Darbe girişiminin birinci ayı: İlk 24 saatte dünya ne dedi?

DUVAR - Uluslararası toplumdan 15 Temmuz gecesi yaşananlara ilk tepkiler, Başbakan Binali Yıldırım’ın “Bir kalkışma girişimi söz konusu” açıklamasından sonra gelmeye başladı.

İLK 'GAYRI RESMİ' TEPKİ SUUDİLERDEN

İlk açıklama, saat 23.35’te Suudi Dışişleri Bakanı’ndan geldi. Washington’da bulunan Adil el Cübeyir, Reuters’ın ‘acil’ koduyla geçtiği açıklamasında ‘Türkiye’de yaşananlar hakkında spekülasyon yapamayacağını’ söylüyordu.

RUSYA-ABD 'EL ELE'

ABD’yle Rusya’nın Türkiye’de ‘İlk kim konuştu?’ tartışmasına yol açan açıklamalarıysa esasında ‘ortak’ geldi. Zira ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ile Rus mevkidaşı Sergey Lavrov, tam bu dakikalarda Suriye’deki barış süreci hakkında Moskova’da ortak basın toplantısı düzenliyordu. Bir gazeteci ‘Türkiye’deki durum’u sordu, sözü ilk alan kişi ‘misafir’ Kerry oldu. ABD Dışişleri Bakanı’nın tam açıklaması şöyleydi:

KERRY, 'DEVAMLILIK' VURGUSU YAPTI

“Bütün gün toplantılara gömülmüş olduğumuz için Sergey ve ben Türkiye’de ne olduğu veya olmadığından buraya [basın toplantısına] girmeden hemen önce, son dakikada haberdar edildik. Dolayısıyla yorum yapmam uygun olmaz ama şunu söyleyebilirim ki haberleri biz de duyduk. Şu an ayrıntılara hâkim değilim. Türkiye’de barış, istikrar ve devamlılık sağlanmasını umuyorum. Fakat şu anda vuku bulanlara dair ekleyebileceğim bir bilgiye sahip değilim.”

LAVROV ANAYASAYA İŞARET ETTİ

Kerry’nin ardından söz alan Lavrov da şu ifadeleri kullandı: “Türkiye’de olanlara dair son bilgileri alıyoruz ama bugünlerde muhabirler ve basın diplomatlardan daha çok şey biliyor. Bütün ülkelerde kan dökülmesinden ve şiddetli çatışmalardan kaçınılmasının, her konunun anayasa çerçevesinde ele alınıp çözülmesinin önemli olduğuna inanıyoruz.” Lavrov aynı basın toplantısında sonradan gelen bir soru üzerine, Türkiye’deki Rusya vatandaşlarına ‘Sokağa çıkmayın’ uyarısı da yaptı.

İLK 'UYANAN' AVRUPALI, FRANSA'YDI

Avrupa’dan ilk ‘tepki’, Kerry-Lavrov açıklamasının devam ettiği sırada, saat 00.02’de geldi. Fransa, ‘Ankara ve İstanbul’daki ciddi olaylar’ nedeniyle Türkiye’deki tüm vatandaşlarına ‘Sokağa çıkmayın’ uyarısı yaptı.

Saat 00.08’de Reuters’a konuşan bir AB kaynağı ise “Türkiye’de yaşananlar, sadece birkaç albay tarafından değil, ordunun kayda değer bir kısmı tarafından kısmen iyi örgütlenmiş bir darbe gibi görünüyor” ifadelerini kullandı.

OBAMA BRİFİNG ALIYOR...

00.15’te, bu kez Amerikan Dışişleri Twitter’ı kullanarak, Türkiye’deki vatandaşlarına ‘Dışarı çıkmayın’ uyarısında bulundu.

00.17’de Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü Ned Price resmi bir açıklama yaptı. Price, ABD Başkanı Barack Obama’nın ‘Türkiye’de devam eden durum hakkında bilgilendirildiğini ve düzenli brifing alacağını’ duyurdu.

ŞAM VE HALEP'TE 'KUTLAMA' YAPILDI

Reuters 00.24’te, görgü tanıklarına dayanarak, Şam’da ‘Türkiye’deki darbe haberlerini kutlamak için’ sokaklarda ateş açıldığı haberini geçti. Haberde, Halep’in hükümet kontrolündeki yerlerinde ve başka kentlerde halkın kutlama için sokağa çıktığı belirtiliyordu.

