Bir mesele olarak çocuk edebiyatı: Ebeveynler ve çocuklar anlatıyor

Birgül Sevinçli

Bu hafta çocuk edebiyatını tüm boyutlarıyla ele almaya çalıştık. Yayıncılarla başladığımız çocuk edebiyatı dosyasını ebeveyn Ebru Aykaç, Gülay Şahin, Öznur Gürsoy, Pelin Özgümüş ve Selen Gökalp ile; çocuklar Ayşe Beren Özer, Cankat Koç, Çağla Çevik, Demir Aykaç, Elif Korkmaz, Nida Nergiz Tezcan ile bitiriyoruz. 

EBEVEYNLER

Çocuğunuza ilk kitabını ne zaman okudunuz? Çocuğunuzla ilk kitap alışverişine ne zaman gittiğinizi hatırlıyor musunuz?

Ebeveyn Ebru Aykaç: Hamileyken okuduklarım sayılıyorsa eğer, Demir karnıma düştüğü andan itibaren ona okumaya başladım diyebilirim. Ben kendimi bildim bileli her hafta sonu muhakkak kitapevlerine gider orada bolca zaman geçiririm, kitapların arasında olmak her zaman huzur verir. Demir'i de bebekliğinden beri yanımda götürdüğümden ilk kitap alışverişimizi net olarak hatırlamam mümkün değil ama bir yaşından beri fuarlara, imza günlerine, yazar söyleşilerine beraber gittiğimizi, onun da en az benim kadar bundan keyif aldığını söyleyebilirim. Pandemi öncesi her cumartesi kitapevleri ziyaretlerimiz bir rutin olduğundan Ankara’da birçok kitapevinin Demir’i de beni tanıdığını söylersem yalan olmaz. 

Ebeveyn Gülay Şahin: Sanırım ilk resimli objeli kitaplarını 2 yaşında aldık. 

Ebeveyn Öznur Gürsoy: Kızıma ilk kitabını anne karnında okumaya başladım. Doğduktan sonra her gece kısa kısa masallar okuyarak uyuttum. İlk kitap alışverişini 1 yaşından sonra yaptık. Sonrasında bu alışkanlığımız devam etti. En güzel hediyenin kitap olduğunu daha minicikken kavradı.

Ebeveyn Pelin Özgümüş: Anne karnında başlayan okuma serüvenimizde, kızlarımın 6 aylık bebekliğinden bu yana, genelde uyku saatlerinden önce olmak üzere sık sık kitap okuduk. Kendim de fazlasıyla kitapçılara gittiğim için, ister istemez kızlarımla da bebekliklerinden bu yana kitabevlerinde vakit geçirip, kitap almayı onlarla da deneyimledik. Özellikle çocuklar için düzenlenmiş ayrı bölümleri olan kitabevlerini tercih ettik. 

Ebeveyn Selen Gökalp: Güney’in ilk kitabı'Bebek Koala Anaokulunda' isimli bir kitaptı. Dört yaşlarındaydı. Birlikte ilk alışverişimizde ise üç-dört yaşlarında. 

'YAYINEVİNİ BİR TÜR GARANTİ BELGESİ OLARAK ALGILIYORUM'

Çocuğunuza kitap alırken nelere dikkat edersiniz?

Ebru Aykaç:  İlk baktığım şey yayınevi olur. Sanırım yayınevini bir tür garanti belgesi olarak algılıyorum. Daha önce ilgili yayınevinden okuduğum ya da okuduğumuz kitapları aslında yeni seçimler konusunda birer referans olarak düşünüyorum. Bunun yanında kitabın ismi, konusu, hangi yaşa uygun olduğu gibi kriterleri de önemserim Tabii ki kimin yazdığı konusu da çok önemli. Yine de zaman zaman rastgele bir kitabı karıştırıp bir iki sayfasını okuyup aldığım da olmuştur. 

Gülay Şahin: Öğretici mi, eğitici mi, gelişime dair mi? Ve klasikleri önemserim okumaları için. Ufak oğlum daha anlatımlı çizimli kitap seviyor. 

Öznur Gürsoy: Kızıma kitap alırken öncelikle yayınevine ve yazarına dikkat ederim. Sonrasında kitabın konusu ilgimizi çekerse alırız.

