Brian Mier: 'Musk, X üzerinden doğrudan Lula Da Silva'yı hedef alıyor'

Dünyanın önde gelen zenginlerinden Elen Musk’ın sosyal medya platformu Twitter’ı alması ve sonrasında adını değiştirmesiyle paralel yaşanan politika değişikliği tüm dünyada yankı bulmaya devam ediyor. Son olarak Brezilya’da Musk ile yargı arasında yaşanan gerilim Devlet Başkanı Lula da Silva’nın Musk tarafından tehdit edilmesine kadar uzandı.

Musk ve aşırı sağcı gruplar Yüksek Mahkeme Yargıcı Aleksandre de Moreas’i neden hedef alıyor? Brezilya Eski Başkanı Jair Bolsonaro bu gerilim neresinde duruyor? Brezilya neden X’i kapatma kararı aldı? Musk’ın Lula da Silva’yı doğrudan hedef alması ne anlama geliyor? Brezilya’da yeniden sol rüzgarların egemen olmasını sağlayan Lula da Silva Venezula seçimlerinde nasıl bir tutum aldı? Bu soruları Telasur İngilizce Editörü, gazeteci Brian Mier’e sorduk.

Mier’a göre Musk’ın doğrudan Lula da Silva ve Moraes’i hedef almasında Trump’tan Bolsonaro’ya Milei’den AfD’ye uzanan aşırı/sağcı ittifakla olan özel ilişkileri etkili.

‘8 OCAK’TA PLANLANAN DARBEYE GÖRE LULA HAPSE GİRECEK ÜLKEYİ ASKERİ YÖNETECEKTİ’

Gündemde olan Luiz Inácio Lula da Silva ile Elon Musk gerilimini konuşmak istiyorum, gördüğümüz kadarıyla aslında Lula ile Musk arasında olan 2023 Ocak’ında Brezilya’da yaşanan darbe girişimiyle ilişkili. Bu noktada biraz süreci geri alalım. 2022’de Lula, Jair Bolsonaro’dan daha fazla oy alarak başkan seçildi. Buna karşın Bolsonaro ve taraftarları bu sonucu kabullenmedi. Ne oldu ardından?

8 Ocak 2023’te bazı hükümet binaları ve kurumlar kimsenin olmadığı saatlerde Bolsonaro taraftarlarınca basıldı. Bu darbe girişimi olarak ele alınabilir. Buna neden olansa seçimlerin ertesinde özellikle sosyal medya kanallarından yayılan yanlış bilgi ve sahte belgelerle seçimlerin çalındığına dönük iddiaların ortaya atılmasıydı. Aslında bu durum tıpkı Ocak 2021’de Biden’ın görevi devraldığı tören öncesinde Trump ve taraftarlarının Kongre binasını basmasına giden sürece çok benziyor. Dahası o törenin öncesindeki savaş konseyi toplantısına Bolsonaro’nun oğlu Eduardo Bolsonaro, Rudolph Giuliani ve Michael Lindell ile beraber katıldı. 

ABD’deki girişim daha yumuşaktı. Brezilya’da ise detaylı bir plan yapılmıştı ki soruşturması devam ediyor. Hazırlanan detaylı plana göre pazar günü belirli binalar işgal edildi. Amaç burada yeteri kadar kaos çıkarılacak, Lula bu kaosu kontrol altına almak için olağanüstü hal ilan edecek, asker yönetime el koyacak, Lula ve bazı üst mahkeme yargıçları tutuklanacaktı. Böylece yeni bir seçime kadar asker ülkeyi yönetecekti. Ancak Lula onlara istediklerini vermedi, asker yerine polisi göreve çağırdı ve polisle bu girişim bastırıldı. Bugün bu girişime dönük dava sürüyor. Ancak Bolsonaro hakkında yalnızca bu konuda değil, birkaç suçtan daha dava açıldı.

‘BOLSONARO ZİMMETİNE MAL GEÇİRMEKTEN CEZA ALABİLİR’

Nasıl suçlar bunlar?

