Aleksis Çipras: Şirket sahibi babanın aktivist oğlu

DUVAR - Yunanistan'ın 2010'lu yıllarına damgasını vuran Aleksis Çipras, 25 Haziran seçimlerinde partisinin yaşadığı seçim hezimeti sonrasında SYRİZA liderliğinden istifa etti. Bu istifa ile, gerek Yunanistan solunda gerekse de Çipras'ın siyasi kariyerinde bir başlık kapanmış oldu.

2015-2019 döneminde Yunanistan'da başbakanlık görevini üstlenen Çipras, 1974 yılının temmuz ayında Kıbrıs'ta trajik gelişmelerin yaşandığı ve bu gelişmeler nedeniyle Atina'da yedi yıllık cuntanın yıkıldığı günlerde dünyaya geldi. İnşaat mühendisi ve Heracles SA inşaat şirketinin sahibi Pavlos Tsipras'ın oğlu olan Çipras, 28 Temmuz 1974 tarihinde Atina'da doğdu.

Aslen, thamania ve Pravişteli olan Çipras'ın annesinin ailesinin kökenleri bugün Türkiye sınırları içinde olan Doğu Trakya'ya uzanıyor. Çipras'ın birinci derece kuzeni kendisi gibi SYRZİA'nın üst düzey yetkilisi ve milletvekili. Yorgos Çipras, 2017-2019 yılları arasında Başbakanlık Ekonomi Ofisi Müdürü görevini yürüttü.

Çipras, Ampelokipon Lisesi'nden mezun olduktan sonra Atina Ulusal Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Fakültesi'nde okudu ve 2000 yılında bu fakülteden mezun oldu. 2003 yılında aynı üniversitede Şehir Planlama ve Şehircilik alanında yüksek lisansını tamamladı.

KÜÇÜK YAŞLARDAN İTİBAREN SİYASETLE İÇ İÇE

Küçük yaşlardan itibaren Yunanistan soluna gönül veren geleceğin başbakanı, 1988 yılında Yunanistan Komünist Gençliği'nde (KNE) örgütlendi. 1990-91 öğrenci protestoları sırasında Konstantinos Miçotakis (bugünkü Başbakan Kiriakis Miçotakis'in babası) hükümetiyle görüşmelerde bulunan öğrenci grubunda yer alan Çipras 1991'de, Yunanistan Komünist Partisi (KKE) saflarında tarihi bölünmenin yaşandığı dönemde KNE'den ayrıldı. Daha sonrasında Alternatif Radikal Sol Şemalar'ın bir bileşeni olan Encelados fraksiyonunun kuruluşuna katıldı. 1999-2003 yılları arasındaysa Gençlik Koalisyonu'nun sekreterliğini yaptı.

Çipras 2001 yılında Cenova'daki G8 zirvesine karşı düzenlenen protestolara katılmak üzere İtalya'ya gitti. Olayları kışkırttığından şüphelenilen ve Ancona limanına inmeleri yasaklanan 135 Yunanistan aktivistten biriydi.

SİYASETTE YÜKSELİŞ YILLARI

Çipras, Mart 2004 seçimlerinde, KKE'nin bölünmesinden sonra oluşan, Avrupa Birliği ve yenilikçi sol yanlısı SYNASPİSMOS'un listelerinden parlamentoya adaylığını koydu. Aralık 2004'teyse gençlik hareketinden ayrılarak bu partinin Merkez Siyasi Komitesi'ne ve ardından partinin siyasî sekreterliğine seçildi.

Ekim 2005'te SYNASPİSMOS Başkanı Alekos Alavanos onu Atina belediye başkan adayı olarak partiye önerdi. Çipras bu seçimlerde oyların yüzde 10.5'ini ve belediye meclisinde toplam 4 sandalye elde etti. 10 Şubat 2008 tarihinde SYNASPİSMOS 5. Kongresi Çipras'ı 840 oyla (yüzde 70.4) başkan seçti. 33 yaşındaki Çipras, savaş sonrası Yunanistan tarihinin en genç siyasî parti lideri oldu.

2009 Avrupa seçimlerinde SYNASPİSMOS'un devamı niteliğindeki yeni oluşum SYRIZA oyların yüzde 4,7'sini alarak bir önceki ulusal seçimlerden daha düşük bir oran elde etti. Ekim 2009 ulusal seçimlerindeyse SYRIZA yüzde 4.6 ile Parlamento'ya girdi ve Çipras ilk kez Atina'dan milletvekili seçildi.

Çipras, Aralık 2010'da Avrupa Solu Partisi'nin başkan yardımcılığına seçildi.

