Çin'in Huawei kozu: Nadir toprak elementleri

Çin ile ABD arasındaki ticari savaş, ABD’nin geçtiğimiz hafta Amerikan şirketlerinin,“ulusal güvenlik riski teşkil eden firmalara” ait telekomünikasyon cihazlarını kullanmalarını yasaklayan kararını Huawei için geri çekmesiyle daha da ilginç bir hal aldı.

ABD Ticaret Bakanlığı Huawei’nin mevcut telekomünikasyon ağlarındaki cihazlarını işletmesi ve Huawei markalı telefonlara yazılım güncellemeleri sağlayabilmesi için 19 Ağustos tarihine kadar sürecek geçici bir lisans oluşturdu. Bu lisansın amacı Huawei cihazlarını kullanan şirket ve şahısların uğrayacağı ikincil zararları önlemek olarak açıklandı. Google ise Huawei cep telefonları üzerindeki uygulamaların güncellemelerinin devam edeceğini duyurdu. Ancak işin aslı üçüncü kişi ve kuruluşların göreceği ikincil zararlar değil.

Huawei telekomünikasyon cihazlarına getirilen yasak sonrasında, Çin Devlet Başkanı Xi-Jinping, JL MAG isimli nadir toprak elementleri üreticisi şirketi ziyaret etti. Ziyaret sırasında yaptığı konuşmada Çin Komünist Partisi açısından kurucu bir önemi olan “Uzun Yürüyüş” çağrısında bulundu.

Xi-Jinping’in ziyaretinin ardından JL MAG ve Çin menşeli diğer nadir toprak elementleri şirketlerinin hisseleri uluslararası piyasalarda yükselişe geçti. Xi-Jinping’in Trump yönetiminin yasaklama kararının hemen ardından yaptığı ziyaret, ABD’ye “nadir toprak elementleri üzerinden bir misilleme” sinyali olarak okunuyor ve ziyaret sonrasında hisselerin yükselmesi de yeni bir cephe açılması olasılığının altını çizmek olarak yorumlanıyor.

Periyodik tabloda 21 ile 71 numaralı elementler arasında yer alan doğal manyetik nadir toprak elementleri, cep telefonlarından yeni nesil araba motorlarına, rüzgar tribünlerinden güç reaktörlerine dek pek çok teknolojik sektörde kullanılıyor. Nadir toprak elementleri piyasası ise neredeyse tamamen Çin tarafından kontrol ediliyor. Tüm dünya üretiminin yüzde 92’sinin Çin tarafından yapılıyor olmasının yanında, Çin bütün tedarik zincirini de kontrol ediyor. ABD ise nadir toprak elementlerinin yaklaşık yüzde 80’ini Çinli şirketlerden temin ediyor Yani ticari savaşta nadir toprak elementleri üzerinden açılacak yeni cephe ABD’nin pek de üstesinden gelemeyeceği bir mücadelenin içine çekilmesi anlamına geliyor.

Nadir toprak elementlerine dair Çin’in alacağı herhangi bir üretimi ya da sevkıyatı durdurma kararının bugünkü etkisinin 1973’te kapitalizmin en büyük krizlerinden birisini derinleştiren ve görünür hale getiren OPEC üyesi ülkelerin petrol ambargosu ile eşdeğer bir sonuç yaratması kaçınılmaz görünüyor.

Tüm bu nedenlerle ABD’nin Huawei ürünlerine getirdiği yasağı 90 gün ertelemesi, Çin ile girişilen ticari savaşta bir geri adım olarak görülmeli. ABD hem kendi ekonomisini hem de dünya ekonomisini büyük bir krize sürükleyecek bir misilleme olasılığı karşısında şimdilik geri adım attı.

Diğer yandan açıkça görülebiliyor ki Huawei, ABD’nin yasaklama kararına karşı hazırlıklı. Google’ın daha önce yapılan anlaşmayı feshetmesi ve bazı Google uygulamalarının Huawei telefonlarda kullanılamayacağını açıklamasının ardından, şirket kendi işletim sistemini geliştirdiğini açıklamıştı. Huawei CEO’su Richard Yu yaptığı yeni açıklamada, yeni işletim sistemi üzerinde Android aplikasyonlarının da çalışabileceğini duyurdu.