Aile sağlığı merkezlerinden Biontech seferberliği: 'Aşı zayi olmasın'

DUVAR - Covid 19 salgınından çıkış anahtarı olarak görülen aşılama çalışmaları, Türkiye’de 14 Ocak’ta inaktif bir aşı olan Sinovac’la başladı. 2 Nisan’dan itibaren ise Biontech tarafından geliştirilen MRNA aşısı devreye girdi. 1 Haziran itibarıyla ivme kazanan aşılama, hastanelerde ve aile sağlığı merkezlerinde devam ediyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın paylaştığı verilere göre bir günde yaklaşık 600 bin kişi aşı oluyor. Bugün itibarıyla iki doz uygulanan kişi sayısı ise 13 milyonu geçti.

Özel saklama koşulları gerektirmesi nedeniyle geçen haftaya kadar yalnızca hastanelerde uygulanan Biontech aşısı, artık aile sağlığı merkezlerinde de (ASM) yapılıyor. Aşılamada en az 5 hekimin bulunduğu, görece büyük A ve B sınıfı ASM’ler görevlendiriliyor.

KORİDORLARDA YOĞUNLUK YAŞANIYOR

Pendik Esenyalı Aile Sağlığı Merkezi’ne aşı olmaya gelen bir kişi, “Arka sokakta oturuyorum, buraya gelmem 2-3 dakika sürdü” diyor. Lokasyon yakınlığı sebebiyle sağlık merkezine çok kısa sürede ulaşılsa da merkezin kapısında ve aşılamanın yapıldığı odaların önünde yoğunluk yaşanıyor. Bir başka kişi, randevusunun üzerinden bir saat geçtiğini ancak aşı merkeze ulaşmadığı için henüz çağrılmadığını söylüyor.

Biontech aşısı, sabah saatlerinde ASM’lere dağıtılarak elektronik takip sistemine bağlı aşı dolaplarına yerleştiriliyor. Kişi sayısına göre her birinde 6 doz bulunan flakonlar (şişeler) hazırlanıyor. Flakon, aktif hale getirildikten sonra dozların tamamının kullanılması ve kullanılmayanların özel yöntemlerle imha edilmesi gerekiyor. Aşının zayi olmaması için 6 kişinin tamamı gelmeden flakon açılmıyor. Esenyalı ASM’de görev yapan aile hekimi Uzm. Dr. Senem Aslan, uygulamayı şöyle anlatıyor: “Aynı saat içinde 6 kişi gelmedi maalesef. Benim 4 hastam geldi, diğer aile hekiminin 2 hastası geldi ve onları birleştirip 6 kişi yaptık. Aşı çok pahalı ve çok kıymetli bir şey. Saklama süresi yani 8 saat bittiğinde o aşıyı atmak zorundayız, o yüzden 8 saatte o işi tamamlamamız gerekiyor. Biz hiç o kadar uzun tutmadık. Açılır açılmaz kullanılabilir hale getirdik” diyor.

Küçükçekme 18 nolu ASM’de görev yapan aile hekimi Dr. Demet Turgut, aşıyı zayi etmemek için bir seferberlik içinde olduklarını belirterek şöyle konuşuyor: “6 kişi aşı olacakken bir kişi gelmedi. Randevusuna gelmeyen kişinin yerine bir sonraki gün gelecek olanlardan birini çağırdık. Randevusu olan bir kişiye de riskli bulduğumuz için aşı yapmadık. Kalp pili olan bir kişiydi. Ona hastanede aşı olması gerektiğini anlattık ve onun yerine de yine bir sonraki gün gelecek olan kişilerden birini çağırdık. Aşıya şu an nimet gözüyle bakıyoruz. Zayi vermemek için elimizden geleni yapıyoruz.”