En çok bilineni anlatayım. Bolsonaro, devlet malını hukuksuz şekilde zimmetine geçirmekten yargılanıyor. Başkanlığı döneminde Suudi Arabistan Kraliyet ailesi, başkan olduğu için kendisine 3 milyon dolarlık altın-elmas bir mücevher hediye etti. Yasal olarak şayet bir başkana birkaç yüz dolarlık bir hediye verilirse bunu kabul edebilir ve kullanabilir. Bunun üzerine çıkan değerde bir hediye ulusal arşivde kaydı tutularak devlete iade edilir. Bunun yerine Bolsonaro bu hediyeyi New York’a kaçırdı ve mezat evine sattı. Yapılan yargılamada suçlu bulunabilir ve cezaevine girebilir. Tam bunlar olurken aşırı sağın başını çektiği bir kampanyayla Bolsonaro’nun hapse girmesi engellenmeye çalışılıyor.

Bunun için kullandıkları ana silah Brezilya Yüksek Mahkemesi'nin 11 üyesinden biri olan Yargıç Alexandre de Moraes'i kötülemek.

‘MORAES ÜLKEYİ YÖNETİYOR DİYORLAR AMA MORAES YÜKSEK MAHKEME BAŞKANI BİLE DEĞİL, SADECE YARGIÇ’

Neden yargıç Moraes hedef alınıyor peki?

2023’teki darbe girişimi dahil olmak üzere pek çok konuda Bolsonaro ve kabinesi üzerine soruşturma yürütülüyor. Moraes örneğin aynı zamanda söz konusu dönemde Seçim Kurulu’nun başkanı olduğu için kurulla beraber seçim ve sonrasında yaşananlar için Bolsonaro’nun 8 yıl süreyle seçilme hakkını elinden aldı. Darbe girişimine dönük soruşturmaysa sürüyor. Söz konusu yargıçlar sadece Moraes ile sınırlı değil, 2018’deki seçimde hile yapıldığına dönük soruşturmaya da bakıyorlar. Kendileri ve ailelerine dönük ciddi ölüm tehditleri alıyorlar. Ancak son dönemde bu tehditler Moreas’e yönelmeye başladı. Bu öyle bir boyuta vardı ki Moraes yargı gücünü kullanarak darbe yapmakla dahi suçlanıyor. Lula’nın zayıf bir figür olduğu ve ülkeyi aslında Moraes’in yönettiğine dönük komik boyutlara varan iddialar ortaya atıyorlar. Oysa Moraes Yüksek Mahkeme’nin dahi başkanı değil, bu da iddiaların saçmalığını gösteriyor aslında.

Ocak 2023’teki darbe girişimine bir noktada Yüksek Mahkeme de dahil oldu, bunun nedeniyse darbe girişimi sırasında işgal edilen ve zarar verilen binalardan birinin Yüksek Mahkeme’nin faaliyet yürüttüğü merkezinin hedef alınmasıydı. Birkaç yargıcın da öldürülmesi planlanıyordu. Bu noktada mahkeme de soruşturmaya dahil oldu.

‘ALMANYA'NIN HESAP KAPATMA TALEBİ BREZİLYA’NIN DÖRT KATI KADAR, AMA BREZİLYA SUÇLANIYOR'

Musk ve X bu sürece nasıl dahil oldu?

Şöyle ki, soruşturma kapsamında ve yargılama sürecinde bazı sosyal medya fenomenlerinin bu girişimle ilişkisi tespit edildi, yüksek mahkemeye dönük şiddeti tırmandırmaya çalıştıkları sonucuna varıldı. Bu çerçevede X’e (Twitter’a) bu kişilerin hesaplarının kapatılmasına dönük mahkeme kararı iletildi.

X başta bu talebe olumlu yanıt verdi. Ancak sonradan fikir değiştirdi. Oysa biliyoruz ki Musk’ın platformu almasıyla beraber hesabı kapatılan insan sayısı arttı, hatta bu oranın yüzde 80’lere çıktığı iddia ediliyor, buna Brezilya’da dahil. Öte yandan Hindistan en fazla hesabın kapatılmasını isteyen ülke. Onu, Almanya takip ediyor. Brezilya dördüncü sırada geliyor. Örneğin Almanya, Brezilya’ya göre 4 kat daha fazla hesap kapatma talebinde bulunuyor. Ancak biz bu örneklerde Musk’in Scholz’u ifade özgürlüğünü tehdit etmekle suçlayıp hedef aldığını görmedik. Örneğin Türkiye’nin de talep sayısı Brezilya’dan fazla.

