DUVAR - HDP Muş Milletvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit'in 2020'de Kandıra Cezaevi'nde annesiyle birlikte kalan 1,5 yaşındaki Arin Hevi'ye boyama kaleminin verilmemesi üzerine TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu'na yaptığı başvuruya yanıt geldi. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, boyama kaleminin verilmemesine gerekçe olarak korona virüsü pandemisini gösterdi. Ayrıca bakanlık karma cezaevlerinde kalan 0-6 yaş arası çocuklar için de oyun alanlarının oluşturulması gibi çalışmalara başlandığını duyurdu. Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği ise bakanlığa yapılan çalışmalarla ilgili bir dizi soru sordu.

'KARMA CEZAEVLERİNDE OYUN ALANI İÇİN ÇALIŞMALAR YÜRÜTÜLÜYOR'

Gülistan Kılıç Koçyiğit, 2020'de Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanlığı'na 1,5 yaşındaki Arin Hevi'ye gönderilen boyama kaleminin neden verilmediğini sordu. Adalet Bakanlığı verdiği yanıtta pandemiyi gerekçe gösterip cezaevlerindeki çocuklarla ilgili şu açıklamayı yaptı: “Müstakil kadın ceza infaz kurumlarının tümünde anaokulu, kreş ve oyun alanının bulunduğu, karma ceza infaz kurumlarında ise oyun olanı oluşturulması yönünde çalışmaların sürdürüldüğü, kurumlarımızda bulunan açık ve kapalı oyun alanlarında Halk Eğitim Merkezleri Müdürlüklerinden görevlendirmeler yapılmakta olup çocukların gelişimlerine yönelik çalışmaların bu doğrultuda gerçekleştirildiği, oluşturulan bu alanlarda kurumlarımızda görevli psikolog ve sosyal çalışmacılar tarafından çocukların zihinsel ve motor becerilerine yönelik gelişmelerini destekleyici çalışmaların yürütüldüğü...”

Ancak bakanlık, karma cezaevlerinde oyun alanı oluşturulması yönünde yapılan çalışmalarla ilgili bilgi vermedi. Ayrıca bakanlık boyama kaleminin verilmemesiyle ilgili de, “Covid 19 salgını nedeniyle tüm ülkede olduğu gibi ceza infaz kurumlarımızda da insan sağlığını koruyabilmek için Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulunun tavsiyelerine uygun olarak bazı geçici tedbirler alındı. İhtiyaç duyulan yaşına uygun oyuncak, kitap ve kırtasiye malzemelerinin temin edilmesi yönünde çalışmalar yapılmakta” dedi.

'ÇOCUKLAR İÇİN BU HAK SAĞLANMALI'

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği'nden Hapiste Çocuk Tematik Alan Temsilcisi Cansu Şekerci ise anneleriyle tutulan çocuklara dair yapılan çalışmalar ve bu çocukların tutulduğu şartların bir standarda sahip olmadığını söylüyor. Şekerci bunun sebeplerini ise şöyle anlatıyor:

“Bunun nedenlerini bu çocukların durumlarını koruyacak düzenlemelerin mevzuatta yeteri kadar yer almaması, hapishane idarelerine geniş takdir yetkileri tanınması ve hapishanelerdeki uygulamalara ilişkin bağımsız denetim mekanizmalarının eksikliği olarak gösterebiliriz. Başta şunu söylemekte fayda var: Çocukların yeri hapishaneler değildir. Yapılan çalışmalar, çocukları hapsetmemeyi temellendirmeli. Annelere alternatif adli kontrol tedbirleri ve çocuklara güvenli yaşam alanları üzerinde ilerlenmeli. Bu hedef gerçekleşene kadar da evet, içerideki çocukların şartlarının iyileştirilmesi gerekir. Bir hapishanede azınlığı oluşturan mahpuslar, hak ihlallerine en açık mahpus gruplarıdır çünkü genel uygulamanın dışında onlar için ayrıca çalışmalar ve risk-ihtiyaç analizleri yapılmalı. Oyun oynamak ise bir çocuk için haktır. Yeryüzündeki tüm çocuklar gibi kadın hapishanelerindeki ya da erkek hapishanelerinin kadın koğuşlarındaki çocuklar için de bu hak sağlanmalı.”

