5 soruda: Geçersiz oy nedir, oylar hangi durumda geçersiz sayılır?

DUVAR - 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde gözler, CHP'nin adayı Ekrem İmamoğlu'nun önde olduğu ve AK Parti'nin 'geçersiz oy'ları gündeme getirerek sonuçları tersine çevireceğini iddia ettiği İstanbul'da.

Peki geçersiz oy nedir? Bir oy, ıslak imzalı tutanağa hangi durumda 'geçersiz' olarak kaydedilir? Ve, bu yerel seçimde hangi partinin kaç sandık görevlisi vardı? Yani şimdi tartışmalı hale getirilen geçersiz oylar sayım sürecinde nasıl belirlenip tutanaklara geçti?

1- GEÇERSİZ OY NEDİR?

Geçersiz oy özetle, bir sandıkta görevli veya gönüllü olan kişilerin sayımı sırasında gerekli kriterlere uymayacak şekilde kullanıldığı tespit edilen oylardır. Sandık kurulunun ortak incelemesi ve ortak kararı sonucunda geçersiz kararı alınır; ardından geçersiz oylar tutanağa işlenir ve sandık kurulunun ıslak imzaları ile sabitlenir. Bir sandıktaki geçerli ve geçersiz oylar, Yüksek Seçim Kurulu'na aynı ıslak imzalı tutanak ile beyan edilir.

2- KİM NE DİYOR?

Gelinen noktada geçersiz oylar üzerinden bir tartışma sürerken, AK oy sayım sürecinde mağdur edildiğini ve lehine olan oyların geçersiz sayıldığını savunuyor. 2014 yerel seçimlerinde İstanbul'da 422 bin 667 oy geçersiz sayılmışken, AK Parti bu seçimdeki yaklaşık 319 bin oyun sorunlu olduğunu düşünüyor.

Partinin İstanbul İl Başkanı Bayram Şenocak "319 bin 307 geçersiz oy durumu ile karşıyayız. Bu oyların büyük bölümü İstanbul’da kazandığımız 25 ilçenin sandıklarına ait. Bu oyların da sonucu değiştireceği aşikârdır" dedi.

Cumhur İttifakı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Binali Yıldırım ise "Her sandıkta bir tane oy yanlış yazılmışsa olsa bu 31 bin 136 eder ki bu da aradaki farktan daha fazla. İptal edilen oylar, aradaki farkın 10,5 katı sonucu değiştirebilir" diye konuştu.

İmamoğlu'nun ise bu konudaki görüşü netti: "290 bin geçersiz oy üzerinden bir şey alabilir miyim düşüncesindeler. Geçersiz oy her seçimde var, örneğin 2014’te 422 bin geçersiz oy var…"

İtiraz süreci ise bugün başladı. Siyasi partilerin yarın saat 15.00'a kadar ilçe seçim kurullarına itirazlarını bildirmesi gerekiyor. İlçe seçim kurulları çarşamba ve perşembe bu itirazları değerlendirip karar verecek. Partiler, İlçe Seçim Kurulu'nun bu kararına cuma gününe kadar itiraz edebilecek. Bu itirazlar İl Seçim Kurulu'nda iki gün içinde karara bağlanacak. Sonraki üç günde ise YSK'ye itiraz yapılabilecek. YSK de üç günlük değerlendirme sürecinde kesin kararını açıklayacak. Belediye başkanları, YSK'nin son karraını 11-12 Nisan'da açıklaması sonrası kesinleşecek.

3- HANGİ PARTİNİN KAÇ GÖREVLİSİ VARDI?

İstanbul'da sonuçların geçersiz oylar üzerinden tartışmaya açılmak istenmesi, akıllara ne kadar çok sayıda oyun yanlış sayılmış olabileceği ve hangi partinin sandıklarda kaç görevlisinin olduğu sorularını getiriyor. Seçim öncesi yayımlanan haberler ise rekor sayıda sandık görevlisine işaret ediyor.

Sözcü gazetesinin seçimlerden bir gün önce, parti yetkililerine dayanarak hazırladığı habere göre, bu seçimde 18 kişiden birisi sandık başında görevliydi.

