2. Dünya Savaşı bombaları atmosferde değişime yol açtı

Andrew Griffin*

İkinci Dünya Savaşı’nda yapılan bombardıman akınları, Dünya atmosferinin sınırını değiştirecek kadar yoğun bir hal almıştı ve bu durum yeni bir çalışmayla açığa çıkarıldı. Şiddetli bombardıman seferleri, uçakların yeryüzünde büyük ve çarpıcı etkiler yaratmasına neden oldu. Ama aynı zamanda, yapılan yeni araştırmaya göre gökyüzünde yaklaşık bin kilometre yükselerek atmosferimizin sınırlarını değiştirdiler. Avrupa Yerbilimleri Birliği’nin yeni araştırmasında öne sürüldüğü kadarıyla, büyük bombaların neden olduğu şok dalgaları, ‘iyonosfer’ adıyla bilinen elektrikli üst atmosferi zayıflattı.

DOĞA OLAYLARIYLA BENZER ETKİLER GÖSTERİYOR

Bulgular, yıldırım, volkan patlamaları ve deprem gibi doğal olayların, atmosferin aynı bölümlerinde değişikliğe yol açtığı gizemli olayları aydınlatmamıza da yardımcı olabilir. İyonosfer tabakası, radyo iletişimi, GPS sistemleri, radyo teleskopları ve bazı erken uyarı radar sistemleri gibi modern teknolojiler için önem taşır; ancak bu katmanın zaman içinde hangi yollarla değişime uğradığı kesin olarak bilinmiyor.

Uzay ve atmosfer fiziği profesörü Chris Scott, “Savaş boyunca hava saldırıları vasıtasıyla Avrupa genelindeki yerleşim birimlerinin yok edilmesi, insan eliyle gerçekleştirilen patlamaların yol açabileceği yıkımın kalıcı bir hatırasıdır. Diğer yandan, şimdiye dek bu bombaların Dünya atmosferinde yol açtığı etkilerin hiç fark edilmediği görülüyor,” diyor.

“İnsan yapımı patlamaların neden olduğu şok dalgalarının uzay sınırını nasıl etkileyebildiğini görmek oldukça şaşırtıcı. Her bombardımanda en az 300 yıldırımın enerjisi serbest bırakılıyordu. Barındırdığı saf güç, Dünya yüzeyindeki olayların iyonosfere nasıl etkide bulunduğunu ölçmemize olanak sağladı.”

BİRÇOK ÖLÇÜM KAYDI İNCELENDİ

Araştırmacılar, çalışmayı gerçekleştirmek amacıyla İngiltere’nin Slough kasabasında bulunan Radyo Araştırma Merkezi’nde alınan güncel kayıtları incelediler. Gökyüzüne, üst atmosferdeki iyonizasyonun yüksekliğini ve yoğunluğunu ölçmelerine olanak sağlayan radyo titreşimleri gönderdiler ve müttefiklerin büyük bombardıman baskınları esnasında elektron yoğunluğunun azaldığını saptadılar. Bu bombalardan yayılan şok dalgalarının üst iyonosferi ısıttığı ve iyonizasyon kaybına sebep olduğu düşünülüyor.

Uzmanlar, bombardıman baskınlarının etraflarındaki şeyler üzerinde neden olabildikleri garip ve dramatik etkilere dair raporlar bulunduğunu ifade ediyorlar.

Reading Üniversitesi’nde tarihçi ve çalışmanın ortak yazarlarından biri olan Profesör Patrick Major, “Baskınlara katılan mürettebat, önerilen irtifanın üzerinde olmalarına karşın, bombaların yarattığı şok dalgalarından dolayı uçakların hasar gördüklerini bildirmişler” diyor.

BOMBARDIMANLARIN DEHŞET VERİCİ ETKİLERİ

Major'un elde ettiği bulgulara göre bombardımana maruz kalan insanlar, rutin biçimde patlayan hava mayınlarının yarattığı basınç dalgaları nedeniyle savrulduklarını ve pencerelerin ve kapıların menteşelerinden fırladığını hatırlıyorlar. Yüzlerinin çevresine sardıkları ıslak havluların patlama dalgaları nedeniyle akciğerlerinin çökmesini engelleyebileceğine ve hatta kurbanların bedensel bütünlüğünü koruyabileceğine dair söylentiler söz konusuydu.

Bu saldırıların eşi benzeri görülmemiş gücüne ilişkin araştırmalar, bilim insanlarının, bu tür olayların etkilerinin yeryüzünden yüzlerce kilometre yükseğe ulaşmasına sebep olabilecek şeyleri belirlemesi noktasında yardımcı olabileceklerini gösteriyor.

Yazının aslı Independent'ta yayınlanmıştır