Brain Mier: ABD, Brezilya’nın Sputnik V almasını istemedi

ANKARA - Brezilya, Covid-19 kaynaklı en fazla vaka ve ölüm sayısının görüldüğü ülkelerden biri. Ülkede Çin ortaklığıyla aşılama çalışması yapılıyor olmakla beraber, özellikle Nisan 2021’de hem virüs kaynaklı olarak hem yetişkin hem de bebek ölümlerinde ciddi artış yaşandı. Yalnızca Nisan ayında 100 bin insan virüs nedeniyle öldü. Öte yandan Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun salgına yönelik politikaları, aşı çalışmalarını küçümsemesi, bölge yöneticilerini 'tiranlıkla' suçlaması tepkilere neden oluyor. Geçen yıl TeleSUR İngilizce editörü ve muhabiri Brian Mier, Brezilya’daki durumu bize aktarmıştı. Bir yıl aradan sonra Mier ile yeniden görüştük ve Brezilya’nın salgınla geçen bir yılını ve ülkede son durumu konuştuk.

 Geçen yıl pandemi yaygınlaşmaya başladığında sizinle Brezilya’daki durumu konuşmuştuk. Yaklaşık bir yılın ardından vaka sayısı ve ölüm oranları dikkate aldığında özellikle Nisan 2021 halkınız için çok zor geçti. Nisan’da ne oldu da bu kadar yüksek ölüm oranı ve özellikle bebek ölümleri yaşandı?

Önce şunu söylemekle başlayayım: Devlet başkanımız Jair Bolsonaro dünyada Covid-19’un bir problem olduğunu reddeden tek lider olarak kalmış olabilir. Aslında kendisini destekleyen hiçbir bilimsel veri yok, ancak hâlâ maske ve kapanma önlemlerini lüzumsuz bulduğunu söylüyor. Nisan 2021’de neredeyse 100 bin kişi Covid-19’a bağlı sebeplerle öldü. Buna Amazon bölgesinde yer alan Manaus şehrinde ortaya çıkan virüsün yeni bir varyasyonunun neden olduğunu söyleyebilirim.

Yani bu yeni varyasyon daha yıkıcı sonuçlara mı neden oluyor?

Maalesef öyle. Gelen vakalar incelendiğinde yoğun bakımında tedavi olan insanların yarısından fazlasının 40 yaş altı olduğunu görüyoruz. Oysa virüs ilk ortaya çıktığında daha çok 70 yaş üstünde ölümlere neden oluyordu. Ancak bu yeni mutasyon, Nisan’da burada yaşanan durum dikkate alındığında, artık gençleri de öldürüyor diyebiliriz.

Bolsonaro’nun salgın konusundaki tuhaf açıklamalarına rağmen bazı önlemlerin alındığını da biliyoruz, yer yer kapanmalar da var. Bu önlemleri hükümet almıyorsa, kim alıyor?

Hükümet değil, kesinlikle. Bugüne kadar etkili önlemleri alanlar, çoğunluğu muhalif siyasi partilerden olan bölge valileri ve belediye başkanları. Ancak neo-faşist başkanımız buna da engel olmaktan geri kalmıyor. Yerel yöneticileri tehdit ediyor, özellikle kapanma önlemleri alan kurumları hedef alıyor. Bir de aşı bulmak için çabalayan bu yöneticilerin çabasını sabote ediyor.

'VİRÜSE KARŞI ÖNLEM ALAN, AŞI BULMAYA ÇALIŞAN VALİLER VE YEREL YÖNETİCİLER HEDEF GÖSTERİLİYOR'

Geçtiğimiz yıl Bolsonaro, aynı yöneticileri tiranlıkla suçladı. Başkanın valilere dönük tutumunda bir değişim var mı?

Hayır, tam tersi. Bolsonaro konumunu koruyor, hatta tehditleri daha kötü bir hal aldı. 

Tam da bu noktada devletler aşılamayı hızla yapmaya çalışıyor. Ancak bildiğim kadarıyla Türkiye ve Hindistan’da olduğu gibi Brezilya’da da aşılamada sorun yaşanıyor. Orada aşılama çalışması ne durumda?

Tarihsel olarak baktığımızda aslında Brezilya, dünyada en iyi aşı programına sahip ülkelerden biriydi. Özellikle grip konusundaki verilere bakıldığında son 20 yılda, yıllık grip kaynaklı ölümlerin bin civarında olduğunu görüyoruz. Öte yandan ABD’de grip nedeniyle ölüm sayısı yıllık olarak 30 bin.

