Deprem paralarını bütçeden ayrıştıramayız, ama şunu söyleyebiliriz: 17 yılda toplanan 140 milyar TL ÖİV ve diğer vergiler Elazığ’da eğitime, sağlığa ve de depreme gitmemiş. Gittiği yer ise belli. Elazığ’da 8 milyar TL’den fazla para asfalt, beton dökmeye, yani iklimi değiştirmeye gitmiş.
Deprem paraları nerede? Elazığ gibi deprem fay hatlarının üstünde bir kentte nereye gitti? Aslında bu sorunun cevabını verebildiğimizde sadece Elazığ depremi değil, beklenen İstanbul depreminden tutun da ülkenin iklim politikalarına kadar pek çok konuyu anlamamızın yolu açılacak.
99 depremi ile deprem için getirilen ve daha sonra kalıcı hale gelen Özel İletişim Vergileri ile devlet şimdiye kadar 67,5 milyar TL toplamış. Bu 2019 fiyatları ile tam 140 milyar 171 milyon TL anlamına geliyor.
Bu para depreme özel harcanmamış. Genel bütçeye girdiği için bunu ayrıştıramıyoruz. Konuya dair zamanın bakanı Mehmet Şimşek paraların eğitim sağlık ve duble yollar gibi işlere harcandığını söylemişti. Devlet sağlıktan ve eğitimden büyük oranda çekildi zaten. Ama duble yollarda aynı durum söz konusu değil.
Ortada 140,2 milyar TL para varsa bu bir şekilde görülebilir değil mi? Harcamaları incelediğimizde Bakan Şimşek’in ne demek istediğini anlayabiliriz.
2018’de seçimler arifesinde AK Parti “İcraatlar” adlı bir çalışma yaptı. Bu çalışmanın genel bir analizini “AK Parti'nin itirafları: İcraatlar” başlığı ile seçim öncesi paylaşmıştım. İncelediğimiz bu raporlarda AK Parti’nin kentler bazında ayırdığı kaynağın asfalt ve beton olduğu çok net olarak görünüyordu.
Şimdi aynı çalışmayı Elazığ için yapabiliriz.
Elazığ 2018 itibariyle 595 bin 683 nüfusa sahip, bunun 350 bini şehir merkezinde yaşıyor. 2018 yılına kadar kente 18,1 milyar TL “yatırım” yapılmış. 17 yılda bütçeden Elazığlıların sağlığı için sadece 171 milyon TL ayrılmış. Sağlığa hiç para harcamamış, çünkü Elazığ’da devlet sağlıktan büyük oranda çekilmiş ve bu alanı şehir hastanesi üstünden inşaat şirketlerine vermiş.
Eğitime gelince harcanan para biraz daha fazla. Toplam 450,1 milyon TL harcanmış. Bunun en önemli kalemi okul inşaatı. AK Parti okul inşaatları ile o kadar övünüyor ki, kendi dönemlerinde 2 bin 289 yeni derslik inşa edildiğini söylüyor. Ama son depremle 10 okulun hasar görmesi ve yıkılmasına karar verilmesi bu paraların da eğitim için okul yapmaya değil, müteahhide gittiğini gösteriyor.
Çok açık ki devlet Elazığ’da insana pek yatırım yapmamış. Eğitim ve sağlıkta devlet çekilmiş görünüyor. Peki bu kadar para nereye gitti?
Cevabımızı baştan verelim, Elazığ’da devlet sadece asfalta ve betona çalıştı. Nasıl mı?
Devlet TOKİ ile 1 milyar 200 milyon TL para harcamış. Bu para ile konut yaptı diyemeyiz, çünkü o evler 160 bin TL gibi fiyatla yoksullara satılıyor. Peki ne yapılıyor? Millet bahçesi gibi yatırımlar TOKİ’den çıkıyor.
Devlet İlbank ile 3 milyar TL harcamış. Bu paranın 435 milyon TL’sini İlbank kendisi harcarken, kalanı ile il özel idaresi ve belediyelerin harcamalarını finanse etmiş. Kentin altyapı sorununu çözdü mü tartışılır ama müteahhitlere kaynak sağlandı mı, o soru pek tartışılır gibi görünmüyor.
Devlet ulaştırma ve haberleşme projeleri için 3 milyar 710 milyon TL harcamış. Haberleşme için harcandı desek Elazığ’ın uzaya uydu gönderdiğini düşünebilirsiniz. Hindistan Mars’a uydu gönderdi ve bunun için 73 milyon dolar harcadı. 3,7 milyar TL ise yaklaşık olarak 950 milyon dolar. Ortada bir uydu yok ki bu para ile 10’dan fazla uyduyu Hindistan’a gönderebiliriz. Düşünsenize ABD’nin, Rusya’nın, AB’nin ve Hindistan’ın birer uydusu olan Mars’da Elazığ’ın da bir uydusu olabilir. Ama yok işte. Neye harcanmış? Tabii ki duble yollara, asfalta gitmiş!
Devletin 17 yılda Elazığ’a harcamalarının hepsini aşağıdaki grafikle yorumunuza sunuyorum.
.
17 yılda Elazığ’a 18,1 milyar TL harcanmış ama depreme değil, iklimi değiştirmek için. Sağlığa ve eğitime para harcanmamış ama duble yollara, millet bahçeleri gibi beton işlerine 8 milyar TL harcanmış! Tabii ki bu kadar sosyal eşitsizlik artınca devlet dönüp aile, sosyal güvenlik ve çalışma başlığı altında 2,5 milyar TL harcamış ve bunun 2 milyar TL’den fazlası yoksullara yardıma gitmiş.
Deprem paralarını bütçeden ayrıştıramayız, ama şunu söyleyebiliriz: 17 yılda toplanan 140 milyar TL ÖİV ve diğer vergiler Elazığ’da eğitime, sağlığa ve de depreme gitmemiş. Gittiği yer ise belli. Elazığ’da 8 milyar TL’den fazla para asfalt, beton dökmeye, yani iklimi değiştirmeye gitmiş.