Binlerce yıllık oyma eserler Neandertallerin sanatçı yönünü gösteriyor

George Dvorsky

Kuzey Almanya’da bulunan bir mağara girişinde Neandertaller tarafından yapılmış ve kemiğe oyulmuş, fazlasıyla ender görülen 55 bin yıllık bir eser keşfedildi. Bilim insanları Homo sapiens etkisiyle yapılmış olması ihtimalini de değerlendirirken, türümüzün bu bölgeye gelişiyle eserin yapılış tarihi arasındaki altı bin yıllık fark, bunun bir Neandertal eseri olabileceği fikrini güçlendiriyor.

Neandertaller, kendilerini tüylerle süslediler, mağara resimleri çizdiler ve kartal pençelerinden takılar imal ettiler; hâl böyleyken, Neandertallerin aynı zamanda bir kemiğe desenler oyduğunu öğrenmek çok şaşırtıcı olmasa gerek. Nature Ecology & Evolution dergisinde aktarıldığı üzere, 55 bin yıl kadar geriye giden bu kemikten oyma eserin keşfi, Neandertaller arasındaki karmaşık davranışlara ilişkin yeni bir kanıta işaret ediyor.

SİMGESEL ANLAMA SAHİP BİR SANAT ESERİ

Londra’da bulunan Doğa Tarihi Müzesi’nden bir arkeolog olan Silvia Bello, bulguyla ilgili News&View dergisine yazdığı makalede, “Sanatsal süslemelerle ilgili kanıtlar yalnızca işlevsel olmanın ötesinde, bu nesnelerin kimi simgesel sebeplerle üretildiğini ya da değiştirildiğini düşündürüyor ve bu, Neandertallerin karmaşık bilişsel yeteneklerine yeni bir boyut katabilir” diyor.

Almanya’nın kuzeyindeki Harz Dağları’nda bulunan Einhornhöhle arkeolojik kazı alanından çıkarılan oyma eser, beş büyük köşeli bir ayraç oluşturan altı adet gravürün meydana getirdiği bir çizgisel desen barındırıyor. Almanya’nın Hannover kentindeki Aşağı Saksonya Eyalet Kültür Mirası Dairesi’nden arkeolog Dirk Leder tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre, paralel ve düzenli biçimde çizilen gravürler kıyaslanabilir boyutlarda ve muhtemelen bilerek yapılmış bir eylemi düşündüren tek tip bir yaklaşımla meydana getirilmiş.

HOMO SAPİENS BÖLGEYE GELMEDEN ÖNCE ÜRETİLMİŞ

Radyokarbon tarihleme, 5,6 cm uzunluğa sahip ayak kemiğini Orta Paleolitik Dönem’e ve Homo sapiensin bölgeye gelişinden kısa bir süre öncesine yerleştiriyor. Araştırma makalesine göre, fosil üzerinde yapılan mikroskobik inceleme, oyma işlemi öncesinde, kemiği yumuşatmak amacıyla gerçekleştirilmiş olan aşındırma işlemini yapmadan, suda kaynatıldığını gösteriyor. İşaretler, bilindik et doğrama kesiklerine benzemiyor ve araştırmacıların çalışmada yazdığı üzere, süslenen öğe “pratik bir kullanıma sahip değil.” Bu zaman diliminde Alplerin kuzeyinde dev geyiklerin ender görüldüğü hesaba katıldığında, oyma büyük ihtimalle mühim bir simgesel anlama sahipti. Bununla birlikte, şekillerin tam anlamı herkesin kendi tahminine göre değişiyor.

Kemikten oyma eserin Neandertallerin elinden çıktığı henüz kesin değil. Bu yılın başlarında sunulan genetik kanıtlar, anatomik açıdan modern insanların yaklaşık 45.000 yıl önce Orta Avrupa’ya geldiğini, yani oyma eserin yaklaşık 6.000 yıl sonrasına tarihlendiğini gösteriyor. Bu bariz zamansal boşluk, eserin Neandertallere ait olduğunu vurguluyor; fakat Homo sapiensin bu sanat eserini ürettiğini ya da ona ilham verdiğini iddia etmek de tamamen mantıksız olmaz.

Yeni araştırmaya dahil olmayan Bello, “Modern insan ve Neandertal nüfusları arasında Einhornhöhle’de bulunan oyma eserin yapımına ilham vermiş olabilecek bunun gibi erken bir bilgi alışverişi yaşanma ihtimalini dışlayamayız” diyor. Öte yandan, Neandertallerin bu beceriyi modern insanlardan öğrenmiş olması ihtimali, sahip oldukları bilişsel kapasitelerini azaltmıyor.

NEANDERTALLERİN BİLİŞSEL DÜZEYİNİ GÖSTERİYOR

Bello, “Bilakis, öğrenme, bir yeniliği kendi kültürüne ekleme ve yeni teknolojilere ve soyut kavramlara uyum sağlama kapasitesi, davranışsal karmaşıklığın bir öğesi olarak kabul edilmeli” diyor. “Bu bağlamda, Einhornhöhle’de bulunan oyma kemik eser, Neandertal davranış tarzını Homo sapiensin modern anlayışına daha da yaklaştırıyor.”

Elbette, yeni araştırmanın yazarlarının, kemiğe oyulmuş eserin gerçekten de Neandertaller tarafından yapıldığı ve modern insanların bununla hiçbir ilgisi olmadığı hususunda tamamen haklı olması da mümkün.

Neandertaller, yukarıda belirtilen kültürel katkılarına ek olarak, yardıma muhtaç durumdaki sevdiklerine bakmak, ölülerini gömmek ve dişlerine bakım yapmak gibi birçok karmaşık davranış gösterdiler. Kısacası, Neandertallerin bu desenleri kemiğe oyuş olması da pek de zor değil.

Yazının orijinali Gizmodo sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)