Söz konusu dönemde "Yenilikçi Kanat" olarak bilinen, siyaseten SYRİZA'nın daha merkezde konumlanması görüşünü dillendiren dört milletvekili SYRZİA'dan ayrıldı. Bu ayrılış sonrası SYRİZA'nın Yunanistan radikal Sol etmenlerine açılımları daha yoğunlaştı. Ayrıca, parti temsilcileri daha popüler ve iletişim açısından Yunanistan halkının daha yatkın olduğu söylemlerle kameralar ve mikrofonlar önünde boy sergilemeye başladı.

EKONOMİK KRİZ YILLARINDA İKTİDARA DOĞRU

Çipras ve partisi SYRİZA'nın iktidara yürüyüşü Yunanistan'ın derin bir sosyoekonomik krize gömüldüğü 2010'lu yılların başlarında başladı. Birçok kesim tarafından ülke ekonomisi için zararlı olarak görülen "memorandum politikaları"na, yani dış kreditörler tarafından dayatılan kemer sıkma politikalarına karşı halkın hoşnutsuzluğundan yararlanan SYRIZA, Mayıs 2012 seçimlerinde oyların yüzde 16.78'ini aldı. Hükûmet kurulamaması nedeniyle 17 Haziran'da yapılan yeni seçimlerdeyse SYRİZA, muhafazakar Yeni Demokrasi'nin (YD) 3 puandan az farkla önünde ikinci oldu (yüzde 26,89).

Temmuz 2013'te SYRIZA üniter bir siyasi parti olarak kuruluş kongresi gerçekleştirdi. Çipras, bu kongrede yüzde 74 oyla yeniden parti başkanı seçildi. Ocak 2015'te yapılan parlamento seçimlerinde ise SYRİZA yüzde 36,3 oy oranı ve 149 sandalye ile birinci parti oldu.

İKTİDAR VE ÇÖKÜŞ YILLARI

2015 sonrası dönem Çipras açısından iktidar yılları ve siyasî açıdan gerileme yılları olarak öne çıktı. 2015 başlarında büyük umutlarla popülist Özgür Helenler ile koalisyon hükûmeti ile koalisyon hükûmeti kuran Çipras, dış kreditörlerin ve Avrupa Birliği'nin baskılarına dayanamayarak radikal unsurlar içeren seçim programından geri adım attı. 2015 yılında gerçekleştirilen referandum ve yeni seçimlerden Yunanistan halkının kemer sıkma politikaları karşısındaki çözüm önerilerine destek sunmasına rağmen SYRİZA iktidarı, kemer sıkma politikalarını eski muhafazakâr iktidarlar döneminde olduğu gibi harfiyen uyguladı.

SYRİZA iktidarı 2015-2019 yıllarında büyük doğal afetler ve mülteci sorunu ile yüzleşmek durumunda da kaldı. Çipras ve partisi bu konulardaki tutumu nedeniyle sert eleştirilerin hedefi oldu. Ayrıca, Çipras'ın Türkiye-Yunanistan ilişkilerindeki karnesi birçok uzman tarafından "düşük" not aldı.

Sosyoekonomik açıdan giderek neoliberal bir çizgiye kayan Çipras, başbakanlık döneminde ülkesinin ABD ve İsrail ile olan ilişkilerini pekiştirdi. Bu dönemde ABD ve İsrail, Yunanistan topraklarında, hava sahasında ve adalarında yeni olanaklara sahip oldu. Sol kesimler bu adımları sert bir şekilde eleştirdi.

Başbakanlık döneminin sonlarına doğru ilkin yerel sonrasında da Avrupa Parlementosu seçimlerinde hüsrana uğrayan Çipras hükümeti, toplumun geniş kesimlerindeki tepkilere rağmen Kuzey Makedonya ile resmi isim konusunda anlaşmaya varmayı başardı. Bu şekilde Yunanistan-Kuzey Makedonya ilişkileri normalleşti ve Üsküp'ün AB yolu açılmış oldu.

2019 ortalarında yapılan parlamento seçimlerinden mağlubiyetle çıkan ve iktidardan düşen SYRİZA, 21 Mayıs 2023 seçimlerinde büyük bir mağlubiyet yaşadı. 25 Haziran 2023 seçimlerinde ise SYRİZA'nın oy oranı yüzde 20 bandının altına düştü. Bu gelişmeler sonrasında Çipras, 29 Haziran 2023 yılında SYRİZA liderliğinden istifa ederek partisindeki olağanüstü kongre sürecini başlatmış oldu.