00.34’te bu kez Britanya Dışişleri’nden “Endişeliyiz” açıklaması geldi. Bakanlık sözcüsü, “Ankara ve İstanbul’daki gelişmelerden endişe duyuyoruz. Elçiliğimiz durumu yakından takip ediyor” derken, Türkiye’deki Britanya vatandaşlarına da “Evinizden çıkmayın” uyarısı yaptı.

ABD'NİN TARTIŞMALI AÇIKLAMASININ KAYNAĞI BELİRSİZ

00.45’te, Türkiye’de tartışma yaratan ‘o’ açıklama televizyonlarda altyazı olarak belirdi: Reuters’a konuşan ‘Amerikan hükümeti kaynakları’, ‘ABD’nin Türkiye’de darbe girişimi yapıldığına inandığını ve şu an kimin üstün geldiğinin belirsiz olduğunu’ söylüyordu.

İRAN 'DEMOKRASİ' VURGUSU YAPTI

Saat 00.50’de, İran’dan ilk açıklama geldi. Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Twitter’dan şöyle yazdı: “Türkiye’deki kriz nedeniyle derin endişe duyuyoruz. İstikrar, demokrasi ve Türkiye halkının güvenliği çok önemli. Birlik ve sağduyu şart.”

AB'DEN DEMOKRASİ ÇAĞRISI

Avrupa Birliği’nden ilk resmi açıklama 00.51’de geldi. Moğolistan’ı ziyaret etmekte olan AB Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, Twitter’dan itidal ve demokrasi çağrısı yaptı: “Ankara ve Brüksel’deki AB heyetiyle sürekli temas halindeyim. İtidal ve demokratik kurumlara saygı çağrısı yapıyoruz.”

00.57’de, Britanya’nın Türkiye kökenli Dışişleri Bakanı Boris Johnson’dan açıklama geldi. Johnson Twitter’dan, “Türkiye’de yaşananlardan derin endişe duyuyoruz” mesajını yazdı.

01.07’de, BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun sözcüsü aracılığıyla itidal çağrısı yaptı, durumu net olarak anlamaya çalıştıklarını duyurdu.

TWITTER: TRAFİK YAVAŞLATILIYOR

01.09’da, Twitter “Türkiye’de trafiğimizin kasıtlı olarak yavaşlatıldığından şüpheleniyoruz” duyurusu yaptı.

'İSTİHBARAT PUTİN'E SÜREKLİ BİLGİ VERİYOR'

01.36’da, Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov’dan şu açıklamalar geldi: “Rusya, Türkiye’de yaşananlardan derin endişe duyuyor. Önceliğimiz, Türkiye’deki Rusya vatandaşlarının güvenliğini sağlamak. Bakanlıklara, vatandaşlarımızın ilk fırsatta eve dönmelerine yardım etme talimatı verildi. Devlet Başkanı Vladimir Putin’e Dışişleri Bakanlığı ve istihbarat servisleri tarafından sürekli bilgi veriliyor. Moskova, Türkiye’deki vatandaşlarına güvenlik sağlanacağını umuyor. Türkiye’nin istikrar, öngörülebilirlik ve düzen yoluna yeniden girmesini umuyoruz.”

01.56’da, bu kez AB Dönem Başkanı Slovakya’dan açıklama geldi. Ülkenin dışişleri bakanlığı, ‘AB’nin demokrasi ve istikrarı desteklemek konusunda ne gibi adımlar atabileceğini ele almak için Türkiye’deki ortaklarıyla temas halinde olduklarını’ açıkladı.

OBAMA KERRY'YLE GÖRÜŞTÜ

02.05’te Beyaz Saray’dan yeni bir açıklama geldi. Buna göre, Obama Moskova’da bulunan Kerry’yle telefonda görüşmüş ve ikisi de Türkiye’deki seçilmiş hükümete destek beyan edip, Türkiye’deki tüm taraflara aynı yönde bir çağrı yapmıştı. İkili, Türkiye’deki tüm taraflara itidal, şiddetten ve kan dökmekten kaçınma çağrısı yapıyordu.

