48 bin 500 yıllık 'zombi' virüs canlandı: Hâlâ bulaşıcı

Chris Panella & Morgan McFall-Johnsen*

Bilim insanları, bir korku filmi senaryosundan gerçek hayata uyarlanmışçasına, donmuş topraktan (permafrost) elde ettikleri antik ‘zombi’ virüsleri hayata döndürdü ve bunca zamanın ardından canlı haldeki tek hücreli amiplere bulaşabildiklerini keşfetti. Bu virüslerin hayvanlara ya da insanlara bulaşma ihtimali belirsiz olsa da araştırmacılar, permafrost tabakasındaki virüslerin halk sağlığına bir tehdit olarak görülmesi gerektiğini belirtti.

Permafrost, yıl boyunca tamamen donmuş halde olan bir toprak tabakasıdır; en azından, insan kaynaklı faaliyetler dünyadaki sıcaklıkları yükseltmeye başlamadan önce böyleydi. Permafrost, kuzey yarıküredeki karasal alanların yüzde 15’ini kaplıyor.

'BAĞIŞIKLIK SAVUNMAMIZ YETERSİZ KALABİLİR'

Ne var ki, iklim değişikliği yüzünden permafrost süratle eriyor ve virüs ve bakterilerden yünlü mamutlara ve mükemmel biçimde korunmuş bir mağara ayısına varıncaya dek, pek çok antik kalıntıyı gün yüzüne çıkarıyor.

CNN’in aktardığına göre, Fransız profesör Jean-Michel Claverie, Sibirya’da bulunan birkaç permafrost bölgesinde 48 bin yıllık donmuş bir virüsün alt türlerini keşfetti. 48 bin 500 yıl öncesine dayanan en eski tür, bir yeraltı gölünden alınan toprak örneğinde bulunurken, en genç örnekler 27 bin yaşındaydı. Genç örneklerden biri, bir yünlü mamut ölüsünde keşfedildi.

Kimi bilim insanları, iklim değişikliği şu anda Kuzey Kutbu’nu ısıtmaktayken, permafrost tabakasının erimesinin binlerce yıldan beridir canlılarla temas halinde olmayan eski virüsleri serbest bırakmasından endişe ediyor. Hal böyleyken, bitkiler, hayvanlar ve insanlar bunlara karşı hiçbir bağışıklığa sahip olmayabilir.

İsveç’te bulunan Umea Üniversitesi Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden fahri profesör Birgitta Evengård, CNN’e verdiği demeçte, “Bağışıklık savunmamızın mikrobiyolojik hayatla yakından bağlantılı bir şekilde geliştiğini unutmamalıyız. Şayet permafrost tabakasında binlerce yıldan beridir temas halinde olmadığımız gizli bir virüs mevcutsa, bağışıklık savunmamız yetersiz kalabilir. Bu duruma ciddiyetle yaklaşmak ve yalnızca Anlık tepkilere dayanan değil, erkenden harekete geçen bir konumda olmak gerek. Ve korkuyla savaşmanın yolu, bilgi sahibi olmaktır” değerlendirmesinde bulundu.

ZOMBİ VİRÜSLER NASIL BULAŞABİLİR?

Bu, Claverie’nin antik virüsleri ya da kendi ifadesiyle 'zombi virüsleri' hayata döndürdüğü ilk çalışma değil. Claverie, 2014 yılından bu yana bu konuya ilişkin araştırmalar yayınladı ve çalışmalarının ötesinde, çok az araştırmacının bu virüsleri ciddiye aldığını ifade etti.

Claverie ve meslektaşları, 18 Şubat’ta ‘Viruses’ adlı dergide yayınlanan yeni makalelerinde, “Bu durum, hatalı biçimde, bu tür olayların ender görüldüğünü ve ‘zombi virüslerin’ halk sağlığı açısından bir tehdit olmadığını düşündürüyor” değerlendirmesini yaptı.

Claverie ve ekibi, son çalışmalarında, birkaç yeni 'zombi' virüsü türünü yeniden hayata döndürebildi ve her birinin hala kültür amiplerine bulaşabildiklerini ortaya koydu. Claverie, bunun hem bilimsel açıdan ilgi çekici bir bulgu hem de bağlantılı bir halk sağlığı tehdidi olarak görülmesi gerektiğini belirtti.

Claverie, CNN’e verdiği demeçte, “Bu amipleri enfekte eden virüsleri, permafrostta olabilecek diğer tüm olası virüslerin temsilcileri gibi görüyoruz. Çok, çok, çok daha başka virüslerin kalıntılarına rastlıyoruz. Yani, orada olduklarından haberdarız. Hala hayatta olup olmadıklarından ise emin değiliz. Fakat bizim mantığımız, şayet amip virüsleri hala hayattaysa, diğer virüslerin de hala hayatta olmalarının ve kendi konakçılarına bulaşabilmelerinin önünde hiçbir engel olmadığını gösteriyor" dedi.

Claverie’nin ifadesiyle ‘zombi’ virüs benzeri donmuş haldeki virüslerin ele alındığı son araştırma, bilim insanlarının bu antik virüslerin nasıl ‘yaşadığıyla’ ve hayvanlara ya da insanlara potansiyel olarak bulaşıp bulaşamayacaklarıyla ilgili daha fazla bilgiye ulaşmalarına yardım ediyor.

ŞARBON BENZERİ BAKTERİLER HAYATA DÖNÜYOR OLABİLİR

Yalnızca virüsler değil. Permafrost tabakası eridikçe, tarih öncesinden kalma bakteriler de 2 milyon yıl sonra ilk kez çevreye yayılabilir ve yeniden etkin hale gelebilir. Bilim insanları, 2016 yılında Sibirya’da yaşayan insanlarda ve ren geyiklerinde bir bakteriyel enfeksiyon olan şarbon salgınları görülmeye başladığında da olayın bu şekilde geliştiğini düşünüyor. Calverie’nin makalesinde aktardığına göre, bu, 'daha acil bir halk sağlığı sorunu' olabilir.

* Morgan McFall-Johnsen, Business Insider bilim haberleri muhabiri; Chris Panella, Business Insider son dakika haberleri editörü.

Yazının orijinali Business Insider sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)