AGİT nedir, referandumu neden izledi?
Referandum sonuçlarına dair raporuyla gündemde olan AGİT nedir? Kurum seçimleri niçin denetliyor?
DUVAR - Cumhurbaşkanlığının yetkilerini genişleten referandumda mühürsüz zarf ve pusulaların geçerli sayılmasına ilişkin 'usulsüzlük' tartışmasında, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gözlemcilerinin eleştirileri de gündeme oturdu. AGİT'in oylamayı adil bulmayan ve 'uluslararası standartların' altında diye niteleyen ön raporu, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın "Önce haddinizi bilin. Sizin hazırlayacağınız siyasi içerikli raporları ne görürürüz, ne duyarız, ne biliriz. Biz yolumuza devam ederiz. Onu siz külahımıza anlatın" tepkisiyle karşılaştı.
Peki Türkiye'nin de kurucu üyesi olduğu AGİT nedir, seçimleri neden ve nasıl gözlemler? AGİT gözlemcilerinin Türkiye'de 'ne işi' vardı? İşte AGİT'e dair bilgiler:
AGİT NEDİR?
Dünyanın en büyük güvenlik odaklı kurumu olan AGİT, 1975 yılında 'Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK)' adıyla, Helsinki'de düzenlenen Avrupa'da Güvenlik ve İşbirliği Konferansı sonrasında kuruldu. Amacı, Soğuk Savaş sonrası Avrupa'nın bölünmüşlüğüne son verilmesiydi. AGİT bu bağlamda, kıtada güvenlik ve istikrarın sağlanması, üye devletler arasında bu amaçla işbirliğinin geliştirilmesi için çalışıyor.
Kurum, silah kontrolünün yanı sıra insan hakları, basın özgürlüğü ve adil seçimler düzenlenmesi için çalışıyor. Yaklaşık 3 bin 460 çalışanı var. Merkezi, Avusturya'nın başkenti Viyana'da.
TÜRKİYE KURUCU ÜYE
Türkiye, AGİT'in kurucu üyelerinden biri. Dışişleri Bakanlığı'nın sitesinde, AGİT hakkında "... ayrıca katılımcı Devletlerin demokratikleşme, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı alanlarındaki çabalarına destek ve yardım işlevi görmektedir" ifadeleri kullanılıyor.
'Türkiye’nin Örgüt’le İlişkileri' başlıklı bölümde de, "AGİT’in kurucu üyeleri arasında yer alan Türkiye, Örgütün tüm boyutlarında (siyasi-askeri, ekonomi-çevre, insani boyut) aktif ve yapıcı bir tutum sergilemektedir" deniyor.
AGİT SEÇİMLERİ NASIL GÖZLEMLİYOR?
AGİT'in 57 üye ve ortak ülkedeki seçimleri izlemesi, uluslararası toplum tarafından kuruluşun en önemli katkılarından biri olarak görülüyor. Avrupa Birliği de, bazı ülkelere kendi gözlemcilerini göndermek yerine AGİT'le işbirliği yapıyor.
AGİT 1994-2004 arasında 150'den fazla seçimi izlemiş bir kurum. Türkiye'de de, 2002'den bu yana seçimleri gözlemliyor. AGİT gözlemcileri, sandıkları hükümetlerin davetiyle izliyor. Nitekim, referandumu da hükümetin daveti üzerine izledi.
AGİT seçimleri, Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu aracılığıyla izliyor. Söz konusu gözlemcilerin amacı, insan hakları ve temel özgürlüklerin mutlak güvence altına alınması, hukukun üstünlüğüne ve şeffaflığa bağlı kalınması, demokratik ilkelerin desteklenmesi konularında katılımcı ülkeleri desteklemek. AGİT'in gözlemci heyetleri, seçimleri izledikten sonra oylamada temel hakların ne ölçüde korunduğu, eşitliğin ve siyasi çoğulculuğun ne ölçüde teşvik edildiğini inceliyor. Gözlemler, tespitlerini ve süreçlerin iyileştirilmesi konusundaki önerilerini raporluyor. Türkiye'deki referaduma ilişkin yazılı raporun da sekiz hafta içinde açıklanması bekleniyor.
AGİT'in raporunun, 57 üye ve ortak ülkenin referandum sonuçlarına yönelik değerlendirmesinde etkili olması bekleniyor.