YUNAN BAKAN ÜLKESİNE ERKEN DÖNDÜ

02.17’de, Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kotzias’ın Türkiye’deki durum nedeniyle Moğolistan ziyaretini yarıda keserek ülkesine döndüğü haberi geldi. Buna göre, Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras da Kıbrıs Rum tarafının Devlet Başkanı Nikos Anastasiades’le görüştü.

KERRY VE ÇAVUŞOĞLU GÖRÜŞTÜ

Yine 02.17’de, ajanslara Kerry’nin yeni bir açıklaması düştü. Buna göre Kerry, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’yla telefonda görüşmüş, ‘Türkiye’nin demokratik yollardan seçilmiş sivil hükümetine ve demokratik kurumlarına mutlak destek’ beyan etmişti. Kerry, ülkesinin Türkiye’de yaşananları ‘en derin’ endişeyle takip ettiğini de eklemişti.

MERKEL DE DEMOKRASİ DEDİ

02.19’da Almanya’dan ilk açıklama geldi. Almanya Başbakanı Angela Merkel’in sözcüsü Twitter’dan yaptığı açıklamada, “Türkiye’de demokratik düzene saygı gösterilmeli ve can kaybı yaşanmaması için ne gerekiyorsa yapılmalı” dedi.

KATAR 02.23.'TE KINADI

Türkiye’nin Nisan ayında askeri üs kurduğu Katar, saat 02.23’te askeri darbeyi kabul etmediğini açıkladı. Katar Dışişleri’nin açıklamasında, “Türkiye Cumhuriyeti’ndeki askeri darbe girişimini, hukuksuzluğu ve anayasal meşruiyetin ihlal edilmesini güçlü bir dille reddediyor ve kınıyoruz” denildi.

Saat 02.28’de, Bulgaristan’ın sınırda kontrolleri artırdığı haberi geldi. Sofya, Türkiye’deki vatandaşlarını da sokağa çıkmamaları konusunda uyardı.

02.40’da, Meksika Türkiye’deki ‘askeri ayaklanmayı ve demokratik hükümeti askıya alma girişimini’ kınadı. Meksika Dışişleri, vatandaşlarına seyahat uyarısı da yayımladı.

PENTAGON'DAN İNCİRLİK AÇIKLAMASI

02.54’te, Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon’dan bir açıklama geldi. Kamuoyu henüz İncirlik Hava Üssü’nün Türkiyeli komutanı Tuğgeneral Bekir Ercan Van’ın darbeye katıldığını bilmiyordu; Pentagon ise ‘darbenin İncirlik üzerinde bir etki yaratmadığını ve IŞİD karşıtı hava operasyonlarının sürdüğünü’ duyuruyordu.

BULGARİSTAN SINIRI KAPATILDI

03.42’de Bulgaristan Dışişleri Bakanlığı, üç sınır kapısının Türkiye tarafından kapatıldığını açıkladı.

04.07’de, Japonya Başbakanı Şinzo Abe Türkiye’deki durumdan ‘endişe’ duyduklarını açıkladı.

CLINTON: SİVİL HÜKÜMET DESTEKLENMELİ

04.10’da, ABD’deki başkanlık seçimlerinin Demokrat adayı ve eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, ‘Türkiye’nin seçilmiş hükümetine destek’ çağrısı yaptı. Clinton, “Hepimiz itidal; hukuk, kurumlar ve temel insan haklarıyla özgürlüklere saygı; ve demokratik yollardan seçilmiş sivil hükümete destek çağrısı yapmalıyız” ifadelerini kullandı.

Kriz toplantısı yapan komşu Bulgaristan’dan 05.45’te yeni bir açıklama geldi. Başbakan Boiko Borisov, yaşananları ‘endişeyle’ izlediklerini belirtip, “Durumun yasal ve demokratik bir yolla normale dönmesini umalım. Bir hükümeti devirmenin yolları vardır ve bu, demokratik dünyada, seçimlerle yapılır” dedi.

