Devletten hem ihale hem de fahri konsolosluk alan iş insanları kimler?

DUVAR - Türkiye'de başka ülkeleri temsil eden 328 fahri konsolos bulunuyor. Bunların 47'si turizm, 31'i inşaat, 26'sı gıda, 21'i sanayi, 18'i lojistik, 13'ü enerji, 9'ar tanesi de tekstil ve denizcilik sektörlerinde faaliyet gösteren iş insanları ve profesyonel yöneticilerden oluşuyor. 32 tane ise holding sahibi var.

DW Türkçe'den Pelin Ünker ve Serdar Vardar'ın Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, iktidardan ihale almakta başarılı in insanlarının fahri konsolosluk almada da başarılı olduğunu gösterdi.

TAŞYAPI İNŞAAT-KONGO-İHALELER

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin İstanbul Fahri Konsolosu olan Emrullah Turanlı, aynı zamanda Taşyapı Yönetim Kurulu Başkanı. Turanlı, kamuoyunda son dönemde aldığı "davet usulü" ihalelerle biliniyor.

Sayıştay 2021 Denetim Raporunda, Taşyapı'ya özel davet ile ihale edilen üç projenin ihale sonuçlarının Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından Kamu İhale Kurumu'na bildirilmediğini ortaya koydu. Bu ihaleler Aksaray-Ulukışla-Yenice Yüksek Hızlı Demiryolu Yapımı, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Ring Hattı ve Bursa Emek-Şehir Hastanesi Metro Hattı ihalesi oldu.

Taşyapı'nın, Ekim 2020'de aldığı Bursa Emek-Şehir Hastanesi Metro Hattı ihalesi Danıştay tarafından iptal edildi, ardından davet usulüyle ikinci kez yapılan ihaleyi yine Taşyapı-Söğüt İnşaat kazandı. İkinci ihale de Ankara İdare Mahkemesi'nce iptal edildi. Bakanlık iptal kararına Danıştay'da itiraz etti, ihaleye itiraz eden firmalar şikayetlerini geri çekince projenin önü açıldı.

Taşyapı, 2012'de Kuzey Kıbrıs'taki Ercan Havalimanı'nı Terminal Yapı ortaklığıyla 25 yıllığına yap-işlet-devret yöntemiyle kiraladı. İlk sözleşmeye göre yeni havalimanı dört yıl içinde tamamlanacak, 2016'da hizmete girecekti. Sözleşme 2017'de dört yıl daha uzatıldı. Yeni terminalin inşaatı henüz tamamlanmadı.

Emrullah Turanlı 2013'te 17-25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonu kapsamında gözaltına alınmıştı. O dönemde Turanlı ile dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar'a ait olduğu iddia edilen ses kayıtları ortaya çıkmıştı. Kayıtlara göre Turanlı, Rumelihisarı'nda yer alan bir arsaya otel yapmak için ricacı oluyordu. Turanlı, çalışanlarıyla yaptığı telefon görüşmeleri dolayısıyla gözaltına alındığını ileri sürdü. Soruşturmaya Ekim 2014'te takipsizlik kararı çıktı. Turanlı, Şubat 2019'dan bu yana fahri konsolosluk görevine devam ediyor.

TURANLI: KONGO'DA 7 ŞİRKETİM VAR

Turanlı, Kongo'da çeşitli alanlarda yedi adet şirketin sahibi olduğunu belirterek "Yatırım amaçlı kurduğum şirketlerim yatırıma ilişkin çalışmalarını sürdürmektedirler. Bu vesile ile ilgili görev tarafıma tevdi edildi" dedi. 2016'da 'Kongo'da 250 milyon dolarlık bir madencilik yatırımı' yapacağını söyleyen Turanlı, gecikme olsa da projenin devam ettiğini söyledi. Fahri konsolosluğu dolayısıyla Kongo'dan gelen diplomatik heyetlere lojistik destek, pandemide Türkiye'de mahsur kalan Kongo vatandaşlarının ihtiyaçlarını sağlamak gibi görevler üstlendiğini aktaran Turanlı, bu unvanın ona maddi bir katkısı olmadığını, "tüm masrafları gönüllü olarak, içtenlikle ve severek kendi cebinden karşıladığını" ifade etti.

