Yunus Ülger

DUVAR - Almanya'nın bir numaralı hazır yiyeceği döner hakkında kitap yazan gazeteci ve toplumbilimci Eberhard Seidel, ekmek arası dönerin 1970'li yılların başlarında Almanya'da icat edildiği savını destekler. Ona göre Berlin'de icat edilmesi tesadüf değildir, çünkü Berlin yoksul ve çok kültürlü bir kenttir, bunlar da oldukça hesaplı ekmek arası dönerin icadı için çok elverişli koşullardır.

Dönerin, “Made in Germany” olduğu iddiası her ne kadar tam kanıtlanmamış olsa da hesaplı ve doyurucu olduğu bir gerçek. Artık bu cümleyi bundan sonra, “Dönerin hesaplı olduğu bir gerçekti” olarak kuracak gibiyiz. Korona salgını, ardından Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısıyla yükselen enflasyon sebebiyle dönerin fiyatı son bir yıl içinde neredeyse ikiye katlandı. Yıllardır 3,5 euroya satılan ekmek arası döner, şimdilerde 6 euroya kadar yükseldi. Enflasyonun yükselmeye devam etmesi halinde fiyatın daha da yükselmesi bekleniyor.

'FİYATIN 7,50 EURO OLMASI GEREK'

Dönerin başkenti Berlin'de bulunan Avrupa Döner Üreticileri Birliği (ATDİD), artan maliyetleri karşılamak için ekmek arası dönerin aslında 7,5 euroya satılması gerektiğini söylüyor. Birlik Başkanı Gürsel Ülber, Alman Haber Ajansına (DPA) yaptığı açıklamada, döner büfeleri ve restoranların sıkı rekabet sebebiyle artan maliyeti tüketiciye aktaramadıklarını belirtti. Ona göre bu sebeple önümüzdeki aylarda döner büfelerinde iflaslar başlayacak.

Ruhr Bölgesindeki Bochum kentinde restoran işleten Ahmet Kılınç (43), sürekli artan maliyetler sebebiyle her üç ayda fiyat artırmak zorunda kaldıklarını söyledi. “Bu yüzden müşteriden utanıyoruz” diyen Kılınç, enerji ve gıdada katma değer vergisinin süreli olarak kaldırılmasını istiyor.

Kılınç'ın anlattığına göre kilosu 45 cent olan un 1,10 euroya, bir kilo dana eti 6,40 eurodan 8 euroya, patates kızartma yağının 10 kilosu 12 eurodan 30 euroya kadar yükseldi. Kılınç, sebze fiyatlarının da epeyce arttığını hatırlatıyor. Ekmek arası döner, Türkiye'de olduğu gibi sadece soğan, marul ve maydonoz ile değil, çok zengin sebze katkısı ile satılıyor.

GIDADA HİÇ BU KADAR ARTIŞ OLMAMIŞTI

Almanya Tüketicileri Koruma Birliği, Almanya'da şimdiye kadar gıda ürünlerinde fiyatların hiç bu kadar yükselmediğini bildirdi. Birliğin açıklamasına göre 2000 ile 2009 yılları arasında gıda ürünlerinde yıllık fiyat artışı yüzde 1,5'in altında kaldı.

Ne var ki, haziran 2021 ile haziran 2022 arasında artış yüzde 12,7'ye yükseldi. Son 20 yılda gıda ürünlerinde fiyat artışı diğer ürünlerdan daha az olmuştu. Şirketlerin enflasyonu fırsat bilip fiyatları aşırıca artırdığından şüphe eden birlik, hükümeti ve kartel dairelerini denetime çağırdı.

DÖNER EN ÇOK YENEN HAZIR YİYECEKLERDEN

Ekmek arası döner, Türkiye'de olduğu gibi Almanya'da da en çok yenen hazır yiyecekler arasında yer alıyor. Avrupa Döner Üreticileri Birliği'nin verilerine göre günde 600 ton döner satılıyor.

Sektörde 60 bin dolayında kişinin çalıştığı, cirosunun da en son verilere göre 4 milyar euroya ulaştığı tahmin ediliyor. Sadece Berlin'de 1.600 döner büfesi bulunuyor. Berlin RBB radyosunun hesaplamasına göre Almanya'da günde 3 milyon ekmek arası döner satılıyor, bu dakikada 2 bin dönere karşılık geliyor.

'ELON MUSK DA DÖNER SEVİYOR'

Ekmek arası döner, artık sadece bir köşe başındaki küçük bir döner büfesinde satılmıyor. Lüks restoranlarda, lüks otellerde de döneri bulmanız mümkün. Almanya'nın en lüks otellerinden Berlin'deki Adlon Oteli, 2018'in ağustos ayından bu yana “Türk Klasiği” adıyla ağır müşterilerine 26 euro karşılığında ekmek arası döner sunuyor. Avrupa pazarı için Almanya'da ilk elektrikli araba fabrikasını Berlin'de kuran Tesla'nın şefi Elon Musk, 2020'de temel atma töreninde, “Almanya'da en çok sevdiğiniz yemek nedir?” sorusuna, “Döner kebap” karşılığını vermişti. Afganistan'da görevli bir Alman askeri de en çok döneri özlediğini söylemişti.