AVRUPA KONSEYİ: GERİLİM SİLAHLA YATIŞMAZ

06.51’de, Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk ‘anayasal düzene hızla dönülmesi’ çağrısı yaptı. Tusk, “Türkiye AB’nin kilit önemdeki bir ortağı. AB, bu ülkenin demokratik yollardan seçilmiş hükümetine, kurumlarına ve hukukun üstünlüğüne tam destek veriyor. Anayasal düzene hızla dönülmesi çağrısı yapıyoruz. Türkiye’deki gerilimler silahla yatışmaz. Darbe girişiminin sonuçları, hem bölge, hem AB-Türkiye ilişkileri açısından hayati önem taşıyacaktır” diye konuştu.

07.30’da Almanya’dan ikinci resmi açıklama geldi: “Türkiye’de demokratik düzene saygı gösterilmeli. Berlin seçilmiş hükümetin arkasında. İnsan hayatını korumak için ne gerekiyorsa yapılmalı.

ÇİN'DEN İTİDAL ÇAĞRISI

Çin Dışişleri, 07.39’da Türkiye’de düzen ve istikrarın en kısa sürede yeniden tesis edilmesi çağrısında bulundu.

İran, 08.38’de Türkiye’ye uçuşları durdurdu. 08.50’de Güney Kore’den seyahat uyarısı geldi.

KATAR TEBRİK ETTİ

Sabah saatlerinde, ajanslara artık ‘endişe’ değil, ‘tebrik’ haberleri düşmeye başladı. Katar devlet televizyonu Şeyh El Tani’nin Erdoğan’a halkının verdiği destek için tebrik telefonu açtığını duyururken, Britanya Dışişleri Bakanı Boris Johnson da Türkiyeli mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu’nu ‘demokratik hükümeti desteklediklerini’ söylemek için arıyordu.

RUSYA: ORTAK ÇALIŞMAYA HAZIRIZ

11.31’de Rusya, ‘Türkiye’nin meşru liderliğiyle yapıcı ortak çalışmalara hazır olduğunu yinelediği’ yönünde bir açıklama yaptı. Rus Dışişleri’nin açıklamasında şu ifade de yer aldı: “Türkiye’deki kötüleşen siyasi durum ve terör tehditleri, uluslararası ve bölgesel istikrar açısından artan bir tehlike anlamına geliyor.”

ALMANYA VE FRANSA KINADI

Saat 12.22’de Almanya’dan yeni bir kınama geldi. Dışişleri Bakanı Frank Walter Steinmeier “Türkiye’deki demokratik düzeni zor kullanarak değiştirme yönündeki her tür girişimi en güçlü şekilde kınıyorum” dedi. Hemen ardından Fransa Dışişleri Bakanı Jean Marc Ayrault’dan kınama geldi. Ayrault, “Türkiye halkı kurumlarını savunarak büyük bir olgunluk ve cesaret ortaya koydu. Fransa, Türkiye demokrasisinin bu sınavdan güçlenmiş bir halde çıkmasını ve temel özgürlüklere tam anlamıyla saygı gösterilmesini umuyor” diye konuştu.

12.43’te, Rus Havayolları Türkiye’ye uçuşları Putin’in emriyle durdurduğunu açıkladı.

RİYAD'DAN İLK AÇIKLAMA 14.04'TE

Suudi Arabistan’dan ilk resmi açıklamanın gelmesiyse, saat 14.04’ü buldu. Devlet ajansı SPA’ya konuşan bir Suudi Dışişleri yetkilisi, ‘Erdoğan’ın darbe girişimine karşı başarısını memnuniyetle karşıladıklarını’ söyledi.

14.24’te, Suriyeli muhalifler Türkiye hükümetini kutlayan bir açıklama yayımladı; “Türkiye halkı ülkenin istikrarını ve güvenliğini hedef alan büyük bir komployu savuşturdu” ifadelerini kullandı.

14.39’da, Mısır’ın devlet havayolu şirketi EgyptAir İstanbul uçuşlarını geçici olarak durdurdu.

İRAN: GÖRÜŞ AYRILIKLARINA RAĞMEN...

14.48’de, İran’ın ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti, Türkiye hükümetini ‘görüş ayrılıklarına rağmen’ desteklediklerini açıkladı. Velayeti, “Suriye gibi bazı konularda Türkiye’yle görüş ayrılığı yaşıyoruz. Türkiye hükümetinin Suriye halkının fikrine saygı duymasını ve Suriye ulusunun kendi hükümetlerini seçmesine izin vermesini umuyoruz” dedi.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani başkanlığında özel olarak toplanan Ulusal Güvenlik Konseyi’nden yapılan açıklamadaysa, “Türkiye’nin yasal hükümetinin arkasındayız ve içeriden veya yabancılardan destek alarak planlanmış herhangi bir darbeye karşıyız” denildi.