Pelin Özgümüş: Artık kendi seçimlerini yapıyor olsalar da, eğer ben seçiyorsam öncelikle yaş ve gelişim özelliklerine uygun olan kitapları tercih ederim. Yazarı ve yayınevi benim için önem taşır. Aldığımız kitaptan beslenebileceği duygusal gelişimleri de düşünerek hem yazınsal anlamda destekleyici hem görsel anlamda ilgisini çekebilecek kitapları tercih ediyorum.

Selen Gökalp: İlgisini çekecek konular olmasına öncelik veriyorum. Güney şu an yedi yaşında. Yazım dilinin sadeliği, bizim için onu sürüklemesi adına çok önemli. O yüzden eğer çeviri bir kitapsa çevirisinin iyi olup olmamasına da dikkat ediyorum. Bu konularda iyi bir sonuç alabilmek için genellikle en çok yayınevine dikkat ediyorum.

Çocuğunuzun okuyacağı kitapları seçme özgürlüğü var mı?

Ebru Aykaç: İtiraf etmem gerekirse bu konuda tam bir netlik olduğunu söyleyemem. Normalde Demir’in seçimlerine saygı duyarım ama yine de elimde olmadan bir kontrol merkezi gibi refleks gösterip seçtiği kitabı muhakkak incelerim.

Gülay Şahin: Evet. Kendi okuyacaklarını, ders kitabı hariç kendileri seçer. 

Öznur Gürsoy: Kızım kitaplarını kendisi seçer. Genelde benim tercih ettiğim kitapları okumayı sonraya bırakır, ben de bu nedenle seçim hakkını ona bırakırım kendi seçtiklerini daha keyifli okur.

Pelin Özgümüş: Kesinlikle seçimlerinde özgürler. Herhangi bir yönlendirmem olmuyor, dönem dönem zevkleri ve tercihleri değişebilse de ebeveyn olarak seçtikleri kitapların hepsinin, onlar için doğru zamanda olduğunu düşünür ve desteklerim.

Selen Gökalp: Her zaman.

Siz okur musunuz? Evinizde bir kütüphaneniz var mı? Çocuğunuzun kendine ait bir kütüphanesi var mı?

Ebru Aykaç: Evet, okurum, okumak benim için beslenmek, nefes almak gibi bir şey. Evimizde bir kütüphanemiz var, olmaz mı? Daha doğrusu kitaplar evimizin her yerinde. Dışarıdan gelen için yaşam alanımızın kendisi bir kütüphane olabilir. Kolunuzun uzanabildiği her mesafede bir kitaba denk gelebilirsiniz. Ciddiyim. Bu sebeple de Demir’in salt kendisine ait bir kütüphanesi yok. Onun kitaplarını da tıpkı benimkiler gibi evin her odasında görmek mümkün.

Gülay Şahin: Ben deli okurum. Evet, epey büyük bir kütüphanem var, onların da var fakat benim kadar okuma hevesleri yüksek değil. Sanırım fazla ısrar ile direnç yaratıyorum.

Öznur Gürsoy: Okurum. Evimde çocuklarıma bırakacağım en büyük mirasım kütüphanem. Onların da kendilerine ait kütüphaneleri var. Zaman zaman köy okullarındaki arkadaşları ile kitaplarını paylaşırlar.

Pelin Özgümüş: Benim için okumak yaşamımın değişmez bir parçası. Evimde kendime ve çocuklarıma ait ayrı ayrı kitaplıklarımız var. 

Selen Gökalp: Evet, ben iyi bir okurum. Çok büyük değil ama her ikimizin de ayrı ayrı güzel birer kütüphanemiz var.

'ÇOCUKLUĞUMUZUN KİTAPLARINI ÇOCUKLARIMIZIN ELİNDE GÖRMEK BİZİM İÇİN AYRI BİR HAZ'

Kitapları çocuğunuzla birlikte ya da öncesinde okuma alışkanlığınız var mı? Çocuğunuzla kitap üzerine sohbet eder misiniz?

Ebru Aykaç: Zaten birlikte aldığımız için öncesinde okumam ama sık sık beraber okuruz. Önce okur sonra da okuduğumuz metin üzerine sohbet eder, hayaller kurarız.

Gülay Şahin: Ayrı ayrı ve aynı alanda okuruz, öncesinde de ben okurum, sohbet ederiz kitap üzerine.