‘MUSK DÜNYANIN FARKLI ÜLKELERİNDEKİ SAĞCI/AŞIRI SAĞCI PARTİ VE LİDERLERLE MÜTTEFİKLİK İLİŞKİSİNE SAHİP’

Evet, Brezilya’da farklı bir yol izlemiş gibi. Peki Musk bunu neden yapıyor?

Şöyle Musk ABD seçimlerinde Trump’ı destekleyeceğini söyledi, ki Trump’ın en büyük ikinci bağışçısı. Aynı zamanda Brezilya’dan Bolsonaro, Almanya’dan Almanya için Alternatif (AfD), İspanya’dan Wox, Arjantin’den Havier Milei, Venezuela’dan Maria Corina Machado, ABD’den Donald Trump’ın oluşturduğu sağcı/aşırı sağ bir network var. Bu network düzenli toplantılar yapıyor ve birbirlerine deneyim aktarıyor, taktik veriyor. Bolsonaro bu grubun parçası ve Musk bu grubun müttefiklerinden olduğu için bu türden bir kampanya yürütmeye karar verdi.

‘MAHKEME KARARLARINA UYMAYAN X VE MUSK, MORAES İLE ÇATIŞMAYA KARAR VERDİ’

Yine X’i de içerecek şekilde Yargıç Moraes’i hedef alan yazılar da çıktı sanırım değil mi?

Evet, Nisan ayında Brezilya’nın Twitter dosyaları isimli bir skandal patladı. Michael Shellenberger isimli bir gazeteci X'in Brezilya'daki hukuk ekibi ile San Francisco'daki meslektaşları arasında, Moraes'ın hesapları askıya alması ve Brezilya'daki diğer sosyal medya platformlarına açılan davalar hakkında görüşmelerin yapıldığı e-postaları yayınladı. Shellenberger, Moraes hakkında iki iddia ortaya attı: Adaletin, X'in bir dizi hesabını askıya almasını emrettiği ve platformdan kararın kendilerininmiş gibi davranmasını istediği; ve platformun mahkemeye kullanıcıların kişisel verilerini sağlamaması durumunda Brezilya'daki X avukatını tutuklamakla tehdit ettiği. Bunun ardından Eski Dijital Haklar Bakanı, Shellenberger’in bazı mailleri kesip, diğerleriyle birleştirip bir bütün gibi sunup yanlış bir söylentiye neden olduğunu söyledi. Tutuklama talebiyle dava açılma tehdidinin yalnızca bir defa Brezilya’nın en büyük kokain ticareti suç örgütünün bilgileri için kullanıldığını ve bunun da yüksek mahkemeyle alakası olmadığını, iletişim kuranın bölge savcılığı olduğunu söyledi. Burada sanki talep Moraes’ten gelmiş gibi bir algı yaratılmak istendi. Nihayetinde Shellenberger kamusal biçimde özür diledi ve ülkeyi terk etti. Bunun ardından Musk mahkemeden gelen darbeye karıştığı düşünülen kişilerin hesaplarının askıya alma talebine “hayır” dedi. Açıkça Moraes ile bir çatışmaya girmeye karar verdi.

Benzer biçimde Glenn Greenwald isimli bir avukat ve gazeteci Moraes’in 2022 seçimleri sonrasında seçim kurulu başkanı olarak Bolsonaro’ya dönük yasağı yetki aşımı ve Moraes’in siyasetle ilişkisine indirgedi. Ancak Moraes bu dönemde Seçim Kurulu Başkanı’ydı ve böyle bir yetkisi vardı. ABD ile Brezilya’nın, Türkiye ile Brezilya’nın farklı seçim kanunları ve kurulları var. Greenwald bir avukat, ancak Brezilya seçim sistemini ve kurumların yetkisini bilmiyor. Benzer biçimde okuyucuları da bu farkı bilmediği için hem Brezilya’da hem de küresel olarak insanların Moraes’e dönük algısıyla oynadı.

