Çîroka 'Tehtê Xarsê' û hestên 35 zarokan
Li gundekî Sêrtê, 35 kes ên ku di zarokatîya xwe de li ser 'Tehtê Xarsê' xwe dişiqitandin, hestên xwe nivîsandin. Ew zarokên ku bi risteyên çarînekê ve hestên xwe ji bo 'Tehtê Xarsê' anîne ziman, niha temenê wan derdora 40î de ye.
DUVAR - 'Tehtê Xarsê' tê wateya 'tehtê jinê'. Kevirek mezin e ku zarok li ser xwe dişiqitînin. 'Xarsê' naveke ermen, jin e. Ev jî dide nîşan ku li wê gundê kurd û ermen bi hev re jîyan e. Ji ber ku li gundê Uzimê, jin ên ermen re digotin 'xarsê', bo wê jî vê navê lêkirin e. Lê kes nizane çima ew nav lêkirin e. 'Tehtê Xarsê' tehtekî mezin e. Pêşiya wê wek şeklê jinekê ye. Aliyê piştê jî piçek xwar e. Zarokan jî li ser tehtê xwe dişiqitandin.
Ji wan zarokan yek jî Încîl Seçuk bû. Li gor Selçuk, ev efsaneyek e di zarokatiya wan de cih girtî bû. Dema ew zarok bûn, bi hevalên xwe re diçûn li ser 'Tehtê Xarsê' xwe bişiqitînin, li ber 'Tehtê Xarsê' disekinîn, deng lê dikirin. Lê dengê wan li wan vedigerî. Wan jî digotin qey 'Tehtê Xarsê' bi wan re dipeyîve.
Gundê Uzim nêzîkî gundê Fepiyê Teyran, Muksî ye. Yên li wê gundî dijîn, bi meşê ve di 20 xuleqan de digihêjin tirba Feqiyê Teyran. Ji ber vê jî zarokên li wê gundê bi çîrok û helbestan ve mezin dibin.
Ew zarok mezin bûn, temenê wan hat 40î derbaz bûn. Li ser medyaya ciwakî bi hev re ketin têkilîyê da ku ji bo 'Tehtê Xarsê' hestên xwe binivîsin. 6ê meha 2020an de nivîsandin. Wan jî texmîn nedikir risteyên wan ewqas xweş be. Vê jî bi nêzîkbûna Muksî, gundê Feqiyê Teyran ve girêdidin.
Selçuk dibêje ku; “Me paşnavê xwe li ser nenivîsî ji ber ku ji wan 35 kesan 10 ji malbata me ne. Me xwest hema kê di zarokatiya xwe de bi çi navê hatiye bang kirin, divê wisa bê nivîsandin. 35 zarok tenê ji gundê me ne. Em ê bîyografîya gund jî binivîsin. Dema me nivîsand, em ê van risteyan jî di pirtûkê de binivîsin.”
'WEKE TEHTEKE BI EVSÛN TÊ BAWERKİRİN'
Încîl Seçuk, wiha behsa tehtê ku xwe li ser dişiqandin dike: “Tehtê Xarsê, ji berê ve weke sembol û nîşaneka gund (Uzîm) tê dîtin. Navê Tehtê Xarsê, tê wateya 'tehtê jinê'! Lewre, ji jinên ermen re 'xarsê' ji keçên ermen re jî 'axçîk' tê gotin. Ji ber ku olan vedide, deng vedigerîne, (dema tu digirî ew jî bi te re digirî, dema tu dikenî ew jî bi te re dikene) weke tehteke bi efsûn tê bawerkirin. Li gor hin baweriyên pêşiyên me, di hindirê wî de xezîneyek bê hempa heye. Li gor hin baweriyan jî her tim zindîyek di noqa wî de ye û dengê te li te vedigerîne.”
