“Bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti.” Orhan Pamuk’un coşkulu, lirik ve sihirli romanı Yeni Hayat bu sözlerle başlıyor. Yaşı müsait olanlar 10 yıl, 20 yıl, 30 yıl ve daha da önceki zamanları bir aklından geçirsin. Çok şey değişti evet. Görüntünün, sesin kalitesi arttı mesela. Bilgiye erişim, iletişim, eğlence, iş, sosyal hayat, her şey bambaşka hallere büründü. Peki neydi başrol oyuncusu? Elbette teknoloji. Öyleyse, tam da bugünkü durumdayken, bir teknoloji kullandım ve hayatım değişti diyebilecek miyiz? Ben umutluyum.
Her yıl Mart başında Barselona'da düzenlenen Mobil Dünya Kongresi'nin 2017 sürümünde muhtemelen çoğunlukla 5G konuşulacak. Son etkinlikte de önemli konu başlıklarından biriydi. Fakat öyle görünüyor ki henüz denemelerine bile başlanmadan 2017'de teknoloji dünyasının ana gündemi 5G olacak. Peki nedir bu 5G? Hangi eksiği giderecek? Basit örneklerle ve izlediğim örnek uygulamalar ışığında anlatmaya çalışacağım.
Cep telefonu birimini Microsoft'a satmış olsa da Nokia hâlâ mobil dünyada teknoloji ve altyapı geliştirmesi açısından önemli bir şirket. Mart ayında Barselona'da sunacağı 5G vizyonunun bir ön gösterimini geçtiğimiz hafta yaptı. Canlı izlediğim Nokia'nın 5G öngörüleri, bazı sürpriz yetenekleri de içeriyor. Öncelikle, yazının ilerleyen bölümlerinde detayına ineceğim sürücüsüz araç konusunda 5G'nin önemli bir görev üstleneceğini söyleyebilirim. Komutları anlık iletme ve tepki alma başlığı çok önemli. 5G bunu sağlama potansiyeline sahip. Cerrahların dünyanın herhangi bir yerindeki ameliyatı, uzaktan kontrol edilebilen robotlarla gerçekleştirmesi de 5G'nin önemli katkılarıyla hayata geçecek. Bugün Nokia'nın ön bir fikir verdiği 5G bağlantısı, saniyede 30 gigabayt indirme hızı vadediyor. Bu hız, ortalama 4G bağlantısından 1000 kat daha fazla.
5G, MAKİNELERİ BİRBİRİNE BAĞLAYACAK
Gerçek dünyada telefonların bu kadar yüksek bir bağlantı hızı elde etmesi pek mümkün değil. Ağaçlar, binalar, baz istasyonuna olan uzaklığınız, ağı sizinle aynı anda kullanmakta olan diğer kullanıcılar hızı etkileyen ana faktörler. Dolayısıyla, laboratuvar testlerinde elde edilen hızlar gerçekliği tam olarak yansıtmıyor. Yine de nihai anlamda 5G'nin, bugün kullanımda olan mobil bağlantı teknolojisinden 10 ila 100 kat daha hızlı olacağı kesin diyebiliriz. Üstelik sadece hız değil, çok sayıda kullanıcının aynı anda yüksek veri ihtiyacını karşılayabilecek kapasite de sunacak.
Yayıncılık da çok önemli bir yol kat edecek 5G ile. Örneğin bir futbol karşılaşmasını izlerken farklı kameralar arasında geçiş yapabilecek, futbolcuların formasına eklenen kameraların görüntülerini de anlık görüntüleyebileceğiz. Üstelik bu görüntüler kesintisiz ve 4K çözünürlüğünde olacak.
Şimdiye kadar kullandığımız mobil bağlantı teknolojileri, biz insanları mobil cihazlarımız üzerinden birbirimize bağlıyordu. 5G ise daha çok makineler arasındaki yüksek iletişimle fark yaratacak.
DOKTORLAR UZAKTAN AMELİYAT GERÇEKLEŞTİRECEK
Aklımıza gelmeyecek kadar çok çeşit ve sayıda (milyarlarca nesneden bahsedebiliriz) makinenin birbirine ve merkezi yönetime bağlı olacağı dev ağ hayatımızı bugün çevreleyen hemen her şeyi kapsayacak. Günümüzde kısmen veya tamamen kullandığımız eşya ve makinelerin ötesinde, henüz geliştirilme aşamasındaki kimi teknolojiler için de 5G önemli bir görev üstlenecek. Örneğin giyilebilir teknolojiler; hatta sürücüsüz otomobiller.
