Askıda bir milyon kitap: Okusun da büyüsün

DUVAR - Her yıl yaklaşık 1,3 milyon çocuğun dünyaya geldiği ancak içlerinden yalnızca dörtte birinin evinde kitaplık ve onlara kitap okumanın gereğine inanan ebeveynin bulunduğu Türkiye’de, doğumdan itibaren çocuklara kitap okumanın onların bilişsel gelişimi açısından katkısını yıllardır çok çeşitli platformlarda anlatan eğitim bilimci Prof. Dr. Selçuk Şirin, 2019 yılından beri 1 Milyon Kitap adlı bir sosyal girişim projesi yürütüyor.

Proje, Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre kitap okumanın Türkiye’de insanların ihtiyaç listesinde 235. sırada yer aldığı bir ortamda okuma alışkanlığı kazandırmak için oldukça gerekli.

Şirin, zihinsel gelişimin yüzde 90’ının ilk üç yılda tamamlandığına dikkat çekerek bu süreçte bebeklerle kitapların tanıştırılmasının önemini vurguluyor ve bu gelişim evresine çocuklar arasındaki maddi eşitsizliklerin gölge düşürmemesi için fırsat eşitliği sağlamayı hedefliyor.

ÇOCUĞA YAPILAN YATIRIMIN GERİ DÖNÜŞÜ YÜKSEK

Zira bu dönemde çocuklara yapılan yatırım, geri dönüşü en yüksek olan yatırım. Bu yatırımın ekran bağımlılığını tetikleyen bir elektronik cihaz yerine kitapla olması ise sonraki yıllarda çocukların zeka gelişimlerini doğrudan etkiliyor. Çünkü okul öncesi dönemde zeka ile kelime hazinesi eş zamanlı ilerliyor; çocuğun hayal dünyası gelişiyor, okuma ve yazma merakı artıyor. Dolayısıyla okula başlamadan önce çocuğun entelektüel gelişimi için atılan her adım, onun sonraki yıllarda okul başarısını belirliyor.

Öte yandan, çocuğun iyi olma haline dair uluslararası göstergeler arasında, eğitim yoksunluğu kriterlerinde evde 10 kitaptan az kitabı olan çocukların varlığına dikkat çekiliyor. Uzman bir ekip eliyle yürütülen proje ile, evinde kitap olmayan ihtiyaç sahibi çocuklara, bu projeye özel olarak hazırlanan altı kitaptan oluşan ilk kitap seti hediye ediliyor. Böylece toplamda 1 milyon bebeğe ilk kitaplığını kurmada katkı sağlanıyor, ailelerine de kitap okumanın önemi anlatılıyor.

Kitaba dokunmanın, onu tanımanın, hatta ısırmanın yenidoğan için önemli olduğunu belirten uzmanlar, kitap okurken bebek ile ebeveyn arasında beraber bir hikâye geliştirme, iletişim kurma pratiğinin de önemini vurguluyorlar. Dolayısıyla, çocuğa kitap okumadan ziyade çocukla beraber kitap okuma, yani paylaşımlı okuma öneriliyor.

Sadece www.1milyonkitap.com websitesi üzerinden satılan her bir kitap setinin karşılığında bir set de ihtiyacı olan çocuklara gönderiliyor. Projeye bu zamana değin en fazla sosyo-ekonomik açıdan düşük bölgelerdeki muhtarlıklar, anaokulu öğretmenleri, ilçe sağlık merkezleri başvurmuş.

PROJE DOĞRU KİTLELERE ULAŞIYOR

Gazete Duvar’a konuşan New York Üniversitesi’nden Prof. Şirin, “Projeyi duyup da önemini kavramayan olmadı. En pozitif dönüşleri ebeveynlerden alıyoruz tabii. Ya bir öğretmen ya bir muhtar ya da sağlık çalışanı genelde talep ediyor ücretsiz setleri. Onlardan gelen fotoğraflar da projenin doğru adreslere ulaştığını gösteriyor” diyor.

Siteye gelen her ziyaretçinin önünde dört farklı seçenek var. Kah bir kitaplık set satın alırken ihtiyacı olan bir çocuğun kitap seti karşılanıyor, kah “Havuza At” seçeneğiyle ziyaretçiler istedikleri kadar kitabı ihtiyaç sahiplerine ulaştırabiliyor ve sevdikleri adına özel olarak sertifika oluşturabiliyorlar. Şu ana kadar toplam 633 bin 671 kitap dağıtılmış, ücretsiz dağıtılan kitap sayısı ise 529 bin 092.