İŞ YÜKÜ ARTTI: BİONTECH AŞISI, GEBE İZLEMİ, ENJEKSİYON VE MUAYENE DEVAM EDİYOR

Mesailerinin önemli bir kısmını Covid-19 aşılamasına ayıran ASM’lerde bebek izlem, gebe izlem, kan alma, muayene gibi rutin işlemler de sürüyor. Aşı kampanyasıyla beraber orantısız bir biçimde artan iş yüküyle ilgili henüz bir düzenleme yapılmadığını belirten Uzm. Dr. Senem Aslan, “BioNTech aşısı olmak için odaya giren herhangi bir kişinin ardından aşısı ya da izlemi olan 0-6 yaş arası bir bebek geliyor. Bu ortamda bu hijyeni sağlamak çok zor. O yüzden insanları dışarıda, açık havada bekletmeye ve 6’şarlı gruplar halinde almaya çalışıyoruz.”

BUGÜN GİT YARIN GEL DENEBİLİYOR

Hekimler, diğer hastalarla aşıya gelenlerin temas etmesini engellemek için bir aşı saati belirliyor. Biontech aşıları genellikle 10.00 - 12.00 arasında yapılıyor. Ancak aşıların ASM’ye gelmesinde 1-1,5 saat gecikme yaşanabiliyor. Aşı olmaya gelenlerin beklemesine neden olan bu durumun bulaş riskini artırmasından endişe ediliyor. Özellikle yeterli fiziki alanı bulunmayan ASM’lerdeki kalabalık risk teşkil ediyor.

Uzm. Dr. Senem Aslan, “Bu insanlar 1,5- 2 yıldır hastanelere gitmiyorlar. Ameliyatları erteleniyor, taramaları ya da rutin kontrolleri de yapılmıyor. Şimdi siz bu insanları burada 1,5 saat bekletiyorsunuz. Randevuya geliyorsunuz ama ben diyorum ki ‘Daha sıran gelmedi’ çünkü iki kişi daha bekliyoruz. Bekledin bekledin o iki kişi gelmedi, diyoruz ki ‘Sen bugün git yarın tekrar gel’ bu riski artıran bir davranış” diye konuşuyor.

‘PERSONEL EKSİKLİĞİ AŞILAMANIN HIZINI DÜŞÜRÜYOR’

ASM’lerde personel açığı olduğunu ve bu durumun aşılamanının hızını düşürdüğünü söyleyen Dr. Demet Turgut, kendi örneğinden yola çıkarak şöyle diyor: “Biz 5 hekimiz ama 3 aile sağlığı elemanımız (ebe, hemşire) var. Sayı yetersiz olduğu için sıkışıklık yaratıyor. Sadece bizde değil, bütün Türkiye’de de böyle bir sorun var. Bu aşı uygulama noktasında bizi yavaşlatabilecek bir durum.”

ASM’lerde aşılama tüm hızıyla sürerken kişisel koruyucu ekipman ve medikal malzeme eksikliği yaşanıyor. Hekimler, iş yüküne bağlı olarak artan malzeme ihtiyacının karşılanmasını istiyor. Dr. Senem Aslan, bir günde yaklaşık 500 kişinin aşılandığını belirterek artan malzeme ihtiyacına dikkat çekiyor. Dr. Demet Turgut ise “İl sağlık müdürlüklerinin aile hekimlerini tıbbi atık, enjektör, serum fizyolojik gibi medikal malzemeler konusunda desteklemesi gerekiyor” ifadelerini kullanıyor.

‘OKULLAR VE SPOR SALONLARI AŞI MERKEZİ YAPILMALI’

Konuştuğumuz aile hekimleri okul, spor salonu gibi alanların devreye sokularak aşı merkezlerinin artırılması gerektiğine dikkat çekiyor. Bu sayede toplu halde aşı yapılabileceği ve aşılamanın daha yüksek bir ivme kazanacağı savunuluyor. Uzm. Dr. Senem Aslan, “En güzel kullanılabilir kamu alanları okullar. Bunu AHEF (Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu) Başkanı Özlem Sezen de söyledi. Burada dünya modellerini örnek almak lazım. ABD'de, Avrupa’da sokakta, otoban kenarında herkese Biontech aşısı yapılıyor” diyor.