Karma hapishanelerde çocuk oyun alanlarının yapılmasına ilişkin çalışmaların neler olduğu, hangi aşamada olduğu ve hangi hapishanelerde bu çalışmalara başlandığına dair herhangi bir açıklamanın yapılmadığını hatırlatan Şekerci şöyle devam etti: “Bu sebeple yalnızca bu çalışmaların yapıldığını duymak, hakkın özneleri olan çocuklar ve anneleri ile alan çalışmacıları olan bizler için yeterli değil. 31 Ekim 2021 itibariyle Türkiye hapishanelerinde 294 bin 930 mahpus bulunuyor. Bu sayı, 31 Aralık 2019 itibariyle (pandemi öncesi) 291 bin 546 idi. Yani kapasite üstü bir mahpus grubundan bahsetmek bugün hala mümkün.”

BAKANLIĞA SORULAR: SUÇ TİPİ BELİRLİ OLACAK MI?

Şekerci, bakanlığa şu soruları sordu:

- Pandemi öncesinde nüfus dolayısıyla mahpusların sosyal alanları arttırılmış kapasite için koğuşa dönüştürülmüşken karma hapishanelerdeki çocuk oyun alanları ne kadar korunabilir? Çocukların oyuna erişim özelinde ise oyun alanlarından nasıl yararlanılacağına dair yapısal birtakım şeyler ortaya konmalı.

- Oyun oynamaya annesiyle birlikte gitmek istese bu mümkün mü? Ne kadar vakit geçirecek? Annelerin suç tipi belirleyici olacak mı ki çocukların annelerinin suç tipi dolayısıyla farklı muameleler gördüğüne ilişkin hem mevzuata hem de uygulamaya dayalı aktarımlar alıyoruz.

- Oyun alanındaki oyuncağı koğuşa götürebilecek mi? Oyun alanına bir sebeple çıkmayan çocuk koğuşta oyuna erişebilecek mi?

'BİLGİNİN ŞEFFAF OLMASI ÇOK ÖNEMLİ'

Şekerci son olarak şöyle devam etti: “Bilginin şeffaf, sürekliliği sağlanabilir ve izlenebilir olması çok önemli. Bilgi edinme hakkının yerine getirilmesi için de çocukların bu oyun alanlarından yararlanabilmesi için de. Elbette bu çalışma tamamlandığında uygulanabilir olması da bir o kadar önemli; yani çocukların oyuna erişim hakkı. Adalet Bakanlığı’nın belirttiği çalışmaların nerelerde, hangi boyutta ve aşamada olduğunu paylaşması, bu çalışmalar yapılırken çocuğun oyun hakkının engellenmemesi için onu desteklemesi, imkanlar yaratması ve çalışmalar bittikten sonra da ayrım gözetmeksizin her çocuğun oyun alanlarından faydalanmasını sağlaması söz konusu çalışmaları bütünleyecek ve çocukların haklarını koruyacak.”

Kaç çocuk var?

'Cezaevlerinde 3 bin çocuk var' iddialarının üzerine 2021 Mart ayında Adalet Bakanlığı bir açıklama yaptı. Bakanlık bu sayının doğru olmadığını söyleyerek, “8 Mart 2021 tarihi itibarıyla ceza infaz kurumlarımızda bulunan kadın hükümlü/tutuklulardan sadece 317’sinin yanında 0-6 yaş grubu toplam 345 çocuk bulunmakta" dedi. Ancak cezaevlerinde bulunan 0-6 yaş arası çocuk sayısının daha fazla olduğu düşünülüyor.