6 partinin parlamenter sistem çalışmasında '7 Haziran' ayrıntısı

ANKARA - CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ile DEVA Partisi yetkililerinin 'Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem' önerilerini ortaklaştırmak için başlattığı çalışmada 6’ncı toplantı yapıldı.

Yürütme ve yargı başlıklarının ele alındığı toplantıda yapıcı güvensizlik oyu, Hakim ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) ikiye ayrılması ile OHAL Kararnamesi uygulamasının kaldırılması konularında mutabakata varıldı.

TBMM’de basına kapalı gerçekleşen toplantıya CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem, DP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Şahinalp ve Saadet Partisi Seçim İşleri Başkanı Bülent Kaya, Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün, DEVA Partisi İstanbul Milletvekili Mustafa Yeneroğlu katıldı.

Edinilen bilgiye göre yaklaşık 3 saat süren toplantıda yürütme ve yargı başlıklarında şu konularda mutabakata varıldı:

HÜKÜMET KURMAK KOLAY, YIKMAK ZOR OLACAK: Parlamenter sistemlerde gensoru ile hükümet düşürmek mümkün. Ancak bu hak istikrarsızlığa yol açtığı için eleştiriliyor. Parlamenter sistemi güçlendirme modeli kapsamında “Yapıcı güvensizlik oyu” getirilecek. Dünyada da uygulamaları olan bu sistemle hükümet kurmak kolay, yıkmak zor olacak. Meclis çoğunluğu ile hükümet düşürmek için başlatılacak gensoru sürecinde yeni başbakan ve hükümet üyelerinde uzlaşma, bunun için gerekli çoğunluğu sağlama şartı aranacak. Yıkmakta birleşenler yapmakta da birleşecek. Bu düzenleme ile hükümetlerin istikrarlı bir süreç yaşaması sağlanacak.

İKİNCİ BİR 7 HAZİRAN YAŞANMAYACAK: Hiçbir partinin tek başına iktidar şansı elde edemediği 7 Haziran 2015 seçimlerinin ardından hükümeti kurma görevi seçimden birinci parti çıkan AK Parti’ye verildi. Ancak 45 gün içinde hükûmet kurulamayınca bu görev seçimden ikinci parti çıkan CHP’ye verilmedi. İkinci partiye bu görevi vermeyen Cumhurbaşkanı TBMM seçimlerinin yenilenmesi kararı aldı. Benzer durumların yaşanmaması için anayasada bu konuda düzenleme yapılacak. Hükümeti kurma görevi en fazla oyu alan partiye verildikten sonra eğer başarı sağlanmazsa makul süreler tanımlanarak sırasıyla Meclis’te grubu bulunan ikinci, üçüncü partilere verilecek.

YETKİLİ AMA HESAP VEREN BAŞBAKAN: Parlamenter sistem önerisine göre Meclis’ten çıkacak hükümetin başbakanı güçlü yetkilerle donatılacak. Bakanlar Başbakan tarafından belirlenecek, usulen Cumhurbaşkanının bilgisine sunulacak. Cumhurbaşkanının geçmişte krizlere neden olan veto yetkisi olmayacak. Başbakanın halka verdiği sözleri yerine getirmek için hayata geçirdiği icraatlar hukuki, siyasi açıdan denetlenecek. Hesap verebilir bir başbakan olması için Meclis denetimi artacak.

OHAL KHK’SI TARİH OLACAK: 15 Temmuz askeri darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL sürecinde çıkarılan kararnameler yetki aşımı açısından büyük tartışmalara neden oldu. Güçlendirilmiş parlamenter sistem modelinde Bakanlar Kurulu zorunlu bazı durumlarda OHAL ilan edebilecek, ancak OHAL KHK’sı çıkarma yetkisi olmayacak. Bakanlar Kurulu’na verilen normal kararname yetkisinde olduğu gibi süresi, içeriği, yetkisi belli kararnameler için Meclis’ten yetki alınabilecek. Bu verilen yetki de yargı denetimine tabii olacak. Hükümetin yetkisini aştığı durumlarda kararname iptal edebilecek.

HAKİM VE SAVCILAR KURULU İKİYE AYRILACAK: HSK üyelerinin belirlenmesinde yürütme etkisi tartışma konusu. Üzerinde uzlaşılan modele göre HSK Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu olarak ikiye ayrılacak. Tarafsızlığı önem taşıyan Hakimler Kurulu’nda Adalet Bakanı ve Müsteşar olmayacak. Ancak Savcılar Kurulu’na bakan ve müsteşar katılabilecek.

SAVCI VA AVUKAT AYNI HİZADA BULUNACAK: Hukukta “silahların eşitliği ilkesi” kapsamında iddia ve savunma taraflarının usul hakları bakımından eşit koşullara tabi tutulması gerektiği savunuluyor. Parlamenter sistem çalışmasının yargı başlığı altında bu ilke de değerlendirildi. Buna göre silahların eşitliği ilkesi gereği adliyelerde iddia ve savunma makamı eşit hale getirilecek. Mahkeme salonlarında savcı ve avukat aynı hizada bulunacak. Savcı kürsüde oturmayacak. Ayrıca yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı kapsamında hakimlere coğrafi teminat gelecek. Hukuk eğitiminin niteliği iyileştirilecek. Anayasa Mahkemesi’nde de hak arama yolu açısından önem taşıyan bireysel başvuru yolu güçlendirilecek.