Ortalama bir hızda otoyolda ilerleyen bir sürücü, 50 metre ilerisinde duran bir aracı fark ettiğinde gözünün bu veriyi beynine göndermesi ve beynin bu veriyi işleyip adına refleks dediğimiz davranış için sürücüyü harekete geçirmesi bazen ölüm kalım meselesine dönebiliyor. En az bu kadar hızlı bir iletim teknolojisi kullanılamayacaksa, sürücüsüz otomobil çalışmalarının hiçbir anlamı kalmaz. Araç içinde ve dışındaki sensörlerin yüzlerce farklı değişkeni anlık biçimde kontrol etmesi, bilgiyi aktarması, bu bilginin işlenmesi ve komut olarak tekrar ilgili mekanizmalara bildirilmesi anlık dediğimiz sürelerde olmalı. Aksi taktirde sürücüsüz otomobiller, makinelere karşı en temel korkumuz olan güvenlik konusunda sınıfta kalmış olur.
Tam da bu noktada 5G devreye giriyor. 5G'nin söz verdiği özelliklerden biri, sürücüsüz araçlarda kesintisiz ve hızlı iletişim sağlanmasına imkan tanıyan ultra düşük gecikmeler. Araç ve yolcu güvenliği için bu bir ön koşul. Aynı durum, yazının başında verdiğim örnekte olduğu gibi, tıp alanı için de geçerli. Amerika'da yaşayan, alanında uzman bir cerrah, İstanbul'da bir hastayı uzaktan ameliyat edebilecek. Anlık komutlar üzerinden yapılması, koordineli çalışma açısından çok önemli. Benzer bir durum, karmaşık üretim otomasyonları içindeki robot makineler için de geçerli olacak.
DRESDEN'DE ARAŞTIRMA MERKEZİ
Almanya'nın Dresden şehrinde bulunan teknik üniversitedeki 5G laboratuvarında geçtiğimiz kış bir dizi testlere şahitlik ettim. Gecikme süresinin önemini somut bir deneyle anlattılar. Yeni nesil bir sanal gerçeklik gözlüğüyle yapıldı bu test. Önce 5G altı teknolojiyle iletişim kuran bir gözlük taktım ve bana 1,5 metre uzaklıktan atılan bir topu tutmam istendi. Saliselik bir farkla elimi açıyordum ve top daha önce gelmiş oluyordu. Sonrasında, testleri yapılan 5G hızına yakın bir bağlantıyla denediğimde, gözlükteki kameranın görüntüyü anlık olarak göstermesi sayesinde topu yakalamayı başardım. Gösterilen etkileyici uygulamalardan biri de, özel bir eldiven ile ekran içindeki prizmatik şekillere dokunabilmek ve bu şekilleri hareket ettirebilmekle ilgili olandı. Bu yöntem özellikle uzaktan tıbbi kontrol, hatta uzaktan ameliyat gibi olanakları mümkün hale getirebilecek.
5G’nin sunduğu kapasite, bugün aklımıza gelmeyecek kadar çok sayıda alanda kullanılabilecek. Bir başka canlandırma için beni duvarlarında 484 hoparlör olan küçük bir odaya aldılar. Bu stüdyoda sağlanan surround sistem aracılığıyla 5G teknolojisinde elde edilecek akustik iletişim deneyimlendi. Odadaki herhangi bir lokasyonda, sahneye olan mesafemiz ne olursa olsun sesin ulaşma hızı her noktada eşit oldu. Ayrıca küçük hareketlerimle bile seslerin yönlerini daha net anlayabildim.
YENİ İŞ ALANLARI ORTAYA ÇIKACAK
Akıllı, görünmez ağlarla sağlanan bu otomasyon, yeni iş alanları yaratacak yeni hizmetlerin ortaya çıkmasını sağlayacak. 5G ile birlikte kusursuz çalışan sistemler ortaya çıkarmak için büyük bir adımı daha tamamlamış olacağız. Her şeyin otomasyonunun sağlanması üretim ve tüketim süreçlerini kökten değiştirebilecek. Bildiğimiz klasik elektronik cihazların yanı sıra, akıllı olsun olmasın tüm eşyaların en küçük işlevleri için bile ağa bağlı olması önemli. Bu durum bize daha fazla kontrol ve yönetme imkanı sağlayacak.
2018’de Güney Kore’de düzenlenecek Kış Olimpiyat Oyunları'nda ilk defa denenmesi planlanan 5G teknolojisinin, 2020 itibarıyla yaygın biçimde kullanılması bekleniyor. Pek çok şirketin ortak veya bağımsız biçimde sürdürdüğü araştırma ve geliştirme faaliyetleriyle üzerinde çalıştığı 5G teknolojisi hakkında önümüzdeki yıl kritik önem taşıyor. Şimdiye kadar kullandığımız mobil bağlantı teknolojileri hayatımıza irili ufaklı katkılar sağladı. Fakat 5G ile yaşam kalitemizi etkileyecek büyük bir değişim bizi bekliyor.
Follow @kaplanseren