Ülkemizdeki yöneticiler, zaman zaman Avrupalıların bizi kıskandığından söz etmektedirler. Bu konuya emekliler açısından bakalım dedik. 12 Eylül 1980 döneminde DİSK’in Avrupa’daki temsilciliğini üstlenen ve daha sonra Avrupa Sendikaları Konfederasyonu’nun (ETUC) Türkiye ile ilgili proje sorumlusu olan hukukçu arkadaşım Yücel Top’tan istatistiki bilgiler edindim.
Uzun yıllar Belçika’nın başkenti Brüksel’de yaşayan Yücel Top, o ülkedeki ortalama emekli aylığının 1200 euro olduğunu söyledi. Brüksel’de etin kilosu da (lüks olmayan semtlerde) 10 euro dolayında imiş. Bu durumda Belçikalı bir emekli, bir aylık emekli aylığı ile 120 kilo et alabiliyor.
Türkiye’de ise ortalama emekli aylığı 8.500 TL dolayında bulunuyor. Ülkemizde bir kilo kıyma 400 lira, bonfile türü etler 500 liraya kadar çıkıyor. Biz de emekli aylığı ile bağlantılı yuvarlak bir hesap yapmak açısından etin kilosunu 425 lira kabul ettik. Bu durumda bizdeki emekli bir vatandaş, bir aylık parası ile ancak 20 kilo et alabiliyor.
Dolayısıyla Avrupalı emekliler, eğer fazla et yerlerse obez olabilirler, sağlıksız bir durum. O nedenle et yemeyip fazla kilosu bulunmayan bizim emeklileri kıskanmış (!) olabilirler.
AB’LİNİN EMEKLİ AYLIĞI YÜZDE 70
İşin şakası bir yana Belçika’da en düşük emekli aylığı 709 euro, ortalama aylık 1.200 euro ve 1.500 euroya kadar da çıkıyor. Fransa’da ortalama emekli aylığı 1.400 euro, Almanya’da 1.236 euro, Bulgaristan’da da 293 euro.
Avrupa Birliği’nde (AB) son ücretinin yüzde 67,6’sı emekli aylığı olarak bağlanıyor. İspanya’da bu oran yüzde 85,7. Yani Avrupa’da bir çalışan emekli olduğu zaman yuvarlak olarak son ücretinin yüzde 70’i oranında bir aylık alabiliyor.
Türkiye’de ise 1999 yılında çıkarılan 4447 sayılı yasayla 25 yıllık bir sigortalının emekli aylığı bağlama oranı yüzde 65 olarak belirlenmişti. AKP iktidarı döneminde 2008’de çıkarılan 5510 sayılı yasayla bu oran yüzde 50’ye düşürüldü.
Daha önce emeklilere aylık bağlanması sürecinde büyümenin yüzde 100’ü oranında bir refah payı verilirken bu oran 5510 sayılı yasayla yüzde 30’a düşürüldü.
AVRUPA’DAKİ EMEKLİ ÖRGÜTLERİ
Avrupa’daki emeklilerin örgütlenmesi üç düzeyde oluyor. İtalya, Lüksemburg ve Malta’da çalışanlar emekli olduktan sonra bağlı oldukları konfederasyon bünyesindeki emekli sendikalarına üye oluyorlar.
Özellikle İtalya’da güçlü emekli federasyon ya da sendikaları var. 4.5 milyon üyeli İtalyan CGIL konfederasyonunun 2.5 milyon üyeli ISP adında bir emekliler sendikası bulunuyor.
Fransa, Danimarka, İsviçre, İspanya, Portekiz ve Kıbrıs Rum Kesimi’nde ise ayrı bir emekli federasyonu çatısı altında örgütlenebiliyorlar.
Finlandiya, İrlanda, Almanya, Avusturya, İngiltere, Belçika, Norveç, Hollanda ve İzlanda’ da daha önce çalıştığı işkolundaki sendikaya emekli olarak da üyeliği devam ediyor.
Yücel Top’un verdiği bilgiye göre; İtalya’daki emekliler sendikası, hükümet ve işveren tarafıyla emekli aylığı pazarlığı yapıyor. Belçika’da işçi emekli olduğu zaman sendikasından ayrılmıyor, hükümetle pazarlık yapıyor, işsizlik parasını da sendikalar veriyor. Devlet de sendikalara katkı sağlıyor.
AB’DE SON ASGARİ ÜCRETLER
Yine Av. Yücel Top’un verdiği bilgiye göre, Avrupa İstatistik Kurumu Eurostat’ın Nisan 2023 verileri üzerinden Türkiye’deki brüt asgari ücret Bulgaristan’dan sonra son sırada bulunuyor.
Ülkemizdeki brüt asgari ücret 13 bin 414 TL (Net 11 bin 402 TL), Avrupa para birimi cinsinden 447 euro ediyor (1 euro = 30 TL üzerinden hesapladık). Bulgaristan’daki brüt asgari ücret de 399 euro.
Emekli aylığı açısından da Bulgaristan bize çok yakın. Bulgaristan’daki ortalama emekli aylığı 293 euro (8.790 TL), bizde de ortalama emekli aylığı 8.500 TL.
Öte yandan diğer AB ülkelerinde euro cinsinden brüt asgari ücretler şöyle: Lüksemburg’da 2.508, Almanya 1.997, Belçika 1.955, Kıbrıs Rum Kesimi 940, İspanya 1.260, Hırvatistan 700, Estonya 725, Fransa 1.747, Yunanistan 910, Macaristan 624, İrlanda 1910, Letonya 620, Litvanya 840, Malta 835, Polonya 887, Çek Cumhuriyeti 729, Romanya 604, Slovakya 703 ve Slovenya 1.203.
Bu ülkelerde asgari ücret yasayla belirleniyor. Şu beş ülkede ise toplu iş sözleşmesi ile saptanıyor. Bu ülkeler; İtalya, Avusturya, Danimarka, İsveç ve Finlandiya’dır.
Görüldüğü gibi hem asgari ücret, hem de emekli aylıkları açısından ülkemiz yurttaşlarının durumu çok sıkıntılı. Emekli aylıklarına da yılbaşına kadar ek bir zam yapılması pek mümkün gözükmüyor. Örgütlenip mücadele etmekten başka çare yok…