AK Parti yetkilileri 1 milyon teşkilat üyesi ile sandık başında olacaklarını söylüyordu. Habere göre, 'sandık başlarında görev alan teşkilat üyelerine nasıl görev yapacaklarından, oy sayımı, tutanakların birleştirilmesi ve itiraz mekanizmasının nasıl işleyeceğine kadar birçok alanda günler öncesinden özel eğitimler de verildi'. AK Parti, her okulda bir sorumlu ve ayrıca kat sorumluları da görevlendirdi.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Onursal Adıgüzel ise "Sandık görevlisi olarak görevlendirdiğimiz kişi sayısı 250 bin. Bunun yanına gönüllüleri, avukatları, okul sorumlularımızı, kat ve bilişim sorumlularımızı da eklediğimiz de bu sayı yaklaşık 600 bini buluyor" dedi.

MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, MHP adına 250 bin görevlinin sahada olacağını söyledi. Yıldız “MHP, 57 milyon 58 bin 636 seçmenin oy kullanacağı 194 bin 390 sandığın tamamında oy kullanma, sayım döküm işlemlerinin yasalara uygun olarak yapılması için ülküdaşlarımız görevlendirilmiştir. Ülke genelinde görevli sayımız 250 binin üzerindedir” diyordu.

İYİ Parti’nin yaklaşık 250 bin görevli ile seçim çalışması yapacağı, HDP'nin yanı sıra Saadet, BBP ve DP gibi partilerin de yurt genelindeki 194 bin 390 sandığın büyük bölümünde müşahitleri ve görevlileri olacağı belirtiliyordu.

Oy ve Ötesi de yerel seçimleri 250 binden fazla gözlemcisiyle takip edeceğini duyurmuştu.

4- OYLAR HANGİ DURUMDA GEÇERSİZ SAYILIR?

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) genelgesi, geçersiz oylar konusunda net sınırlar belirliyor. Buna göre, şu oylar geçersiz:

- Sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan, arkasında sandık kurulu mührü ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunmayan oy pusulaları.

- Hiçbir yerine "evet" ya da "tercih" mührü basılmamış oy pusulaları.

- Siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına mühür basılmış oy pusulaları.

- Birden fazla siyasi partiye veya bağımsız adaya ayrılan alana taşmış "tercih" veya "evet" mührü basılan oy pusulaları.

- Sandığın ait olduğu seçim çevresinden başka bir seçim çevresi için düzenlenmiş oy pusulaları.

- Bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış veya koparılmış oy pusulaları.

- "Tercih" veya "evet" mührü dışında herhangi bir özel işaret, herhangi bir isim, imza kaşesi, mühür veya parmak izi basılmış oy pusulaları.

- Siyasi partilere veya bağımsız adaylara ait bölümleri belirgin bir şekilde ve özel olarak karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş oy pusulaları.

- Pusulada yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar, harfler, sayılar yazılmış veya şekiller çizilmiş birleşik oy pusulaları.

5- OYLARIN GEÇERSİZ SAYILMAYACAĞI DURUMLAR NEDİR?

YSK genelgesinde, oy pusulalarını geçersiz kılmayacak durumlar, 16 Nisan 2016'daki anayasa değişikliği referandumunda gündeme gelen mühürsüz oyların da yer aldığı listede şöyle sıralanıyor:

- Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması, bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması,

- Herhangi bir şekilde lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapıldığının anlaşılamaması,

- Katlanarak zarfa konulması sebebiyle "TERCİH" veya "EVET" mührü ile oy pusulasının arkasına basılan sandık kurulu mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi,

- Bir siyasi parti veya bağımsız aday alanına basılan "TERCİH" veya "EVET" mührünün alanları ayıran çizgili bölgeye taşmış olması,

- Başka bir siyasi parti veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla, siyasi parti veya bağımsız aday alanına birden çok "TERCİH" veya "EVET" mührü basılması,

- Yetkili seçim kurulları tarafından gönderilen ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunan oy pusulalarının arkasının, sandık kurullarının ihmaliyle mühürlenmemiş olması.

- Zarftan çıkan oy pusulalarında bir seçim türüne ait olanının geçersiz olması, diğerinin geçersiz sayılmasını gerektirmeyecek. (HABER MERKEZİ)

'Rol çalan' geçersiz oylar: 2014'te kaçtı?