7 Ağustos’ta mahkeme X’e iletilen hesapları askıya almadığı ve mahkeme emrine uymadığı için 7 milyonluk bir ceza verdi. İşte bu noktada Musk hem Lula hem de yargıç Moraes’i açıkça X’ten tehdit etmeye başladı, bazı yalanlar söyleyerek itibarlarını ve meşruiyetlerini zedelemeye çalıştı.

‘X TEMSİLCİ ATAMADIĞI İÇİN BREZİLYA’DA KAPATILDI’

Ancak bununla da bitmedi sanırım değil mi?

Evet Musk, 17 Ağustos’ta X’in Brezilya bürosunu kapattı, orada çalışan Brezilyalı insanları işten çıkardı ve çalışanlara “bunu sizi korumak için yaptım” dedi. İnsanları işsiz bırakıp sizi korumak için yaptım diyebildi. Brezilya Ulusal İletişim Düzenlemesi uyarınca Brezilya’da en az bir yasal temsilci olmadan bir sosyal medya şirketi faaliyet gösteremez. Bu soruşturmayı yürüten Moraes yetkisi kapsamında X’e uyarıda bulundu ve temsilci ataması için birkaç gün süre verdi. Bu sırada Musk ve X, Moraes ile yapay zekaya yaptırılan sahte fotoğraflar paylaşıp onu aşağılamaya, başladı. Musk, Moraes’in azledileceğini, görevden alınacağını söyledi. Musk temsilci atamadığı için de X kapatıldı. Aynı gün ABD’nin Brezilya elçiliği, "Brezilya’da X ile hükümet arasında yaşanan gelişmeleri takip ediyoruz ve ifade özgürlüğünün demokrasinin en önemli sütunlarından olduğunu hatırlatırız2 diyen bir not iletti. Ardından VPN üzerinden X’e girmeye çalışanlara günlük bazda olmak üzere ceza verileceğine dönük karar çıktı. Bunu takiben X ödemesi gereken cezayı ödemediği için Starlink'in Brezilya’daki hisseleri donduruldu. Bu durum Musk için biraz karmaşık bir hal aldı, aslında X nedeniyle para kaybediyor, ancak Starlink’ten para kazanıyordu.

‘MUSK LULA’YI BREZİLYA’YA DÖNÜK YAPTIRIMLARLA VE TUTUKLAMAKLA TEHDİT ETTİ’

Lula’yı da bundan sonra mı hedef almaya başladı?

Evet, Brezilya’nın ABD’deki varlıklarının dondurulacağını, ABD’nin Brezilya’ya yaptırım uygulamasını sağlayacağını söyledi. Ardından da Lula’yı tutuklatacağını paylaşımlarına ekledi ve Lula’nın parmaklılar ardında olduğu sahte fotoğraflarını paylaştı. Bunu aklımızda tutalım, buraya kadar yaşananlar mahkeme ile X arasındaydı, Lula’nın bir dahli yoktu. Lula, mahkeme kararını, yasaları hatırlatarak, yerinde bulduğunu söyledi. Moraes, bu dönemde X’e dönük kararı Yüksek Mahkeme’deki birinci çalışma grubunda onaylattı ve kurul oybirliğiyle onayladı. Musk’ın kol kola olduğu bazı aşırı sağcılar Moraes’in senato eliyle görevden alınması için önerge vereceklerini söyledi, ama bu çok anlamlı değil. Yüksek Mahkeme’de 11 yargıç var, birinin görevden alınması demek Lula’nın Moraes gibi muhafazakâr bir isim yerine daha modern çizgide bir ismi ataması demek.