Öznur Gürsoy: Evimizde okuma saatlerimiz oluyor. O vakit hepimiz kitap okuyoruz. Kitap okumak bizim için olmazsa olmaz. Kitap üzerine sohbet ediyoruz. Çocukluğumuzun kitaplarını çocuklarımızın elinde görmek bizim için ayrı bir haz.

Pelin Özgümüş: Zaman zaman beraber okuduğumuz kitaplar olsa da, kendileri okuduktan sonra ben de okurum, üzerine konuşmalar yaparız. Kitabın bende ve onlarda yarattığı farklı etkileri görmek bende her zaman hayranlık uyandırmıştır.

Selen Gökalp: Kitapları birlikte okumaya alıştığımız için bebekliğinden beri, şu an okuma yazma biliyor olmasına rağmen hala birlikte okumaya devam ediyoruz. Bebekken ona okumadan evvel mutlaka kendim okuyordum. Şimdi daha çok kendi başlıyor ben dinliyorum. Bazen bir bölümünü ben okuyorum. Sonunda mutlaka birbirimizle konuşuyoruz. 

ÇOCUKLAR

Okuyacağınız kitapları nasıl seçiyorsunuz?

Ayşe Beren Özer (9): İsimlerine bakıyorum. Renklerine, kapağına bakıyorum. İçindeki resimlere bakıyorum. Annem, babam ve dedem benim için kitaplar alıyorlar, onları okuyorum.

Cankat Koç (8): Konusu ilgimi çeken kitapları  okumak isterim. Koronadan önce kitapçılara giderdik ve orada kitapların arka kapaklarını okuyarak karar verirdim. Ayrıca kitabın ismine ve kapak resmine göre de kitap seçerim.

Çağla Çevik (10): Ben kitaplarımı şöyle seçerim: İlk önce kitabın kapağını ve içindeki resimleri incelerim ve özeti okurum, eğer seversem o kitabı okurum. Nedense siyah saçlı karakterlere bayılıyorum. Çizgi romanlarda bu tür bir karakter görünce almak istiyorum. Sportif giyimli karakterler varsa o da ilgimi çekiyor. Bana göre bir kitabın kapağı vitrin. 

Demir Aykaç (9): Kitapların arka kapak yazılarını okuyorum ilgimi çekenleri alıyorum.

Elif Korkmaz (10): Okumadan önce konusuna bakıp özetini okurum. Eğer konusu ilgimi çekerse kitabı alırım. Onun dışında genelde arkadaşlarımın önerdiklerini ya da internette görüp ilgimi çeken kitapları alırım.

Nida Nergiz Tezcan (11): Okuyacağım kitapları seçerken özellikle arka kapaktaki yazıları okuyup ona göre seçiyorum. Eğer yazı dikkat çekiciyse o kitabı alma ihtimalim fazlalaşıyor. Bir de önerilen kitapları okumaya çalışıyorum.

Anneniz, babanız kitap okur mu? Evinizde bir kütüphaneniz var mı? Kendinize ait bir kütüphaneniz var mı?

Ayşe Beren Özer: Evet, ikisi de okur. Annemin ve benim kütüphanem var. Benim kütüphanem odamda. Okuduğum kitaplarımı ayrı bir rafa koyuyorum.

Cankat Koç: Annem çok kitap okur ve kitaplıklarımız var. Babam kitap okumayı sevmez ama bana ve anneme hep kitap alır. 

Çağla Çevik: Annem ve babam çok kitap okur, evimde bir kütüphane var ve kendime ait bir kütüphanem de var. Kütüphanemden kitaplar dolup taşıyor ve bununla gurur duyuyorum. 

Demir Aykaç: Annem bir sürü kitap okur, kitap okumayı sever. Babam pek kitap okumaz ama yine de o da bazen kitap okur. Evimizde bir sürü kitap var, bir kütüphane de var. Kendime ait bir kütüphanem yok.

Elif Korkmaz: Annem sürekli kitap okur. Birçok kalın (300-400 sayfalık) kitabı vardır. Ancak babamı pek kitap okurken görmedim. Evimizde 1 tane kütüphane, 2 tane de kitaplık var. Kitaplıklardan biri de benim.

Nida Nergiz Tezcan: Annem ve babam sık sık kitap okur. Bazen işleri yoğun olduğunda okuyamazlar. Evde annemin ve babamın çalışma odası ve o odada büyük bir kütüphaneleri var. Benim odamda bir kütüphanem var. 

