyor, saatler bir saat ileri alınıyor. Ne var ki, gün ışığı süresi aynı kalıyor" tespitinde bulundu.

WEESS: ÇOCUKLAR, YAŞLILAR VE UYKUSUZLUK SORUNU OLANLAR İÇİN ZARARLI

Almanya'nın tanınmış uyku uzmanlarından Dr. Hans Günte Weess ise, saat değişiminin en çok çocuklar, yaşlılar ve uyku sorunu olanlar için zararlı olduğunu söyledi. Handelsblatt gazetesine konuşan Klingenmünster Pfalz Kliniği'nde çalışan Dr. Weess, saat değişiminin uzun süre bir tür 'jet-lag' etkisi yaptığını belirterek, zararları hakkında şunları anlattı:

"Sağlıklı orta yaşlı insanlar, saat değişiminin etkilerini birkaç gün içinde atlatıyor ancak çocuklar, yaşlılar ve uykusuzluk sorunu olanlarda bu birkaç haftayı buluyor. Yaz saati uygulamasının olumsuz etkileri bazılarında bütün yaz boyunca sürüyor. Almanya'da insanların yaklaşık yüzde 10'unun uykusuzluk sorunu var, saat değişimi ile her yıl bu insanlara işkence ediliyor."

PETROL KRİZİNE ÇÖZÜM OLARAK DÜŞÜNÜLMÜŞTÜ

Saat değişimi uygulaması, 1973'te dünyada büyük ekonomik krize yol açan petrol krizine bir çözüm olarak düşünülmüştü, bu uygulama ile enerji tasarrufu sağlanacağı umuluyordu. AB'de 1980'de başlatılan saat değişiminin artık enerji tasarrufu sağlamadığı birçok uzman tarafından uzun süredir dile getiriliyor. Bazı ülkeler saat değişimi uygulamasını kaldırdı, bunlar arasında son olarak Ukrayna yer aldı. Türkiye, Rusya ve Belarus ise uygulamayı daha önce yürürlükten kaldırmıştı. İzlanda'da 1967'den bu yana saatler değiştirilmiyor.

TÜRKİYE'DE 2016'DAN BU YANA YAZ SAATİ UYGULANIYOR

Yaz ve kış saati uygulaması, Türkiye'de de son yıllarda sıkça gündeme gelen ve yoğun olarak tartışılan bir konu. 7 Eylül 2016 tarihli Bakanlar Kurulu kararnamesiyle Türkiye'de yaz saati kalıcı hale getirildi. Yaz saati uygulaması, özellikle kışın karanlıkta çocukların okula gitmeleri sebebiyle eleştiriliyor. Çalışanlar da sabahın karanlığında işe başlamaktan şikayetçi oluyor. Avrupa'da saatlerin bir saat geri alınmasıyla Türkiye ile Avrupa arasında saat farkının ikiye yükselmesi de tartışılan konular arasında. 

Geçtiğimiz günlerde de, Avrupa'da saatlerin bir saat geri alınması dolayısıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar'a kış saatine dönüş konusu sorulmuştu. Bakan, bu konuda bir değişikliğin gündemde olmadığını ancak okulların ders başlama, şirketlerin de işe başlama saatlerinde değişiklik yapabileceklerini söyledi. 

Türkiye'de yaz-kış saati uygulaması 1925 yılında bir bakanlar kurulu kararıyla gündeme geldi ve resmi olarak 1940 yılında yürürlüğe girdi.