“Bu nasıl sağlandı?” diye soracağınızı anlıyorum. Siz sormadan anlatayım, bunun en önemli nedeni ücretsiz aşı uygulaması. Örneğin Luis Inacio Lula da Silva hükümetinin son yılında 90 milyon insan ücretsiz grip aşısı olabildi. Üstelik bu aşı, Brezilya’da 2 ay gibi bir sürede üretiliyordu.

Galiba durum şimdi öyle değil?

Evet, maalesef öyle. Artık köprünün altından çok sular aktı. Şimdiki devlet başkanımız bizzat ulusal aşı programını sabote ediyor.

'ABD, SPUTNİK AŞISI ALMAMASI İÇİN BREZİLYA’YI İKNA ETTİ'

Türkiye gibi Brezilya da aşı için Çin’i tercih etti. Yakın zamanda da Brezilya Rusya’nın ürettiği Sputnik V aşısını uygun bulmadığını açıkladı. Ülkenizde şu an hangi aşılar uygulanıyor? Halk aşıya rahat ulaşabiliyor mu?

Bolsonaro ve Ekonomi Bakanı Paulo Guedes, ne yazık ki aşının aciliyeti konusunu jeopolitik bir açıdan ele alıyor. Bu nedenle aşının yüzde 90’ını Brezilya’da Butantan Enstitüsü ve Sinovac firmasının ortaklığında üretiliyor. Bununla beraber hükümet bunun aşağılayıcı olduğu konusunda yanlış bilgiler yaymaya devam ediyor.

Sputnik V aşısına gelirsek, Kuzeydoğu bölgesinde sol kanattan olan valiler, 67 milyon doz aşı almak için doğrudan Rusya ile görüşmeye başladı. Buna karşı Bolsonaro hükümeti, herhangi bir alternatif göstermeden bu siparişi iptal etti. Daha sonra hem ülkede duruma ilişkin yayılan bilgiler hem de Washington Post’ta çıkan bir makalede ABD’nin Bolsonaro Hükümeti’ne 2020’de özel bir elçi gönderdiği ve Sputnik V alınmaması için hükümeti ikna ettiği ortaya çıktı. (Not: Brain Mier’in bahsettiği makale: “U.S Pushed Brazil to reject Russia’s Sputnik V vaccine, HHS Report (HHS Raporu: ABD, Brezilya’yı Rusya’nın Sputnik V aşısını reddetmesi için zorladı), Washington Post, 16 Mart 2021.) 

'HÜKÜMET PANDEMİ YARDIMINI GEÇEN YILA GÖRE 4 KAT AZALTTI'

Dünyanın pek çok ülkesinde devletler, bu zor dönem için topluma ekonomik yardımda bulunuyor. Brezilya hükümeti pandemiyle artan ekonomik baskıyı hafifletmek için herhangi bir yardım program yürütüyor mu?

Geçtiğimiz yıl, muhalif partilerden gelen baskı üzerine hükümet, yoksul ailelere aylık 600-1200 Reallik (yaklaşık 120-240 dolar) pandemi yardımı programı başlattı. Ancak programın 2021’de uzatılmasıyla beraber durum değişti. İlk olarak yoksul aileler ilk üç ayda hiç yardım alamadı. Ayrıca yardım miktarı dört kat azaltıldı ve aylık 30-60 dolar aralığına çekildi. Oysa Brezilya’da asgari ücret 200 dolar.

'HÜKÜMET SOSYAL HARCAMALARDAN TASARRUF ETMEK İÇİN YAŞLILARIN ÖLÜMÜNÜ TEŞVİK EDİYOR'

Son olarak Bolsonaro, önce virüs için “ basit bir grip” dedi. Ardından Biontech/Pfizer aşısının insanları timsaha çevireceğini iddia etti. Sizin virüs ve aşı konusuna bakış açınız nedir?

Şunu söylememe izin verin, bana göre hükümet sosyal harcamalardan kurtulmak için kasıtlı olarak yaşlı nüfusun ölmesine göz yumuyor, hatta teşvik ediyor. Brezilya Topraksız İşçiler Hareketi’ne göre hükümet geçtiğimiz yıl Covid-19’dan ölen yaşlıların sayısı nedeniyle federal emeklilik ödemelerinde aylık 120 milyon dolar tasarruf etti. Bu veriler tam da Ekonomi Bakanı Paulo Guedes’in "100 bin yaşlı ölürse sosyal harcamalardan ne kadar tasarruf edeceklerini" anlattığı ses kaydının basına sızmasıyla aynı dönemde derlendi.

Bana göre bir başkanın kasıtlı olarak 400 bin yaşlı insanı ölüme teşvik etmesinin en mantıklı açıklaması bu. Öbür türlü hem başkanın hem de ekonomi bakanının aklını kaçırmış olması gerekiyor.