Bayer'e milyar dolarlık tazminat ödeten ilaç Türkiye'de yaygın kullanılıyor

Osman Çaklı

UŞAK - Alman kimya ve ilaç üreticisi Bayer’in kansere yol açtığı için büyük miktarlarda tazminat ödemesine yol açan tarım ilacı Roundup ve etken maddesi olan glifosat içeren zirai ilaçlar Türkiye’de serbestçe satılıyor. Davacılar glifosatın kansere neden olduğunu ileri sürüyor. Bayer, Amerika Birleşik Devletleri’nde 125 bin davacının yüzde 75’i ile anlaşarak, davadan vazgeçenlere yaklaşık 11 milyar dolar ödeme yapacak. İlaç Türkiye’de de çok yaygın biçimde kullanılıyor. Uzmanlar ilacın, Türkiye’de zirai ilaç satışı yapan noktalardan kolaylıkla temin edildiğini, kullanımının kontrolsüz olduğunu ve yetkililerin yeterli denetimi yapmadığını söylüyor.

'MEZARLIK İLACI' DENİYOR

Bu ilaç ve muadili zirai ilaçlar halk arasında 'mezarlık ilacı' olarak biliniyor. Türkiye'de de kullanımı yasal olan Roundup, çiftçiler arasında genellikle yabani otları kurutmak için yaygın biçimde kullanılırken, ürün kullanımında herhangi bir kısıtlama ya da yeterli denetim söz konusu değil. Tarım ve Orman Bakanlığı 2013’den beri veri paylaşmazken ilacın, genetiği değiştirilmiş glifosat herbisitine dayanıklı otların gelişmesiyle kullanımı daha çok artıyor.

ETKİSİ 1-2 AY SÜRÜYOR

Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı söz konusu ilacın etken maddesi olan glifosat'ın ülke içi kullanımı ile ilgili en son 2013 yılında veri paylaşarak 4 bin 500 ton civarında olduğunu duyurmuştu. Roundup’un aynı zamanda birçok muadili bulunuyor. Fire, Akbash, Knock Out, Knockdown, Ranidap bunlardan bazıları ancak muadillerin hiçbiri Roundup kadar etkili değil. Ot kurutma ilaçları arasında dünyada en yaygın kullanılan ve en çok bilinen Roundup’un etki süresi 1-2 ay sürüyor.

İLACIN YÜZDE 99’U HEDEF OLMAYAN CANLILARA ZARAR VERİYOR

Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Cem Özkan ve İzmir Oda Başkanı Tevfik Türk glifosat hakkındaki tartışmaları değerlendirdi.

Dünya genelinde 700 tarım ilacından 500’ünün yasaklandığını vurgulayan Cem Özkan, zirai ilaçların kullanımında yüzde 1’in hedefe ulaştığını geri kalan yüzde 99’un hedef alınmayan canlılara zarar verdiğini belirtiyor. Özkan, “Kimyasal kullanımı yerine alternatif metot geliştirilmeli. Tarım ve Orman Bakanlığı bu ilacın kullanımı ile ilgili her sene bölge, il düzeyinde veri paylaşmalı. Biz faydalı böcek yöntemiyle zirai ilaç kullanımını yarı yarıya indirebiliyoruz. Bu durum ekolojik dengeye, güvenli gıdaya ve çiftçiye fayda sağlıyor” diye konuştu.

'ZİRAİ İLAÇ KULLANIMI AZALTILMALI'

Roundup tarımsal ilacının içinde bulunan glifosat etken maddesi hakkında farklı çalışmalar olduğunu söyleyen Tevfik Türk, “1975 yılından beri Roundup kullanımda. 1981’de ilacın zararlı, 1983 yılında da güvenli olduğu söylendi. 2015’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) glifosatın insanlarda muhtemel kanser yapıcı etkileri olduğunu açıkladı” dedi. Roundup’un daha çok tercih edilmesinin nedeninin ‘etkisinin 1-2 ay sürmesi’ olduğunu vurgulayan Türk şöyle konuştu: “Yabancı ot kurutmada en kolay sonuç Roundup’tan alınıyor. Ziraat Mühendisleri Odası olarak zirai ilaç kullanımının azaltılmasını öneriyoruz. Tarım ve Orman bakanlığı bu ilaçları yasaklamalı ama yasaklansın derken yerine alternatifini koyarak bunu yapmalı. Sonuçta hastalık bulaşan bitkinin verimi yüzde 30-40 civarında düşecek. Bu, daha az kazanç demek, çiftçiler de bunu istemez.”

GLİSOFAT KULLANIMININ SONUCU KANSER

Glifosat ile tiroit, karaciğer, mesane, pankreas, böbrek, göğüs kanseri ve lösemi başta olmak üzere birçok kanser türünün gelişimi arasında ilişki olduğunu vurgulayan halk sağlığı uzmanı Dr. Metin Aydın da şunları söylüyor: "Esas sıkıntı denetimsizlik. Yabani otların kurutulması kimyasallar ile daha kolay olduğundan, çiftçiler zirai kimyasalları yüksek dozda kontrolsüz ve bilinçsiz kullanıyor. Bakın B. Menderes havzası diğer bölgelere göre 3 kat daha fazla tarım ilacı kullanıyor. Hastalıkların ana sebebi kimyasal kullanımı ile çevresel faktörler” ifadelerini kullandı. Aydın, glifosatın toprağın yanı sıra içme sularına da kirletebileceğini dile getirdi."

NE OLMUŞTU?

ABD’de birkaç okulun yabani otlarını, Roundup zirai ilacı ile temizleyen Dewayne Johnson, 2014 yılında vücudunda meydana gelen rahatsızlıklar sonucu hastaneye başvurarak kanser olduğunu öğrendi. İlacın o dönemki telif sahibi olan Monsanto şirketine, glifosatın kansere neden olduğu gerekçesi ile dava açan Dewayne Johnson’u, haklı bulan mahkeme “şirketin Roundup ilacının kimyasal etkilerinin olabileceği uyarısı yapmadığı” gerekçesi ile Monsanto’yu 289 milyonluk dolarlık tazminata mahkûm etmişti. Etken madde glifosatın kansere neden olması tartışmalara neden olunca Belçika glifosat etken maddeli ilaçları yasaklama yoluna başvurdu. Avrupa Birliği ülkelerinde tartışma konusu olan ilaç halen aktif olarak kullanılıyor. Johnson’un açtığı ve kazandığı dava glifosatlı kimyasalların kansere neden olduğunu ispatlayınca yeni davalar da emsal olarak gösterildi.