Ew 35 zarok serdema hev bûn, niha jî mezin bûne lê hîn jî 'Tehtê Xarsê' ji bîr nekirine. Tehma wan li 'Tehtê Xarsê' girtîye niha bi risteyan ve anîne ziman û wiha nivîsîne:
TEHTÊ XARSÊ
Li xewleyan xewê nake
Hiş li yar e Tehtê Xarsê
Bi totakê re totak e
Hezinzar e Tehtê Xarsê
(Arifê Ezeyr)
Zar e ji bo me gundiyan
Deng belav dibe li çiyan
Wek dildarên li ser piyan
Her şiyar e Tehtê Xarsê
(Şervan Azad)
Berê Şehne yê li ber da
Kehniya Eywaz bi ser da
Çendî sal e ew di şer da
Tengezar e Tehtê Xarsê
(Dildar Dilbirîn)
Li hawîrdor hevalê wê
Singê Denê berpalê wê
Newal e her hemhalê wê
Bextewar e Tehtê Xarsê
(Rênasê Miheme)
Ji niştecih heta xeyran
Ji Lato ta Feqê Teyran
Kî dîtibe maye heyran
Rûbihar e Tehtê Xarsê
(Mistefayê Simayîl)
Bankîn berda rawestî yê
Girê Qaçkê çok şkestî ye
Qedîşok pêve bestî ye
Xweş xunkar e Tehtê Xarsê
(Mehmedê Ehme)
Piştî li wir ma bi tenê
Xwe lê pêçan darên benê
Ken netê ji dev û çenê
Giranbar e Tehtê Xarsê
(Faruqê Emîn)
Li pêşber dehl û beyar in
Li hember bax û hinar in
Rondik ji çavan dibarin
Lew xembar e Tehtê Xarsê
(Cemalê Şemsedîn)
Hevalokê me yê ewil
Xwe berdaye nav şaxên dil
Ji bo çavan her ew e kil
Tim bi zar e Tehtê Xarsê
(Încîla Saryayê)
Ji tehtan tehtekî xas e
Dilsivik mêlakrisas e
Zêr û yaqut û elmas e
Kehrîbar e Tehtê Xarsê
(Tevgerê Mizefer)
Reşber e lê ne qublet e
Bi qubhe lê ne gumbet e
Bi saw lê ne zîyaret e
Bes sitar e Tehtê Xarsê
(Nezîrê Ezedîn)
Çi bêjî, wê jê dibhîzî
Ew jî bi dengek ezîzî
Wê nîne ti tirs û hîzî
Bêfikar e Tehtê Xarsê
(Evdilbaqiyê Ikram)
Serî heta binî ferş e
Bilind e serî li erş e
Wê bal û qam rengê reş e
Dû û ar e Tehtê Xarsê
(Silhedînê Sehîlayê)
Cîranê warê zarokan
Bo wan dibêje çîrokan
Hêlîna çûk û kevokan
Mêhvandar e Tehtê Xarsê
(Resulê Miheme)
Xilosan lê bûye seywan
Dehla Elî jê re eywan
Ji heyberan nebat, heywan
Agahdar e Tehtê Xarsê
(Selamê Evdile)
Tu binalî ew dikale
Tu biêşî ew bêhale
Kênca jana te li bale
Her hevkar e Tehtê Xarsê
(Sidîqê Edhem)
Bi nexş û nîgar û xaç e
Mismid e wek dara qaç e
Durist e, ne vîlovaç e
Lê hêjar e Tehtê Xarsê
(Zemînê Bahyedîn)
Tenûra Denê tenî ye
Avka Kulindan genî ye
Bermêş berek nepenî ye
Aşîkar e Tehtê Xarsê
(Reşîdê Berhem)
Pira ezel û ebedê
Reng wê da Sura Amedê
Deng veda ta Çîn û Sedê
Kûr nîgar e Tehtê Xarsê
(Metînê Xunavê)
Raberê Singkê Hişîn e
Şahidê Şahînê Dîn e
Ma kî mane wê nedîne
Pir kevnar e Tehtê Xarsê
(Argeşê Eysa)
Pişt bestiye bi zinêr ve
Zevya Lato xwe da jêr ve
Bi wî reng û dengê zêr ve
Pir navdar e Tehtê Xarsê
(Mihemeyê Wezîr)
Bipirsin ji Saxotiyan
Ji Bîstîyan, ji Sîmiyan
Bibhîzin ji Uzîmiyan
Çi çinar e Tehtê Xarsê
(Evdîyê H Mehmûd)
Her bo sebîyan dergûş e
Dergûşeke bi ermûş e
Ti car yara xwe nafroşe
Ne ticar e Tehtê Xarsê
(Dîyarcanê Bazîd)
Şemala Newala Bîyan
Şimafinda şevtarîyan
Her ew dibhîze zarîyan
Hîmetkar e Tehtê Xarsê
(Emerê Alê)
Kelha Marhê wek kêlekê
Vedayî ye lik kêlekê
Dem sohr dibe wek sêlekê
Dem dilsar e Tehtê Xarsê
(Nuredînê Emer)
Hinan mehed girt û kola
Reşeferşê hişk û hola
Lê tûş navêt pehnê pola
Zor dijwar e Tehtê Xarsê
(Nisretê H Eysa)
Xwe daye nêv çiya û çem
Qetka Tirço Mîro li cem
Me ew vî û ewê jî em
Evîndar e Tehtê Xarsê
(Dawidê H Mehmûd)
Sûlava Reş dişirşire
Ew li pêşve dibişire
Wek bûkeke bi xişir e
Ev nazdar e Tehtê Xarsê
(Şerafedînê Şemsedîn)
Volqane lê ne diteqe
Ne diheje, ne dişeqe
Ne dilive, ne dileqe
Wek bizmar e Tehtê Xarsê
(Necatê Osman)
Dîrokeke bi hezar sal
Li ber endama bêmîsal
Mirov dimîne mat û lal
Payidar e Tehtê Xarsê
(Şehrîbana Sosinê)
Ev çendî sal in heval e
Ji derdên me re berpal e
Li Uzîm ew weke al e
Berxwedar e Tehtê Xarsê
(Şoreş Uzîmî)
Çavdêrê dîroka kevin
Çîroka wê bûye tevin
Wê tevnê ta roj û şev in
Bi kirar e Tehtê Xarsê
(Rûken Uzîmî)
Lê dêwirîn pir dirinde
Hem kedî û hem firinde
Beresiha wê çi rind e
Her nûbar e Tehtê Xarsê
(Necmedînê Remezan)
Bê dîtina wê nemînin
Nebêjin derfet me nînin
Nemrin hûn heta nebînin
Lew nojdar e Tehtê Xarsê
(Evdileyê S Miheme)
Hevalno! Hûn ehlên dil in
Hem çira ne û her hil in
Uzîm gûz e, hûn kakil in
B'we kubar e Tehtê Xarsê
(Arifê Ezeyr)