Başkanlık sistemi hak ihlallerini artırdı: AYM'ye haftada bin 573 başvuru

ANKARA - CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Akkuş İlgezdi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile birlikte Türkiye’de yaşanan hak ihlallerine ilişkin “Tek adam rejiminin hak ve özgürlükler karnesi” başlığı altında rapor hazırladı. Başkanlık sistemi ile Türkiye’nin demokrasiden kopup, giderek otoriterleştiğini belirten İlgezdi, bunun en açık göstergesinin Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvurular olduğunu dile getirdi.

BAŞKANLIK SİSTEMİ İLE HAK İHLALLERİ ARTI

İlgezdi, Anayasa'nın öngördüğü temel hak ve hürriyetlerin bu süreçte sıklıkla ihlal edildiğini ifade ederek, hak aramak için Anayasa Mahkemesi’ne başvuran kişi sayısının da artığını söyledi. İlgezdi'nin Adalet Bakanlığı verilerinden derlediği rapora göre, hak ihlali yapıldığı gerekçesiyle 2012–2019 yılları arasında Anayasa Mahkemesi'ne toplam 478 bin 407 başvuru yapılırken, bu başvuruların yüzde 51’inin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin devreye girdiği 2017–2019 yılları arasında gerçekleştiği ortaya çıktı. Bu süreçte Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapan kişi sayısı ise, 245 bin 350 olarak kayıtlara geçti.

HAFTADA BİN 573 HAK İHLALİ BAŞVURUSU

İlgezdi raporunda, “Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan Adli İstatistik Verileri'ne göre ise 2017–2019 yılları arasında saatte 9, haftada bin 573 kişi hak ihlaline uğradığını ileri sürerek Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Hak ihlalleri iddiaları ’Adil Yargılama’, ’Ayrımcılık Yasağı’, ’Kişi hürriyeti ve Güvenliği’, ’Yaşam Hakkı’, ’İfade Özgürlüğü’, ’Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı’, ’İşkence ve Kötü Muamele’ üzerinde yoğunlaştı” ifadelerine yer verdi.

İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE: GÜNDE 8 BAŞVURU

2012–2019 yılları arasında işkence ve kötü muamele gördüğü iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulunan kişi sayısının bin kat artığını belirten İlgezdi, 2012 yılında Anayasa Mahkemesi'ne başvuran kişi sayısı 4 iken, bu sayının 2019 yılında yüzde 104 bin 425 artışla 4 bin 181’e ulaştığını vurguladı. İlgezdi, son 8 yılda işkence ve kötü muamele gördüğünü ileri süren yurttaşların sayısının da 9 bin 646 olarak kayıtlara geçtiğini söyledi.

2012- 2019 yılları arasında işkence ve kötü muamele iddialarının yüzde 88’inin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin devreye girdiği 2017–2019 yılları arasında kayıt altına alındığını ifade eden İlgezdi, “Bu dönemde toplam başvuru sayısı 8 bin 478 olurken, günde 8 kişi işkence ve kötü muamele gördüğü için hakkını Anayasa Mahkemesinde aradığı ortaya çıktı” dedi.

EN FAZLA ADİL YARGILANMA HAKKI İHLAL EDİLDİ

AK Parti döneminde ihlal edilen konuların başında adil yargılanma hakkının geldiğini ifade eden İlgezdi, raporda şu ifadelere yer verdi: “2012- 2019 yılları arasında 222 bin 637 kişinin adil yargılanma hakkı ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurduğunu gösteriyor. Buna göre 2012 yılında Anayasa Mahkemesi’ne başvuran bin 144 kişi varken bu sayı 2019 yılında yüzde 2 bin 236 artışla 26 bin 719’a yükseldi. Adil yargılanma hakkı ihlallerinin yüzde 45’i Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde meydana geldi. 2017- 2019 yılları arasında adil yargılanmadığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuran kişi sayısı 99 bin 994 oldu.”

AYRIMCILIK BAŞVURUSUNUN YÜZDE 54’Ü BAŞKANLIK SİSTEMİNDE

İlgezdi’nin hazırladığı rapora göre, 2012 yılında ayrımcılığa uğradığını iddia ederek, Anayasa Mahkemesi’ne başvuran kişi sayısı 90 iken bu sayı 2019 yılında yüzde 9 bin 192 artışla 8 bin 363’e yükseldi. Söz konusu ihlallerinin yüzde 54’ü Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminde gerçekleşti. Bu dönemde mağdur olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuran kişi sayısı 21 bin 504 olarak kayıtlara geçti.

KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ İHLALLERİ: 160 KAT ARTI

CHP’li İlgezdi, raporunda AK Parti döneminde en çok ihlalin kişi hak ve hürriyeti ve güvenliğinde yaşandığını söyledi. İlgezdi, raporda, “2012’de 57 olan Anayasa Mahkemesi başvuru sayısı 2019’da 9 bin 100’e ulaştı. Bu veriler hak ihlallerinin 160 kat arttığını gösteriyor. 2012- 2019 yılları arasında meydana gelen toplam 27 bin 943 ihlal iddiasının yüzde 81’i yani 22 bin 633’ü Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine geçilen 2017 sonrasında gerçekleşti.

YAŞAM HAKKI İHLALLERİ 130 KAT ARTTI

2012 yılında Anayasa Mahkemesi’ne yaşam hakkı ihlal edildiği gerekçesiyle başvuruda bulunan kişi sayısının 18 iken 2019 yılında bu sayının 2 bin 352’ye ulaştığını belirten İlgezdi, “Yaşam hakkı ihlali gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuranların sayısı 8 senede tam yüzde 12 bin 967 arttı. 2012-2019 yılları arasında yaşam hakkı ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuran 11 bin 675 kişinin yüzde 57’si yani 6 bin 676’sının şikayeti Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminden sonra gerçekleşti” dedi.

İFADE ÖZGÜRÜĞÜ: SUSTUKÇA ÖZGÜRSÜN

AK Parti döneminde ifade özgürlüğünün sınırlarının “sustukça özgürsün” yaklaşımına gerilediğini belirten İlgezdi, bu alanda da hak ihlalleri olduğunu belirtti ve “2012 -2019 yılları arasında ifade özgürlüğü ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuran kişi sayısı 12 bin 301 olarak kayıtlara geçti. 2012 yılında ifade özgürlüğü ihlal ediği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunan kişi sayısı 7 iken 2019 yılı sonu itibariyle tam yüzde 55 bin 914 artışla 3 bin 921’e yükseldi. Söz konusu ihlallerin yüzde 81’i ise Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçişten sonra gerçekleşti. 9 bin 951 kişi ifade özgürlükleri ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Böylece ifade özgürlüğünün sadece emniyet ve savcılıkta ifade verme özgürlüğünden ibaret olduğu ortaya çıktı” diye konuştu.

TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ: İKİNCİ BİR EMRE KADAR YASAK!

Baroları bölme planına karşı savunma hakkı için yürümeye çalışan baro başkanları ve avukatların toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının ihlal edildiğine dikkat çeken İlgezdi, son 8 yılda, toplam 5 bin 550 kişinin hak ihlaline uğradığı için Anayasa Mahkemesi’ne başvurduğunu söyledi. İlgezdi, “2012 yılında 4 olan başvuru sayısı 2019 yılında bin 54’e yükseldi. Hak ihlaline uğradığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuranların yüzde 77’si yani 4 bin 267’si Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi dönemindeki uygulamalardan kaynaklandı” dedi.