Arkeologlar Derneği Başkanı Ateşoğulları: Dedektör kullanımı yasaklanmalı

DUVAR - Kendisini 'define uzmanı' olarak tanımlayan Uğur Kulaç'ın Habertürk TV'de yayınlanan Burası Hafta Sonu programında yaptığı açıklamalar, arkeologların tepkisini çekti. Kulaç, programda nasıl define aranacağını anlattı. Ancak yürürlükteki 2863 sayılı Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre izinsiz define aramak suç. Kulaç'ın açıklamalarına ilk tepki gösteren Arkeologlar Derneği oldu. Dernek web sayfasından 'Dedektör Kullanımı Yasaklanmalı' başlıklı bir açıklama yayınladı. Ancak Habertürk'ün yaptığı yayıncılığı kınayan bu bildirinin yayınlandığı gün derneğin web sayfası hacklendi. Konu sosyal medyada da geniş yankı uyandırınca Habertürk TV, bir sonraki programa Arkeologlar Derneği Başkanı Dr. Soner Ateşoğulları'nı davet etti.

'OYLUM TALU ARAYARAK ÜZÜNTÜLERİNİ DİLE GETİRDİ'

Konuya ilişkin görüşlerini sorduğumuz, Arkeologlar Derneği Başkanı Dr. Soner Ateşoğulları, bu tür yayınları 'kültür varlıklarının tahrip edilmesine teşvik' olarak gördüklerini söyledi. Ateşoğulları, şöyle dedi:

“Derneğimiz farklı görüşlerin dile getirilmesine karşı değil ancak Oylum Talu’nun hafta sonu programında yayınlanan ‘işaretleri çözen defineci’yi hep birlikte ibretle izledik. Arkeologlar Derneği olarak şaşkınlık içindeyiz. Kaçak kazıları, defineciliği teşvik eden söylemlerle dolu bir programın ulusal yayın yapan bir kanalda alenen yayınlanması hayret verici. Bu tür yayınların yapılmasına RTÜK engel olmalı. Program esnasında yayının durdurulması için ilgili kişileri aradım ancak yeterince ilgilenmedikleri gibi programı sonuna kadar devam ettirdiler. Daha sonra programın sunucusu Oylum Talu hanımefendi beni telefonla arayarak üzüntülerini dile getirdi. İki hafta sonra yayınlanacak programa görüşlerimi paylaşmak üzere davet etti."

'WEB SAYFAMIZ KULLANILAMIYOR'

Habertürk’te yayınlanan bu programın sorumlu yayıncılık adına bir suç olduğunu ve halkın açıkça kaçak kazı yapmaya teşvik edildiğini söyleyen Ateşoğulları şöyle devam etti:

"Bu bağlamda Arkeologlar Derneği olarak detektörlerin kullanımının bir an önce yasaklanmasını istiyoruz. Her önüne gelen eline detektör alıp define ararsa kültür varlıklarımızın tahribatı kaçınılmaz olacaktır. Bunun için İçişleri Bakanlığı ve Kültür Bakanlığı gerekli adımları atmalı. Biz dernek olarak web sayfamızda detektörlerin kullanımının yasaklanmasını isteyen bir metin yayınladık. Dernek olarak web sayfamızda yayınladığımız bu metinle tepkimizi dile getirdik. Ancak bildiriyi yayınladıktan hemen sonra sayfamız hacker saldırısına uğradı. Web sayfamız şu anda kullanılamıyor. Sayfamıza yapılan bu saldırıyı definecilerin yaptığını düşünüyoruz.’’

'DEDEKTÖR KULLANIMI YASAKLANMALI'

Arkeologlar Derneği’nin hacklenen web sayfasında yayınladığı açıklama şöyle:

“Tüm insanlığın ortak değeri olan kültürel emanetlerimize zarar veren dedektörlerin kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Maalesef ülkemizin korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları neredeyse her gün kaçak kazılara ve soygunlara maruz kalmaktadır. Kaçak kazılarda taşınmaz kültür varlıkları önce dedektörlerle taranmakta ve sinyal alınan yerler define bulmak amacıyla tahrip edilmektedir.

Dedektörlerin yasaklanması veya kullanımının sınırlandırılması için geçmişte Emniyet Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün çeşitli girişimleri olmuş ancak herhangi bir sonuç alınamamıştır. Ülkemizin 16.1.1992 tarihinde imzaladığı, 5.8.1999 tarih ve 4434 sayılı kanun ile onayladığı 'Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi'nin 3. maddesi arkeolojik arama amaçlı metal dedektörlerin ve diğer arama gereçlerinin kullanımını, devletin iç mevzuatında öngörülen hâllerde, bilimsel nitelikli ön izne tabi tutulmasını hükme bağlamıştır. Bugün ülkemizde kaçak kazıları ve defineciliği özendiren dedektörlerin yasaklanması zorunluluk hâline gelmiştir. Acilen dedektörlerin define aramak için kullanımının önüne geçilmesi için yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Her önüne gelenin eline dedektör alıp define araması ve kaçak kazı yapması mutlaka engellenmelidir. Aksi takdirde Anadolu’nun on binlerce yıllık kültür varlıklarının geri dönülemez bir şekilde tahribi ve yok edilmesi kaçınılmaz olacaktır. Ayrıca internet ortamında define aramayı özendiren dedektör reklamları yasaklanmalıdır. Sosyal medyada defineciliği teşvik eden paylaşımlar takibe alınmalı, sorumluları hakkında yasal işlem yapılmalıdır. Kaçak kazı yapanlara verilen cezalar da mutlaka arttırılmalıdır. Bu konuda medyanın da bilinçlendirilmesi için adımlar atılmalıdır. Anadolu’nun kültürel mirasını tahrip yok eden kaçak kazıların ve defineciliğin önlenmesi için devletimiz üzerine düşen her türlü önlemi almalıdır.

Tüm bu yasal önlemler yanında Arkeologlar Derneği olarak sorunun kaynağını, halkımızın kültür varlıklarının korunması konusunda yeterince bilinçlendirilememiş olmasında görüyoruz. Bu işin eğitimle çözülmesi mümkündür. Bunun için devletin tüm kurum, kuruluşları ile STK’lar el ele verip işbirliği içinde, halkımızı kültür varlıklarının korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusunda bilinçlendirmeliyiz.”

KULAÇ: DEFİNECİ ARKEOLOG DEĞİLDİR

Tartışmanın odağındaki isim Uğur Kulaç'ın sahibi olduğu Uğur Eeltronik de bir açıklama yaptı. "Define ve defineciliği yasaklamak daha vahim sonuçların ortaya çıkmasına sebep olacaktır" denilen açıklamada şu ifadeler yer aldı: "Hiçbir definecinin kültür varlıklarına ve tarihi eserlere zarar vermek gibi bir niyeti olduğunu zannetmiyoruz. Define aramayı kanunlarda düzenleyen 2863 sayılı yönetmelikteki eksikliklerden dolayı maalesef birçok kişi kaçak kazılar yapmak zorunda bırakılmıştır. Bu insanların anlayamadığı konu şudur. Türkiye de defineyi kazarak veya sondaj yaparak aramak yasaktır. Dedektör ile defineyi aramayı yasaklayan bir kanun yoktur.  Hiç bir definecinin arkeologların işini elinden almak gibi bir çabası yoktur ve hiçbir defineci arkeolog değildir. Defineciler altın avcılarıdır. Defineciler eğitildikleri takdirde bu sıkıntılar ortadan kalkabilir."