Fatma Keber

URFA - Suriye'de ‘güvenli bölgelerin’ oluşturulduğu gerekçesi ile başlatılan ‘Gönüllü Geri Dönüş Programı’ kapsamında pek çok Suriyeli, ülkelerine dönmek üzere Antep, Hatay, Kilis ve Urfa’daki sınır kapılarına yöneldi.

Urfa’da bulunan Akçakale Sınır Kapısı’ndan geçmeye hazırlanan Suriyelilerle konuştuk. Suriyeliler, dönüşlerin belirtildiği gibi 'gönüllü' değil zorunlu olduğunu vurgulayarak dönmelerinde Türkiye’deki işsizliğin, düşük ücretlerin, ırkçı saldırıların ve nefret söylemlerinin etkili olduğunu belirtiyor.

'DÖNÜŞ İÇİN SINIR KAPISINDAN GÜNDE 80 İLE 100 KİŞİ GEÇİYOR'

Urfa’da yaşayan, aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu Suriyeliler, Akçakale ilçesinde bulunan ve üç yıl önce tekrar açılan Akçakale Sınır Kapısı’nda dönüş için bekliyor. Suriyelilerin dönüş prosedürü Akçakale gümrük kapılarındaki Göç İdaresi Müdürlüğü Gönüllü Geri Dönüş Merkezi’ne gelerek ‘Gönüllü Geri Dönüş İstek Formu’nun doldurulmasıyla başlıyor. Başvuru sonrası Birleşmiş Milletler temsilcisi ile dönüşün ‘gönüllü mü yoksa zorla mı’ olduğunun belirlenmesi için mülakat yapılıyor. Bu işlemlerin ardından geri dönüş süreci başlıyor.

İl Göç İdaresi yetkililerinin aktardığına göre, 2020’den itibaren Akçakale Sınır Kapısı’ndan 22 bin 730 kişi geçiş yaptı ve günümüzde sınır kapısından geçen sayısı 80 ile 100 arasında değişiyor. 

‘IRKÇI SALDIRILAR NEDENİYLE SURİYE’YE GİTMEK İSTİYORUM’

Yaklaşık üç yıldır Türkiye’de yaşayan Ayhan Salih, sınır kapısında dönüş için bekleyenlerden. Suriye’de hem bombalamanın olmadığı bölgeler hem de savaşın devam ettiği yerler olduğunu belirtiyor. Salih, Türkiye’den neden gitmek istediğini ve Suriye’de kendisini bekleyen koşulları anlatıyor: “Fabrikaların olmadığı, hiçbir işin olmadığı alanlar var. Gündelik hayatı idame ettirmek zor. Zafer Partisi'ne mensup insanların maruz bıraktığı ırkçı davranışlar nedeniyle Suriye'ye gitmek istiyorum. Burada çoğu insan Suriyelilerin varlığına karşı savaşıyor. Suriye'deki zorlu insani durumun farkında değiller.”

‘ZORLA GERİ DÖNÜŞ VAR’

Göçmenlik Bürosu tarafından geçici koruma kimliği, oturduğu ev yerine başka bir ikamette göründüğü için durdurulan Mhmat Azem “Meseleye çözüm bulunmadan Türkiye'de ikamet edemeyeceğime dair bir kod verildi. ‘Gönüllü dönüş’ diye bir şey yok, ‘zorla dönüş’ var” diyor. Bu konuda sorumluluğu Birleşmiş Milletler’e (BM) yükleyen Azem, uluslararası sözleşmelere uyulmadığını iddia ediyor.

Azem, Suriyelilerin içindeki bulundukları durumu şu sözlerle özetliyor: “İnsanlar meçhule gidiyor, akıbetini bilmiyorlar. Bazen marketlere bomba atılıyor, onlarca masum insan ölüyor. Çocuklara eğitim, gençlere iş yok. Hiçbir şey yok.”

‘GÜNLERDİR SINIR KAPISINDA BEKLİYORUM’

İki yıldır Urfa’da yaşayan Emir Leyli de günlerdir sınır kapısında beklediğini dile getiriyor. Leyli'nin dönüş gerekçesinde Türkiye’de yaşadığı maddi zorluklar etkili olmuş. “Sınır kapısında bekliyorum. Evraklarımı alıp düzenlerlerse bir an önce ülkeme gitmek istiyorum” diyen Leyli, Türkiye’de yaşadıklarına dair şunları söylüyor: “Maddi olarak sıkıntılarım var, kimliğim güncellenmiyor. Adres kaydım olmadığı için yardım alamıyorum.”

‘DÖNÜŞ FORMU ZORLA İMZALATILIYOR’

Sınır kapısında Suriyeli gazeteciler de geri dönüşle ilgili haber yapmak için bekliyor. Suriye basınından Creative TV muhabir Halid El Homsi de süreci yakından takip eden gazetecilerden. Homsi’ye göre, Suriyeliler, Türkiye’de yoksulluk ve nefret söylemi ile karşı karşıya oldukları için ülkelerine dönüyor. Homsi, Suriyelilerin bazılarının geri dönüşünün ‘zorla’ olduğunu öne sürerek “Gönüllü olarak dönmek istemeyen bir bölüm var. Gözaltına alınmasının ardından polis tarafından ve mahkeme kararı olmadan gönüllü formu imzalamak zorunda kalıyorlar. Göçmen bürosu çalışanları, Suriyelilere karşı keyfi davranıyor. Suriyeliler için geçici kimlik kartı talebini reddediyorlar ve gönüllü geri dönüş için formu imzalamaya zorluyorlar. Ankara'da Göç İdaresi Başkanlığı’na yapılan birçok şikayete rağmen bunlar yaşanmaya devam ediyor."

‘ALDIKLARI ÜCRETLE GEÇİNEMİYORLAR’

Geçici koruma kapsamında Türkiye’de bulunan Enes El Ahmed de gazetecilik yapıyor ve sınırdaki geçişleri gözlemliyor. Ahmed, Suriyelilerin gitmelerindeki temel nedenlere dair şunları söylüyor: “Pek çok gence Türkiye'de çalışma izni verilmiyor. İş bulanlarınsa ücreti çok düşük. Temel tüketim ürünlerinin fiyatları ve ev kiraları çok yüksek. Buna karşılık iş yok. İş bulsalar da düşük ücretler bunları karşılamaya yetmiyor. O nedenle geri dönmek zorunda kalıyorlar.”

‘SURİYE'DE HAYAT ÇOK ZOR’

Ahmed, gidenleri Suriye’de pek iyi koşulların beklemediğinin de altını çiziyor: “Şu anda Suriye'de hayat çok zor; bazı bölgelerde su ve elektrik yok. Olan bölgelerde hizmet çok zayıf. Bir kısım bölgede ise altyapı tamamen yıkılmış durumda. Rus savaş uçakları ve Esad rejimi tarafından okullar bombalandı. Geri dönüş de Esad rejiminin kontrolündeki bölgelere yapılıyor. Esad'in tasfiye ettiği yaklaşık 200 bin tutuklu var. Bu durum, ses ve fotoğraflarla da belgeleniyor. Yani Suriye’de de hayat kolay değil.”