9 soruda referandum

DUVAR - 'Partili cumhurbaşkanlığı' öngören, başbakanlık makamını kaldıran ve yargıda da köklü değişiklikler içeren anayasa değişiklikleri için düzenlenecek referanduma saatler kaldı. Peki referanduma sunulan değişikliklerin içeriğini ne kadar biliyorsunuz? Oy vermek için yanınızda ne götürmeniz gerekiyor, oyunuzun geçersiz sayılmaması için ne yapmanız gerekiyor?

1- NEYİ OYLUYORUZ?

Referanduma sunulan 18 maddelik anayasa değişikliği yasama, yürütme ve yargıda köklü değişiklikler içeriyor. Öne çıkan ve kampanya sürecinde tartışma konusu olan değişiklikler şöyle:

• Cumhurbaşkanının partisiyle bağı kesilmeyecek;
• Başbakanlık kalkacak, kabineyi cumhurbaşkanı atayacak;
• Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra 'bir veya daha fazla' cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek;
• Cumhurbaşkanına kararname ve OHAL ilan etme yetkisi verilecek;
• Cumhurbaşkanı ve TBMM’ye karşılıklı olarak fesih yetkisi verilecek; cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak;
• Milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılacak;
• Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlar hakkında soruşturma açılması için 301 vekilin onayı gerekecek;
• Yüce Divan'a sevk için 401 vekilin imzası aranacak;
• Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile genel seçimler beş yılda bir aynı günde düzenlenecek;
• Milletvekilleri bakan olursa vekillikleri düşecek;
• Milletvekili yaşı 25’ten 18’e indirilecek;
• Askeri yargı tamamen kaldırılacak;
• Askeri yargıdan gelen üyelerin çıkarılmasıyla Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üye sayısı 15’e indirilecek.
• HSYK üye sayısı 13’e çıkarılacak.

ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİNİN KARŞILAŞTIRMALI METNİ İÇİN TIKLAYINIZ

2- YANIMDA NE GÖTÜRMELİYİM?

Oy kullanmak için sandığınızı bilmeniz ve yanınızda T.C. kimlik numaranızı belgeleyen bir kimlik kartı olması yeterli. Çipli kimlik kartı olmayan seçmenlerin oy kullanamayacağı yönündeki haberler Yüksek Seçim Kurulu tarafından yalanlandı.

Seçmen bilgi kağıdınız gelmediyse ve nerede oy kullanacağınızı hâlâ bilmiyorsanız, YSK'nın internet sitesinden öğrenebilirsiniz.

YSK'NIN 'NEREDE OY KULLANACAĞIM' UYGULAMASI İÇİN TIKLAYINIZ

YSK'nın yanınızda hangi kimlikleri götürebileceğinize dair resmi açıklamasında listelediği geçerli kimlikler şöyle: Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan; Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı, Geçici Kimlik Belgesi, nüfus cüzdanı, resmî dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hâkim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askerî kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmî nitelikteki belgelerden biri.

3- GEÇERLİ OY VERMEK İÇİN NE YAPMALI?

Sosyal medyada iddia edilenin aksine, mührü tercihinizin yer aldığı tarafta kalacak şekilde basmanız yeter. Yani, illa ki 'hayır' ya da 'evet' yazılarının üzerine denk getirmeniz gerekmiyor. Fakat mührü diğer tarafa taşırmayın; iki tarafa da taşacak şekilde basarsanız oyunuz geçersiz sayılır.

Oy pusulasını zarfa koyarken katlamanız gerekmiyor, hatta katlamasanız daha iyi. Zira mürekkep diğer tarafa bulaşırsa oyunuz geçersiz sayılacaktır.

Peki ya heyecandan mührü yanlış tarafa basarsanız ne olacak? Oyunuzun tercih etmediğiniz tarafa sayılmaması için geçersiz sayılması gerekiyor. Dolayısıyla, diğer tarafa da mühür basmalısınız.

Seçim görevlilerinden aldığınız zarfın mühürlü olmasına ve yırtık olmamasına dikkat edin. Oyunuzu sandığa attıktan sonra da imza atmanız gerekiyor.

