Depo olarak kullanılan Aziz Surp Gevorg Kilisesi

ÇORUM - Çorum’da 1830 yılında inşa edilen ‘Aziz Surp Gevorg Ermeni Kilisesi’ olarak bilinen tarihi yapı kaderine terk edilmiş durumda. Mülkiyeti Çorum’un köklü ailelerinden Şamlılar ailesine ait tarihi yapı, kilise yakınlarında işyeri bulunan, bir esnaf tarafından depo olarak kullanılıyor.

ÇORUM’A DAMGA VURAN KİRYOPİ AİLESİ

Çorum ili merkezinde 20. yüzyıl başlarına kadar yaşadığı söylenen bir Ermeni ailenin ismi. Aile ismi 'Kiropi' olarak söylense de da orijinalinin 'Kiryopi' şeklinde olduğu belirtiliyor. Kiryopi ailesinin tehcir uygulamasına rağmen Çorum'da kalabildiği fakat Cumhuriyet döneminde kendi istekleri ile bütün mal varlıklarını satıp İstanbul ve Ankara’ya göç ettikleri, ailenin kızı Ojeni'nin Ankara Ulus’taki Yenişehir Palas’ta hayata gözlerini yumduğu şeklinde bilgiler bulunuyor.

Ailenin bir oğlunun ismi Abraham ve kızlarından diğerinin ismi ise Hayganuş'tur. Çorumlu yaşlıların “Gökgözlüler” diye bahsettiği Ermeni ailelerin tehcir kanunundan önce büyük çoğunluğuyla oturduğu şimdiki Çöplü ve Çepni Mahalleleri yerinde bulunan Puşiyan mahallesinin bir kütüphanesinin de olduğundan bahsedilir.

Kiryopiler o dönemlerde Çorum’un önde gelen ailelerinden biri olarak biliniyor. Bu aile bir zamanlar Çorum'un en zengin ailelerinden birisidir. Kiryopi ailesinin 3 bin dönüm kadar arazisi olduğu ve bu arazide besledikleri çok sayıdaki sığırdan süt, yoğurt ve peynir üretirler ve çevre illere sattıkları bugüne kalan bilgilerden. Bu ürünlerin kalitesi ve tadı yörede dillere destan olmuş. Hayırseverliğiyle de ün salan aile eskiden sokaklarda ‘idare’ denilen gazyağı lambalarından eksilen gazyağlarını gönüllü olarak tamamlarmış.

Bu ailenin Çorum'un ilk apartmanını yaptırdığı da söylenir ve bu apartmanın 4 ya da 5 katlı olduğu rivayet edilir. Günümüzde bulunmayan bu apartman Çorum'un Çepni Mahallesi'nde, Dr. Pertev Bey Sokağı üzerinde bulunuyormuş. Dr. Pertev Bey Sokağı ile Sandıkçılar Sokak'ın kesişiminde güney yönünde bulunan ve hâlâ ayakta olan 1830'larda yapılmış Aziz Surp Gevorg Ermeni kilisesinin de aynı aile tarafından yapıldığı rivayet edilmektedir. Kilisenin kapısında Arapça harflerle "Allah" yazmaktadır. Bu yapının kilise olduğu birçok insan tarafından bilinmemektedir ve şu an bu yapı depo olarak kullanılıyor. Kiryopi ailesinin bazı fertlerinin Çomar Barajı yakınlarında meçhul bir mezarlıkta medfun olduğu söyleniyor.

Daha sonra şehre din değiştirerek dönen Ermeniler bu altını çıkarmışlar. Kiryopi ailesine tekrar dönecek olursak, bir rivayete göre bu ailenin bazı fertleri Çomar Barajı yakınlarında meçhul bir mezarlıkta yatıyor...

MÜLK SAHİBİ: ÇİVİ ÇAKAMIYORUZ

Tarihi kilisenin mülk sahiplerinden Ferhat Şamlı konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Bu tarihi bina şahsımıza ait, 1830 yılında inşa edilmiş, o dönemlerde büyüklerimiz burayı satın almış, yani bizim kendi mülkümüz. Ancak, şuan buraya hiçbir çivi çakamıyoruz. Bu tarihi yapı o dönemlerde kilise olarak kullanıldığı söyleniyor. Bizler burasını tadilat yapalım ve amacına uygun kullanalım istedik. Çeşitli sebeplerden dolayı bir şey yapmadık. Şuan ise depo olarak kullanılıyor” dedi.

KÜLTÜR MÜDÜRLÜĞÜ: KİLİSE OLDUĞUNA DAİR KANIT YOK

Çorum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yetkilileri ise bu yapının kilise olduğuna dair ellerinde bilgi olmadığını söylüyorlar.

İsminin açıklanmasını istemeyen bir Kültür Müdürlüğü yetkilisi, “Bu tarihi binanın o dönemlerde yapı olarak kullanıldığı söyleniyor. Tabii, kilise olduğuna dair herhangi bir kayıt yok. Halk arasında kilise olarak bilinen bir yapı. Burası özel bir mülk, sahipleri daha önce burasını tadilat yapmak istediklerini bize bildirmiş ve müracaat etmişlerdi. Ödenek de çıkmıştı. Ancak, vazgeçtikleri için şu an boş duruyor” dedi.

Çevre esnafı ise bu tarihi yapının kilise olduğunu dile getiriyor. İsmini vermek istemeyen bir esnaf, "Burası sanırım kiliseymiş, biz öyle biliyoruz, Osmanlı döneminde yapılmış, bir süre de kilise olarak kullanılmış, tam ne olduğunu bizde bilmiyoruz. Tek bildiğimiz Şamlılar ailesine ait bir yer. Aslında tadilat yapılsa kente güzellik katar” diye konuştu.