‘X BİR SINIFSAL YAPIYA DAYANIYOR, EĞER YETERİ KADAR ZENGİNSENİZ BOT TUTABİLİRSİNİZ’

Burada Musk’ın ve ABD’nin ifade özgürlüğünün havarisi gibi davrandığı X için durumun öyle olmadığını söylemek lazım. X bir kamusal alan değil, ifade özgürlüğünü eşitlikçi bir biçimde sağlamıyor. Eğer ücretli üyeliğiniz varsa daha görünür oluyorsunuz, daha uzun yazabiliyorsunuz. Yani özgürlüğü satıyor. Dahası özellikle bazı gazetecilere, politikacılara ve kurumlara gölge bir yasak uygulanıyor. Tweetlerin görülmesi engelleniyor. Gazze’de yaşananlar üzerine atılan tweetlerin görünmediği durumları hatırlayın ki Musk’ın zaten çok fazla kendi kararıyla hesapları kapattırdığını söylemiştim. X bir sınıfsal yapıya dayanıyor. Eğer yeteri kadar zenginseniz botlar tutabiliyorsunuz, Bolsonaro taraftarlarının bunu yaptığını biliyoruz.

‘VENEZULA SEÇİMLERİ KONUSUNDA LULA’NIN İZLEDİĞİ SİYASET DİPLOMATİK OLARAK KÖŞEYE SIKIŞMASINA NEDEN OLABİLİR’

Venezuela Başkanlık Seçimlerini sahada takip ettiğinizi biliyorum. Seçimlere dönük bir hayli de tartışma çıktı. Brezilya, Lula bu konuda nasıl bir tutum aldı?

Bana kalırsa diplomatik açıdan Brezilya hükümeti ve Lula da Silva, burada izledikleri siyasetle biraz kendilerini köşeye sıkıştırdı. Venezuela’da seçimden birkaç gün sonra sağcılar, ABD’nin arka planda desteklediği Maria Corina Machado öncülüğünde bir darbe girişiminde bulundu. Pek çok binaya zarar verildi. Adeta her yer ateşe verilmeye çalışıldı. Seçim Konseyi’nin sitesi hacklendi. Bu site üzerinden toplanan veriler paylaşılıyordu. Bunların ertesinde Lula, ‘seçim iyi gitmiş görünüyor, ancak yine de tavrımızı açıklamak için toplanan oyların net biçimde açıklanmasını bekleyeceğiz’ değerlendirmesini yaptı. Ne zamanki ABD ikinci Gaido vakası olacak şekilde Edmundo Gonzales ilan edince; Brezilya, Meksika ve Arjantin üst mahkemenin sonuçlara dönük açıklaması beklenmeli dedi. Maduro da mahkeme ne derlerse desinler ABD’nin zaten seçimde fraud yapıldı diyeceğini bildiği ve belki biraz dikkatler bu süreçten uzaklaşır diye düşündükleri için bu süreci ağırdan aldı. Ancak bu süreç uzadıkça Lula’nın aldığı pozisyon onun için yarar sağlamaktan uzaklaştı. Bunun üzerine, her ne kadar Brezilya resmi bir biçimde bunu söylememiş olsa da Lula birkaç defa açık biçimde “belki yeniden bir seçim yapılmalı” dedi. Venezula’da muhalifler yeni bir seçimden korkuyor, Maduro da yeni bir seçim istemiyor. Bu noktada bu pozisyonun Venezuela'ya yardımcı olduğunu söylemek zor.

Bunun yanında Musk, Venezuela seçimlerinde sahtecilik olduğunu söylüyor. Şimdilerde aynı şeyi Brezilya seçimleri için de iddia ediyor. Yani eğer Lula da benzer biçimde bu seçimin çalındığını düşünüyorsa bunu söylüyorsa şöyle bir sıkıntı var. ABD seçimleri sonrasında ABD ve Musk Brezilya seçimleri çalındı iddiasını daha yüksek sesle dile getirirse kendini savunması zorlaşır. Bana kalırsa bu iyi bir uzun dönemli strateji değil, kendisinin köşeye sıkışmasına neden oluyor. Bu nedenle Lula’nın kendi pozisyonunu gözden geçirmesi, benim de desteklediğim Lula, ve Brezilya hükümeti için daha iyi olacaktır.