30 yıldır iktidardaki Nazarbayev'in istifası sürpriz değil

ANKARA - Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, "Benim için kolay olmayan bir karar aldım. Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanlığı'ndan istifa ediyorum" sözlerini içeren 'önceden kaydedilmiş' bir konuşmayla istifasını Kazakistan halkına duyurdu. Kıdemli Başkanın neden istifa ettiği bilinmiyor ancak Kazakistan’da son bir yıldır sular durulmuyordu.

KAZAKİSTAN’DA 2018: KAYNAYAN KAZANLAR PROTESTOLAR

Nursultan Nazarbayev, SSCB dağılmadan önce Kazakistan Cumhuriyeti’nin başında bulunuyordu. 1991’de Kazakistan bağımsızlığını ilan ettikten sonra da Nazarbayev ülkenin başında kaldı. Anayasası onun döneminde yapıldı. Nazarbayev, Rusya ile kurduğu sıcak ilişkiler, Çin’le stratejik yakınlaşmasıyla bilinen bir aktör olarak biliniyor. Ülkenin doğal gaz ve petrol kaynaklarına dönük politikalarda belirleyici bir isim. Rusya’da olduğu gibi başkanla yakın ilişki içinde olan bir siyasi parti Kazakistan’da etkin olduğu biliniyor. Nazarbayev’in partisi olarak da bilinen Nur Otan, 2016’da oyların yüzde 82’sini aldı. Hükümet de bu parti tarafından kuruldu. Ancak son iki yılda petrol fiyatlarındaki düşüş, gelir adaletsizliğindeki artış, yolsuzluk iddiaları halkı sokaklara çıkardı. Şubat ayında kadınlar Astana sokaklarında yoksulluk ve gelir adaletsizliğini protesto etti. Protestoların ülkenin genelinde yayılmasıyla beraber Nazarbayev hükümeti istifaya davet etti. Buna gerekçe olarak hükümetin ekonomi programı ve sosyal adaleti sağlamadaki başarısızlığını gösterdi.

Kazakistan’da yeni hükümet 26 Şubat’ta göreve başladı. Ancak Şubat ayında Kazakistan’da yalnızca protestolar ve hükümet görevden alınmadı başka bir gelişmede yaşandı.

NAZARBAYEV’DEN İSTİFA ÖNCESİ İLGİNÇ SORU

Anayasa Mahkemesi’ne 5 Şubat’ta Başkanlık Sarayı'ndan önemli bir soru götürüldü. Soru metninin altındaki imza Nazarbayev’e aitti. Kıdemli siyasetçi mahkemeye "Kazakistan Devlet Başkanı, görev süresi bitmeden görevinden istifa ederse nasıl bir süreç izlenir, anayasa bu konuda ne demektedir?” diye sordu. Anayasa mahkemesi Senato Başkanının görevi geçici olarak üstlenebileceğini söyledi. Nazarbayev, yaklaşık 45 gün önce gazeteciler kendisine Anayasa Mahkemesi'ne neden soru yolladığını sordu. Acaba ufukta bir istifa mı var diye de eklendi. Nazarbayev gazetecilerin bu iddiasını kesin bir dille reddetti. Kazakistan’da yapılacak çok şey var, soruyu bu konuyu merak ettiğim için sordum. İstifa gibi bir durum söz konusu değil” dedi. Ancak bu yanıtın ardından Başkan bugün istifa etti. Nazarbayev, sıklıkla açıklamalarında Kazakistan’ın zor bir süreçten geçtiğini, toplumsal memnuniyetsizliğin farkında olduğunu söylüyordu. Hükümeti de bu nedenle değiştirdiğini ifade etmişti. Ancak neden istifa ettiği hâlâ bilinmiyor olsa da bu kararın yeni verilmediği, en az iki ay önceden gündeme alındığını söylemek lazım. Nazarbayev’in istifa öncesinde Putin ile görüştüğü iddiası da bu istifanın daha önceden gündemde olduğunu destekliyor. Kazakistan'ı güçlendirmek iddiasıyla 30 yıl başkanlık koltuğunda kaldığı dikkate alındığında Nazarbayev neden istifa etti sorusu önem kazanıyor, ancak böylesi büyük adımların tek bir yanıtının olamayacağını da belirtmek gerekiyor.