Okuyup sevdiğiniz kitapları aile üyelerinize de önerir misiniz? Aynı kitapları okur üzerinde sohbet eder misiniz?

Ayşe Beren Özer: Önermiyorum ama sevdiğim kitapları anneme ve babama anlatıp gösteriyorum. Birkaç kez okuduğum kitaplarım var. Arkadaşım da aynı kitabı okumuşsa ikimiz sohbet ediyoruz bazen.

Cankat Koç: Tabi ki okuruz konuşuruz. Mesela konuştuğumuz bir kitabın adı: 'Seksen Günde Dünya Turu'. Yemek yerken kitaplarla ilgili konuşuruz. Annem bana büyüdüğümde okumam için kitaplar önerir. Okuduğum kitapları onlara da anlatmamı ister.

Çağla Çevik: Evet, okuyup sevdiğim kitapları annem, babam ve hatta öğretmenlerime öneririm. Ve evet, aynı kitapları okuyup üzerinde birlikte düşünüp konuşuruz. Hatta Füsun Çetin diye bir müdür yardımcımız var, çok iyi biri, onunla kitap paylaşmayı seviyorum. O da bana sık sık kitap önerir. 

Demir Aykaç: Ben okuduğum kitapları beğenirsem ailedeki bireylere de öneriyorum. Bazen annem ile ayni kitapları okuyoruz ve o kitaplar hakkında düşüncelerimizi paylaşıyoruz.

Elif Korkmaz: Ben okuyup çok sevdiğim kitapları annem ve abime öneririm. Bazen onlarla kitap hakkında konuşurum. 

Nida Nergiz Tezcan: Okuduğum bir kitaptan aile üyelerime bahsederim. Özellikle konusundan ve karakterlerinden bahsederim. Aile içinde ortak kitap okuruz. Genellikle babam okur, annem ve ben dinleriz

Bana en sevdiğin kitabı önerir misin lütfen? Onu neden sevdiğini de açıklar mısın?

Ayşe Beren Özer: 'Asi Kızlara Uykudan Önce Hikâyeler', en sevdiğim kitap. Turuncu saçlı ablam bana hediye etmişti o kitabı. İçinde bir sürü hikâye var. Hikâyeler hep kızlarla ilgili. Resimleri de güzel. Bazen oyun oynarken sihir kitabı yapıyorum bu kitabımı.

Cankat Koç: '80 Günde Dünya Turu' ve 'Barış Çocuk'. Nedenleri ise tarih ve coğrafyayla çok ilgileniyorum ve bu kitaplar çok hoşuma gitti.

Çağla Çevik: Benim en sevdiğim kitap 'Another' çünkü o bir manga (Japonların çizgi roman türü.) Duygusal, korkunç ve komik. Çok fazla ölüm ve kan olsa da bunun bir sorun olduğunu düşünmüyorum. Ve çizimleri muazzamdı. Mesela bir karakter vardı onu çizer, bir yandan çok 'cool' bir yandan da zarif ve sevimli çizmişti. 

Demir Aykaç: Benim en sevdiğim kitaplardan birinin adı; 'Yanlışlıkla Dünyanın Öbür Ucuna Uçan Çocuk'. Çünkü çok güzel hayaller kuruyorum ve aynı zamanda da bilmediğim yeni kelimelerle karşılaşıyorum ve okurken onları da öğrenmiş oluyorum.

Elif Korkmaz: Benim en sevdiğim kitap 'Yeryüzünün Kalbi'. Kitap macera-bilim kurgudur ve yurt dışında geçmektedir. Zamanımızın bütün çocuklarının teknolojik aletlerin önünden ayrılmaması ile ilgili bir kitaptır. 

Nida Nergiz Tezcan: Aslında çok sevdiğim birkaç kitap var ama bir yabancı bir de yerli kitap söylemek istiyorum. Yerli kitap 'Gökyüzünde Balonlar' Aytül Akal'ın 2015 yılında çıkardığı bir kitap. Yaklaşık üç kere okudum ve hala sıkılmadım, kitabın içinde bir sürü farklı hikâyeler var ve çok güzel anlatılmış. Yabancı olarak da 'Harry Potter'. Filmini izleyip sonra kitabını okuduğum bir seri ve zaten benim için bir klasik oldu. 

*Sorularımızı yanıtlayan tüm çocukların ebeveynlerinden fotoğrafların kullanılması için izin alınmıştır.