Bir kâbusu durdurabilir misiniz?

Grant Currin

Çarşaflar teriniz yüzünden ıslanmış. Üşüyorsunuz ama kalbiniz sanki bir saldırgan sizi karanlık bir sokakta kovalamış gibi delicesine atıyor. Bu yalnızca bir kâbustu ve kendinize şunu söylediniz: “Korkacak bir şey yok!” Buna rağmen hâlâ korku dolusunuz.

Kâbusların ne kadar sarsıcı ve rahatsız edici olabileceği düşünüldüğünde, rüya görenlerin bu kötü rüyalardan kaçınmaları, hatta durdurmaları için bir yol olabilir mi?

ARAŞTIRMALAR SINIRLI AMA BAZI YOLLAR OLABİLİR

Bu konudaki araştırmalar sınırlı ama yine de kimi çalışmalar bilinçli biçimde rüya görmeyi başarabilen -yani bir kâbus gördüğünün farkında olma ve hatta uyanmaksızın bunu kontrol edebilme yeteneği olan- insanların bizlere bir yanıt sunabileceğini gösteriyor.

Özellikle de çocuklar açısından kâbuslar, insan deneyiminin bir parçasıdır. Doktorlar çoğunlukla ara sıra görülen kâbusları bir sorun olarak görmez ama sık sık kâbus gören ve gündelik hayatı olumsuz biçimde etkilenen insanların durumuyla ilgili bazı sorunlar söz konusu olabilir. Bunlar, kâbus bozukluğu, travma, stres ve bazı ilaçlardan kaynaklanabilen bir uyku bozukluğunun belirtileri olabilir.

Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi’nin ‘Journal of Clinical Sleep Medicine’ dergisinde yayınlanan ve kâbus bozukluğunun tedavisiyle ilgili mevcut araştırmaları analiz eden 2010 tarihli incelemesinde, titiz araştırmalarla desteklenen bir takım ilaç ve tedaviden bahsediliyor.

Bununla birlikte, uyku bozuklukları uzmanı ve Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde nöroloji profesörü olan Dr. Rachel Salas’a göre, kâbuslar karmaşık şeyler ve araştırmacılar onları anlamak için hâlâ büyük bir uğraş veriyorlar. Onlarla ilgili bildiğimiz şey, insanların uyku döngüsü sırasında farklı noktalarda farklı kâbuslar görme eğiliminde oldukları.

Rüyaların büyük kısmı ‘hızlı göz hareketi’ (REM) uykusu denilen uyku aşamasında görülür. Salas, Live Science dergisine verdiği demeçte, bu aşamanın, örneğin uçmak gibi 'normalde yapmadığımız' şeyleri gerçekleştirdiğimiz rüyalar görme olasılığının en yüksek olduğu safha olduğunu söylüyor. Yapılan taramalar, REM uykusundaki insanların beyinlerinin uyanık olan insanların beyinlerine benzediğini gösteriyor.

İnsanlar genelde uykuya dalmalarından yaklaşık 90 dakika sonra REM uykusuna başlarlar ve REM uykusuna giren bir vücut kimi açılardan uyanıyor gibi görünür; daha süratli ve düzensiz şekilde nefes almaya başlarsınız, kalp atış hızınız yükselir ve kan basıncınız artar. Vücut harekete geçmeye hazırlanıyor gibi görünür; bununla birlikte, insanlar rüya görürken tehlikelerden korumak için akıllı bir mekanizma geliştirmiştir.

Salas, “REM uykusuna girdiğimizde, kas aktivitemiz de azalır” diyor. “Aksi takdirde, rüyalarımızı gerçekleştirmeye çalışırız.”

KÂBUSLARI DURDURMAK

Bilinçli biçimde rüya görmek mümkün; fakat kabul gören bir tıbbi uygulama olarak bilinçli rüya tedavisi oluşturmak için henüz yeterli deneme yapılmadı. Bununla birlikte, ‘Frontiers in Psychology’ dergisinde yayınlanan 2019 tarihli bir incelemeye göre, son on yıl içinde yayınlanan araştırmalar, bu tür bir tedavinin kalıcı kâbuslarla boğuşan insanlara yardım etme ihtimalini canlı tutuyor.

Brezilya’nın Natal kentinde bulunan Rio Grande do Norte Federal Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olan Dr. Sérgio Arthuro Mota-Rolim’in aktardığı kadarıyla, bilinçli rüyayı denemek isterseniz, 'yatağa geri dön' diye bilinen stratejiyi deneyebilirsiniz.

Öncelikle, her zamanki uyanma saatinizden 30 dakika öncesine bir alarm kurun. Fakat alarm çaldığında kalkmayın. Bunun yerine, uykunuza geri dönerken bilinçli bir rüya göreceğinizi düşünün.

Arthuro’nun söylediğine göre bunun bir garantisi yok ama bunu yapmak bilinçli ve ferah bir rüya görme ihtimalini arttırıyor. Rüyalar telkinden etkilenebilir olduğu için, bir gün önce bu konuda düşünmek ya da bu konuda konuşmak da iyi bir fikir olabilir, diyor.

Arthuro, eğer bir kâbus gördüğünüzü fark edebilirseniz, bunu durdurmanın en kolay yolunun kendinizi uyandırmak olduğunu söylüyor. Buna karşın bazı kanıtlar bir kâbusta kısılıp kalmanın mümkün olduğunu gösterse de Arthuro’ya göre fiziksel bir tehlikede olmadığınızı fark ederek korkunuzla başa çıkabilirsiniz. Hatta çalışmaya katılan bazı kişiler, gördükleri kâbusu daha hoş bir rüyaya dönüştürdüklerini bile bildirmişler.

Bilinçli bir rüya görmenin önündeki engel, bilinçli rüyaların yaygın olmamasıdır. Arthuro, birçok insanın bir noktada bilinçli rüya görmesine karşın, bir insanın yaşamı boyunca ortalama 10’dan daha az bilinçli rüya gördüğünü ifade ediyor. Bilinçli rüya terapisi üzerinde çok az araştırma yapılmasının nedenlerinden biri, araştırmacıların hâlâ bilinçli rüyalar yaratmanın en etkili yollarını araştırması. Örnek olarak, 2014 yılında araştırmacılar, bazı elektriksel stimülasyon (harekete geçirme) frekansları kullanılmasının rüya gören birinin, rüya gördüğünün farkında olma ihtimalini artırabileceğini açıkladılar.

Ve bilinçli rüyalar, kâbusları denetim altına almanın bir yolu olsa da, diğer seçenekler de mevcut.

Salas, eğer kâbuslar “uykunuzu bozuyorsa veya (bir kâbus esnasında) kendinize fiziksel zarar verdiyseniz, tıbbi yardım almanız gerekiyor” diyor. Bu durumda, aile hekiminizin daha fazla değerlendirme için sizi bir uyku uzmanına yönlendirmesi gerekecektir.

Yazının aslı Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)