Renk kontrastlarının hakim olduğu, çocuklara zarar vermesin diye daha sert ve ellerinde tutabilsinler diye karton malzemeden yapılmış olan "İlk Kitabım Seti" 0-3 yaş aralığı içinken, "Büyüyorum Seti" ise tüm okulöncesi dönem çocuklarını kapsıyor. "Büyüyorum Seti"nde Sezen Aksu, Gülben Ergen, Ahmet Güneştekin, Doğa Rutkay, Zülfü Livaneli, Yankı Yazgan’ın çocuklara yönelik anlatıları, profesyonel çizerler ve tasarımcılarla birleşiyor. Kah Sezen Aksu’nun tiplemeleri olan Efe ve Bulut’la tanışıyorsunuz, kah ressam Ahmet Güneştekin sayesinde renkleri tanıyorsunuz, Gülben Ergen’le Anadolu’da tren yolculuğuna çıkıyorsunuz.

Kelime haznesi ve görsel algıları daha gelişmiş çocukların okula daha hazır, kendini ifade edebilen ve işittiğini anlayıp yorumlayabilen çocuklar şeklinde başladıkları kabul ediliyor.

WEBSİTESİNDEN BAŞVURU

İhtiyaç sahiplerine yönelik kitap talepleri yine aynı websitesi üzerinden bireysel ya da kurumsal olarak yapılabiliyor. Bu talepler incelendikten sonra havuzdaki kitap sayısına göre sıraya konuyor ve ücretsiz olarak ihtiyaç sahiplerinin adreslerine postalanıyor.

“Hoş Geldin Bebek” seçeneğinde ise ziyaretçiler yenidoğan bir bebeğe ilk kitap setini hediye ederken yine dilediği kadar ihtiyaç sahibi çocuğa da kitap hediye edebiliyor. Ayrıca bu setin içinde bebek adına özel olarak hazırlanmış bir sertifika da gönderiliyor. Bireysel olarak en fazla 1 kitap seti talep edebilirken kurumsal taleplerde herhangi bir sayı sınırlandırması yok. Tüm süreç ise bağımsız bir denetleme kurumu tarafından denetlenip raporlanıyor.

Prof. Şirin, bu projeyi hazırlarken Türkiye’nin önemli markalarıyla sponsorluk için aylarca görüşme yapmış ancak herhangi bir destek bulamamış. “Herkes projenin önemine inanıyor ama çok az insan elini taşın altına koyuyor. O nedenle projemize kitap satın alarak destek olan herkese büyük bir saygım var. Markaların yapamadığını onlar yaptı. O sayede ve tabii bizim ekibin karınca sabrıyla yarım milyonu aşkın kitap ücretsiz olarak dağıtıldı” diyor Şirin.

Projeyi sosyal medyadan öğrenenler arasında, beş yıldır Iğdır’da bir köy okulunda görev yapan Tuğba öğretmen de var. Gazete Duvar’a konuşan Tuğba öğretmen, “Proje ekibine website üzerinden form doldurarak ulaştım. Bir süre sonra bana kitap setleri gönderdiler. Okul öncesi eğitim veren bir okulda görevliyim ve öğrencilerimin çoğunun ilk dokundukları kitaplar bunlardı” diyor. Tuğba öğretmen, velilerle de bir araya gelerek çocuklara özellikle 0-3 yaş grubunda neden daha fazla kitap okunması gerektiğini, çocukların kelime dağarcığının zekaya karşılık geldiğini anlattığında kendisine şaşkınlıkla tepki vermişler.

Peki proje 1 milyonu aşınca ne olacak? Şirin’e göre o durumda, söz konusu hedef doğrultusunda gerçek manada yola çıkılmış olacak. “Her sene 1 milyon çocuğa 6 milyon kitap dağıtmak istiyoruz. Bu şimdilik ayakları yere basmayan bir hayal ama niyetimiz bu” diyor Şirin.

Projenin bu hedefine ulaşması için de 360 bin kadar kitap bağışı daha gerekiyor.