Demek ki çalışan emekliye de ikramiye ödenebiliyormuş

Hasan Aydın*

Cumhuriyetin 100. yılı nedeniyle sadece çalışmayan emeklilere bir kereye mahsus olmak üzere 5 bin liralık 'ikramiye' verileceğine dair yapılan açıklamanın üzerinden iki aya yakın bir zaman geçti.

9 Ekim 2023 günü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, emekli ikramiyesi ile ilgili olarak "Emeklilerimize bir defaya mahsus olmak üzere 5 bin Türk lirası ödeme yapmayı kararlaştırdık. Hem emekli olup hem de fiilen çalışmaya devam eden emeklilerimizi kapsam dışında bırakıyoruz" demişti.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan ise konuya ilişkin şu açıklamayı yapmıştı: “Düzenlemeyi tamamladık. Hayırlı olsun emeklilerimize. Bu noktada çalışan emeklilerimizi kapsam dışı bıraktık. Takdir edersiniz ki mücbir sebeplerden dolayı bütçemizde kısıtlamaya gitmek zorunda kaldık."

Biz de bu açıklamaların ardından,14 Ekim 2023 günü Gazete Duvar'da yayınlanan "5 bin lira ve emekli ayrımı" başlıklı yazıda, Bakan Işıkhan' dan emekli ikramiyesi ödenirken bütçe kısıtlamasına yol açan mücbir sebeplerin neler olduğunu açıklamasını istemiş, devamında da ikramiye ödemelerinde çalışan emekli ve çalışmayan emekli ayrımı yapılmasının Anayasa' nın 10. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırı olduğunun altını çizmiştik.

EMEKLİ AYRIMCILIĞINA TEPKİLER

İktidar, Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek çalışmaya devam eden emeklileri, Çiftçi Kayıt Sistemi'ne (ÇKS) kayıtlı çiftçi emeklilerini ve Bağ-Kur'lu esnaf emeklilerini bu ödemenin dışında tutunca başta emekli sendikaları olmak üzere Emekli Derneği temsilcileri, Ziraat Odaları Birliği (TZOB), Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK), muhalefet partileri ve farklı STK'lar bu yanlış uygulamaya karşı tepkilerini dile getirdiler.

Türkiye genelinde Tüm Emeklilerin Sendikası, DİSK Emekli-Sen ve Emekliler Dayanışması Sendikası' (EDS) gibi emekli sendikaları, ikramiye ödemesindeki ayrımcılığı, alanlarda yaptıkları basın açıklamalarıyla protesto ettiler. Ayrıca bu sendikalar 2023 Mayıs ayı seçimleri öncesinde de, AKP iktidarının en düşük emeklinin kök maaşına zam yapmadan 2 bin liralık seyyanen zam yaptığını ve bu haktan 9 milyon civarındaki emeklinin yararlandığını geriye kalan 7 milyon emeklinin bu haktan yararlanmadığını ifade ettiler. O dönem ücret artışı konusunda emeklileri bölerek sefalette eşitlemeye çalışan iktidar, tüm eleştirilere rağmen bu yanlış kararında ısrarcı olmuştu.

EMEKLİ İKRAMİYESİNDEN KİMLER YARARLANAMADI

Ziraat Odaları Birliği Sistemi'ne göre Çiftçi Kayıt Sistemi'ne (ÇKS) 2 milyon 974 bin kişi kayıtlı. Bunlardan 1 milyon 629 bin 730 emekli çiftçi, 5 bin liralık ikramiyeden yararlanamadı.

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde özellikle AKP seçmeni olan fındık ve çay üreticisi emekliler, kendilerine ÇKS belgesi ile arazileri üzerinden dönüm başına 170 liralık mazot ve gübre destekleme ödemesi yapıldığı gerekçesiyle ikramiye ödenmediğini, bu uygulamanın da çok yanlış olduğunu basınla paylaştılar.

Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken ise "Vergi kaydını silmiş, ancak halen kaydı bulunan ve mesleğini aktif olarak yapmayan emekli esnaf ve sanatkarlarımız da bu haktan yararlandırılmalıdır" açıklamasında bulunmuştu.(20 Kasım2023)

Diğer taraftan, 17 özel bankanın bünyesindeki sandıklar üzerinden emekli olan 150 bin kişi de bu ikramiyeden yararlanamadığı gibi, sayıları 4 milyon 157 bin 79'i bulan dul ve yetimler ancak yüzdelik hisseleri oranında bu ikramiyeden yararlanabilmişlerdi.

9 Ekim'deki çalışmayan emekliye ikramiye açıklamasının ardından Kasım ayının ikinci haftası içinde 10 milyon 430 bin çalışmayan emeklinin hesaplarına 5' er bin lira yatırıldı.

Bu ödemelerin yapıldığı günlerde ve sonraki süreçte çalışan emeklilere ödeme yapılmamasının yanlışlığı kamuoyunun gündeminden hiç düşmedi.