ALMANYA'DAN İLK ELEŞTİRİ

Avrupa Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi’nin başkanı ve Almanya Başbakanı Merkel’in partisinin üyesi olan Elmar Brok, Erdoğan’a bir eleştiri yöneltti. 15.04’te gelen açıklamada Brok, “Türkiye hızla anayasal düzene dönmeli. Bu, ordu kadar, şu an anayasada yer almayan türden bir cumhurbaşkanlığı yürüten Erdoğan için de geçerli” diyordu. Alman Yeşiller Partisi’nin lideri Cem Özdemir de, “Erdoğan bu fırsatı sadece orduyu tamamen temizlemek için değil, aynı zamanda otokrasiye yol açacak bir anayasal değişikliği nihayet hayata geçirme projesi için de kullanacaktır.”

KERRY: GÜLEN İÇİN RESMİ TALEP GELMEDİ

ABD Dışişleri Bakanı Kerry, Saat 15.10’da yaptığı açıklamada demokratik hükümete bir kez daha mutlak destek beyan ederken, kendilerine Fethullah Gülen’in iadesi için resmi bir talep gelmediğini açıkladı. Kerry, bu konuda yasal süreç dahilinde her tür yardımı vereceklerinin de altını çizdi. Kerry darbe girişiminin kendileri için bir sürpriz olduğunu belirterek, “Şunu söylemek zorundayım ki, yaşananlar zekice planlanmış veya hayata geçirilmiş şeyler gibi de görünmüyordu.”

Almanya Başbakanı Angela Merkel darbe girişimini kınadı. ‘Hükümetinin demokrasiyi ve hukukun üstünlüğünü savunanların’ yanında durduğunu söyleyen Merkel, demokratik seçim vurgusu yaptı.

OBAMA'DAN BİR AÇIKLAMA DAHA

Saat 19.30’a gelindiğinde, Obama bir kez daha ‘Türkiye’nin seçilmiş, sivil hükümetinin arkasında olduklarını’ yineledi. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, bundan sonra ‘hukukun üstünlüğüne saygı duyulması ve daha fazla istikrarsızlığa yol açabilecek adımlardan kaçınılması’ çağrısı da yer aldı.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu saat 19.55’te Reuters’a yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin dünya çapındaki müttefiklerinden seçilmiş hükümete açık destek geldiğini” söyledi.

MISIR BM'Yİ ENGELLEDİ

Saat 20.36’da ironik bir gelişme yaşandı; BM Güvenlik Kurulu, Türkiye’deki darbe girişimini Mısır’ın engellemesi nedeniyle kınayamadı. Konsey’de geçici üye olan Mısır, ABD’nin hazırladığı kınama metninde yer alan ‘demokratik yollardan seçilmiş hükümet’ ifadesine karşı çıktı. Mısırlı temsilci, BM Güvenlik Konseyi’nin ‘bir hükümetin demokratik yollardan seçilmiş olup olmadığına karar veremeyeceğini’ savunuyordu.

HOLLANDE: BASKI DÖNEMİ YAŞANACAK

Saat 20.55’te, Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande’dan ilk açıklama geldi. Hollande, darbe girişiminin bastırılması sonrası Türkiye’de bir baskı dönemi yaşanacağını söylüyordu. Hollande, “Önce kayda değer bir sakinlik dönemi göreceğiz ama muhtemelen baskı yaşanacak” diyordu.

KERRY: DARBE GİRİŞİMİNİN ARKASINDA ABD YOK!

Saatler 17 Temmuz 01.09’u gösterdiğinde, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry bir kez daha Türkiyeli mevkidaşıyla görüştü. Açıklamaya göre Kerry Çavuşoğlu’na, darbe girişiminin arkasında ABD’nin olduğu yönünde kamuoyu önünde dile getirilen iddiaların ‘kesinlikle yanlış olduğunu ve ikili ilişkilere zarar verdiğini’ söyledi.