Referandumda oyunuzun geçersiz sayılmaması için ne yapmalısınız?

4- SANDIKLAR KAÇTA AÇILIP KAÇTA KAPANACAK?

Güneşin doğuş ve batış saatlerindeki farklılıklar nedeniyle sandıklar bazı illerde 07.00'de açılıp 16.00'da kapanacak. Bu illerin dışında, oy vermenin bitiş ve başlangıç saatler 08.00-17.00 olarak belirlendi.

07.00-16.00 arasında oy kullanılabilecek illerin listesiyse şöyle: Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis.

5- KAÇ KİŞİ OY KULLANACAK?

Türkiye'de yurt içi seçmen kütüğüne kayıtlı seçmen sayısı 55 milyon 336 bin 960. Yurt içinde yaklaşık 64 bin sandık kurulacak.

Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmen sayısıysa 2 milyon 972 bin. Yurtdışında oy verme süreci 27 Mart'ta başladı, 9 Nisan Pazar günü yerel saatle 21.00'de son buldu. 31 gümrük kapısındaysa, Türkiye'de oylamanın yapılacağı 16 Nisan Pazar günü saat 17.00'ye kadar oy verme işlemi devam ediyor.

Yurtdışı oyları yola çıktı

6- HANGİ SİYASİ PARTİ HANGİ BLOKTA?

'EVET' DİYENLER: AK Parti, MHP, BBP, HÜDA-PAR.

'HAYIR' DİYENLER: CHP, HDP, Saadet Partisi, Vatan Partisi, Demokrat Parti, EMEP, ÖDP, TKP, LDP, Millet Partisi, Anavatan Partisi.

Sonuçlara etkisi bakımından tercihleri kritik görülen MHP ile BBP içinde, kampanya sürecinde ayrışmalar ve toplu istifalar da yaşandı.

7- CEZAEVLERİNDE OY KULLANILACAK MI?

Cezaevlerindeki yaklaşık 210 bin kişi arasından tutuklular ve taksirli suçlardan hüküm giyenler oy kullanabilecek. Cezaevinde kasıtlı suçtan dolayı bulunan ve firar edenler oy kullanamayacak.

Türkiye'de tutukluların seçme hakkına ilişkin yasak 1995'te yapılan değişiklikle kaldırılmıştı. 2001’deki anayasa değişikliğiyle de, taksirli fiillerden hüküm giyenler diğer hükümlülerden ayrı tutuldu ve oy haklarını kullanmaya başladı.

Cezaevlerinde referandum nasıl yapılacak?

8- SONUÇLAR NE ZAMAN AÇIKLANACAK?

16 Nisan 2017 günü saat 18.00'e kadar yayın organlarının tarafından halk oylaması ve halk oylaması sonuçlarıyla ilgili haber, tahmin ve yorum yayınlanması yasak olacak.

9- 'EVET' ÇIKARSA ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK?

TBMM'de kabul edilen değişikliklerde, ne zaman ve nasıl yürürlüğe gireceklerini düzenleyen geçici bir madde de bulunuyor. Buna göre, TBMM üyelerinin seçimi ve cumhurbaşkanlığı seçimi 3 Kasım 2019’a düzenlenecek. Şu an için, 2019’a kadar yeni sistem için gerekli yasaların da çıkarılacağı bir geçiş süreci öngörülüyor.

Ancak hem 'evet', hem 'hayır' çıkması halinde erken seçim düzenlenebileceğine dair senaryolar eksik değil. Son olarak, iktidara yakın köşe yazarlarından Abdülkadir Selvi'nin 'evet' çıkması halinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın 2019'u beklemeyeceğini yazması erken seçim senaryosunu güçlendirmiş görünüyor. Selvi, " 'Madem bu kadar önemliydi, 2019’a kadar neden beklenecek sorusu' da 17 Nisan’dan sonra yanıt bulacak. 2019’a kadar beklemek gibi bir zorunluluk olmadığı söyleniyor. Bu demektir ki, Erdoğan 2019’u beklemeyecek" ifadelerini kullandı.