Avrupa Birliği'nde aşı krizi: İhracat sınırlaması getirildi

DUVAR - Avrupa Birliği (AB), aşı tedariki konusunda ilaç şirketi AstraZeneca'yla yaşanan tartışmanın ardından, birlik topraklarında imal edilen aşıların ihracına kontroller getirileceğini teyit etti. Avrupa Komisyonu'ndan yapılan açıklamada "Vatandaşlarımızın korunması ve güvenliği önceğilimiz ve karşılaştığımız zorluklar bize harekete geçmekten başka çare bırakmadı" denildi.

Yeni mekanizmaya göre, AB'nin ön alım anlaşması imzaladığı BioNTech-Pfizer, AstraZeneca, Sanofi-GSK, Johnson and Johnson, CureVac ve Moderna firmalarının AB ülkelerindeki tesislerinde üretilen aşılar diğer ülkelere izinsiz satılamayacak.

AB'nin güneyindeki ve doğusundaki komşuları, Batı Balkanlardaki ülkeler, Covid-19 Aşıları Küresel Erişim Programından (COVAX) yararlanacak düşük gelirli 92 ülke ve EFTA ülkeleri (İsviçre, Norveç, İzlanda ile Lihtenştayn) bu sınırlandırmanın dışında tutulacak. İngiltere'nin bu 92 ülke arasında olmadığı belirtildi. Türkiye'ye de izin muafiyeti kapsamındaki ülkeler arasında yer verilmedi. Aşının AB dışına satışı, üretimin yapıldığı ülkenin izin vermesi halinde mümkün olabilecek.

AB'DEN 'U DÖNÜŞÜ': KUZEY İRLANDA SINIRLAMAYA DAHİL DEĞİL

AB bu kararla, Brexit Anlaşması'nın bir maddesini de askıya almış oldu. Anlaşma, AB'den Kuzey İrlanda'ya gümrük kontrolü olmadan ihracat yapılabilmesini öngörüyor. Ancak Brüksel, 'ağır ekonomik, toplumsal ve çevresel zorlukların yaşandığı durumlarda' taraflara anlaşmanın bir bölümünü devre dışı bırakma hakkı veren 16'ncı maddeyi devreye soktu. AB, Kuzey İrlanda'nın AB topraklarından İngiltere'ye aşı ihracatında bir 'arka kapı' olarak kullanılmasını önlemeyi amaçlıyor. İngiltere Başbakanı Boris Johnson bu karar üzerine, AB'nin 'acilen niyetini netleştirmesi gerektiğini' söyledi.

Gelen tepkiler üzerine AB, Kuzey İrlanda'yı korona virüsü aşısı ihracat sınırlamasından muaf tutma ve Brexit'in tedbir maddesini uygulamama kararı aldı. Açıklamada, ihracat izin mekanizmasının aşılarda şeffaflığı amaçladığına işaret edilerek, "AB Komisyonu, bu tedbirin tamamlanması sürecinde Kuzey İrlanda Protokolü'nün etkilenmemesini sağlayacaktır" ifadeleri kullanıldı.

Aşı ihracat sınırlaması kararında Brexit'in parçası olan İrlanda ve Kuzey İrlanda Protokolü'ndeki tedbir maddesini yürürlüğe koymayacağına dikkat çekilen açıklamada, yeni sistemin etkilerinin azaltılması veya istismar edilmesi durumunda ise AB'nin elindeki bütün araçları kullanmayı değerlendireceği kaydedildi.

AB-ASTRAZENECA GERİLİMİ

AB yetkilileri, AstraZeneca'nın AB'deki tesislerinde çıkan sorunlar nedeniyle yaşanan üretim eksiğinin, İngiltere'deki tesislerin kullanılmasıyla karşılanması gerektiğini söylüyor. Pfizer'ın Belçika'da imal ettiği aşılar şu anda İngiltere'ye gönderiliyor ve AB, İngiltere'de üretilen AstraZeneca aşılarının bir kısmının sözleşme gereği AB vatandaşlarına gönderilmesi gerektiğini de savunuyor.

AB Komisyonu, şirketin taahhütlerini yerine getirmediğini kanıtlamak için AstraZeneca'yla yapılan sözleşmeyi, şirketin de onayıyla cuma günü yayımlandı. Maliyet, teslim tarihleri ve fikri haklar gibi hassas bilgilerin üstü çizildi. Aşının nerede üretileceği ve 'elden gelen tüm çaba' ifadeleri en tartışmalı alanlar.

İNGİLTERE AB'YE AŞI GÖNDERMEYECEK

İngiliz hükümeti, ihracat yasağı tehdidinde bulunan AB ülkelerine, AstraZeneca aşılarını gönderilmesinin beklenmediğini bildirdi. İngiltere Başbakanlık Ofisi Sözcüsü tarafından yapılan bilgilendirmede, ihracat yasağına ilişkin "Avrupa Birliğinin (AB) kendi meselesi" ifadesi kullanıldı. 

Başbakan Boris Johnson'ın aşı tedarik sürecine güveninin tam ve virüsün en çok etkilediği kişileri şubat ayı ortasına kadar aşılamakta kararlı olduğu belirtildi. İngiltere'nin AB'ye doz gönderme konusundaki tutumun değişip değişmediğine ilişkin olarak da Sözcü, "Halkın mümkün olduğunca çok insanı aşılamaya devam etmemizi isteyeceğini düşünüyorum ve de bunu yapacağız" dedi. (BBC Türkçe/AA)