İKTİDARDAN U DÖNÜŞÜ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul Kongre Merkezi'nde düzenlenen "100 Yılı İnşa Edenler, 100 Yılı İnşa Edecekler" başlıklı Öğretmenler Günü Programı'nda  "emeklilerin yükünün hafifletilmesi ne yönelik geçen ay bir defaya mahsus 5 bin lira ödeme kararı aldıklarını ve bu kapsamda Meclis'ten geçen kanun teklifiyle 10 milyon 430 bin çalışmayan emeklinin hesabına ödemelerinin yapıldığını" hatırlattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan konuşmasının devamında ise şunları belirtti: "Açıkçası emeklilerimizin bir kısmının dışarıda bırakılması şahsen bizim de içimize sinmeyen, bizim de hakkaniyetli bulmadığımız bir durumdu. Dahası bunun çiftçi ve esnaf emeklilerimizin içinde yer aldığı diğer emeklilerimizde bir gönül kırgınlığına sebep olduğunu üzüntüyle müşahede ettik. Pazartesi günkü kabine toplantımızda Çalışma ve Maliye Bakanlarımıza gerekli düzenleme ve düzeltmelerin süratle yapılması talimatını verdim. Bakanlarımız hazırlıklarını bugün itibarıyla tamamladılar. İnşallah önümüzdeki hafta ilgili kanun teklifini Meclisimize sunacağız. İlk düzenlemeden yararlanmayan çiftçi ve Bağ-Kur'lu esnaf emeklilerimiz başta olmak üzere 4 milyon 689 bin emeklimizin de tek seferlik 5 bin lira ödeme imkânından faydalanmalarını sağlayacağız. Böylece 15 milyon 120 bin emeklimizin tamamına bir defaya mahsus 5 bin liralık ödeme gerçekleştirmiş olacağız"

Ekim ayında yapmış olduğu açıklamada, mücbir sebeplerden dolayı emekli ikramiyesi ödemesini kısıtladıklarını ifade eden ve sonraki süreçte mücbir sebepleri net olarak açıklamayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan,  yapılan bu açıklamaların ardından şunları ifade etti. "Sayın Cumhurbaşkanı'mızın talimatıyla bu tek seferlik ikramiyeden esnaflık yapan emeklilerimiz dahil, kapsam dışında tutulan tüm emeklilerimiz faydalanacak."

Her fırsatta emekli ayrımını öne çıkaran AKP iktidarı ve yetkilileri, emeklilerin, özellikle büyük çoğunluğu kendi seçmeni olan emekli çiftçilerin ve Bağ- Kur'lu esnaf emeklilerinin tepkilerini dikkate almış gibi görünüyor. Bu konudaki geri adım atışların farklı söylemlerle geçiştirilmesi de dikkate değerdir.

Demek ki 4 milyon 689 bin çalışan emekliye de istendiğinde, ikramiye ödenebiliyormuş. Bunun için de bütçede yeterli kaynak varmış. Madem bu ödemeyi yapabiliyordunuz neden bir aydır bu kadar tartışmanın sürmesine neden oldunuz? Milyonlarca emeklinin üzüntüden strese sokulmasına gerek var mıydı?

ÖRGÜTLÜ EMEKLİLER HAKLARINI ALDI

Daha önceki yıllarda "seçimin kaybedilmesine sebep olsa bile "EYT ile ilgili yasa çıkarmama" ısrarcılığından, EYT'lilerin mücadelesi ve yaklaşan 2023 Mayıs ayı seçimleri dikkate alınarak vazgeçilmiş, daha sonraki dönemin devamında EYT Kanun teklifi, 28 Şubat 2023 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda görüşülüp yasalaşmıştı.

2023 yılı Temmuz ayında 9 milyon emeklinin kök maaşına zam yapmayan ve onları açlık sınırının en dip seviyesinde yaşamaya mahkum eden iktidar, yerel seçim öncesi tepkilerin giderek büyümesini mecburen dikkate almak zorunda kalmıştır. Çünkü emekli, yaklaşık altı aydan bu yana ülkedeki yüksek enflasyon karşısında yaşama tutunmanın mücadelesini vermektedir. Bu kadar tartışmaya neden olan 5 bin liralık ikramiyenin sorunlarına gerçek anlamda merhem olmayacağını da emekli çok iyi biliyor.

Çalışan emeklilere ilişkin kanun teklifinin TBMM' de görüşülerek torba yasaya 80. madde olarak eklendiği, teklifin yasalaşması ile birlikte ödemelerin Aralık ayının 15'inden sonra yapılacağı uzmanlarca ifade ediliyor.

10 ARALIK BÜYÜK EMEKLİ MİTİNGİ

Daha önce de vurguladığımız gibi  emekliler kendileri üzerinden yapılan ayrımcılığa mutlaka karşı çıkmaya devam edeceklerdir.  Örgütlü olarak hareket eden emekliler, birlikte hareket ettiklerinde mutlaka kalıcı sonuçlara ulaşabileceklerdir.

10 Aralık 2023 günü saat 13.00 te Ankara Anıtpark'ta Tüm Emeklilerin Sendikası (2017), DİSK Emekli-Sen ve Emekliler Dayanışma Sendikası (EDS), "insan onuruna yaraşır bir yaşam için itibarsızlaştırma ve yoksullaştırma politikalarına, emeklilikte ayrımcılığa, eşitsizliğe ve adaletsizliğe son verilmesi için omuz omuza hep birlikte Büyük Emekli Mitingi' düzenleyecekler. Bu güç birliği anlamlı ve önemlidir. Emeklilerin birleşik mücadelesi, emek ve demokrasi güçlerinin mücadelesine büyük oranda katkı sunacaktır. Emeklilerin ve tüm emekçilerin emekli ayrımına karşı oluşturduğu kamuoyu baskısı geç de olsa iktidarın emekli lehine karar almasında belirleyici olmuştur. 

*Eğitimci