HASAN KEMAL YARDIMCI - BAHALAMAR İLİŞKİSİ

AK Parti eski Milletvekili Hasan Kemal Yardımcı, 1998-2007 yılları arasında Karayip ülkelerinden Bahamalar'ın fahri konsolosu olarak görev aldı. Gemicilik sektöründe faaliyet gösteren Yardımcı, 2016'da yayınlanan Bahamas Leaks araştırması dolayısıyla ICIJ ortaklarına yaptığı açıklamada, Bahamalar'da kurduğu offshore şirketleri hiç kullanmadığını, bu ülkenin fahri konsolosu olduğu için şahsı adına çok sayıda gemi siparişi aldığını ve bu şirketleri kullanmaya bu yüzden gerek kalmadığını söylemişti.

CENGİZ HOLDİNG - ÇAD

AK Parti döneminde aldığı ihalelerle adından en fazla söz ettiren şirketlerden birisi Cengiz Holding. Holdingin Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Cengiz, Kuzey-Orta Afrika ülkesi olan Çad Cumhuriyeti'nin İstanbul fahri konsolosluğunu yaptı. Çad'ın Ankara'da 2014 yılında kurulan Büyükelçiliğine ek olarak İstanbul'da bir Fahri Konsolosluğu bulunuyor. 

Cengiz, Mayıs 2009'da Çad'ın İstanbul fahri konsolosuydu. Cengiz'in adı Dışişleri Bakanlığı'nın güncel listesinde görülmezken bu görevde ne kadar süre kaldığı ya da hangi işlere imza attığı kamuya açık kaynaklarda yer almıyor. 

Mehmet Cengiz iktidarla ilişkilerinin fahri konsolosluk sürecine nasıl etki ettiği ve bu görevin kendisine statü ya da ekonomik olarak ne kazandırdığına dair soruları yanıtlamadı.

ÇAD'A ERDOĞAN'IN ARKADAŞI

Çad'ın en son duyurulan İstanbul Fahri Konsolosu ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imam hatip lisesinden arkadaşı Hasan Gürsoy.
Gürsoy'un sahibi olduğu Gürsoy Grup, inşaat, metal, doğal taş, tarım-gıda sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Şirket kamu kurumlarından son 10 yılda toplam 554 milyon 949 bin TL değerinde 76 ayrı ihale aldı. 

Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü, Süleymaniye Cami, Galatasaray Üniversitesi, Arkeoloji Müzesi ve Topkapı Sarayı'nın restorasyon işini alan grup şirketleri, Ahlat Köşkü ve Çamlıca Camii projelerinin de yapımını üstlendi.

Gürsoy Grup, Ankara'da aldığı tarihi Saraçoğlu mahallesinin restorasyonu ihalesiyle de gündeme gelmişti. Gruba bağlı şirketlerden Güryapı'nın mahkeme kararlarına rağmen inşaatı sürdürdüğü iddia edilmişti.  25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet soruşturmasında Hasan Gürsoy'a ait olduğu iddia edilen ses kayıtları da kamuoyunun gündemine gelmişti. Bu kayıtlara göre İstanbul'daki tarihi Sepetçiler Kasrı için Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kızı Esra Albayrak ile pazarlık yapılıyordu.

TÜRKEN-MALDİVLER

Ensar Vakfı ve TÜRGEV'in ABD'de ortak kurduğu Türken Vakfı'nın yönetim kurulu üyesi Halil İbrahim Bacacı ise Maldivler'in İstanbul fahri konsolosu.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, TÜRGEV ve Ensar Vakfı aracılığı ile 1 milyar liranın ABD'deki paralel bir vakfa transfer edildiğini söyledi. TÜRGEV ve Ensar Vakfı para transferini reddetmedi ve Türken Vakfı'nın şeffaf bir kurum olduğunu öne sürdü. Bacacı, daha önce Ensar Vakfı'nın yönetiminde de yer almıştı.

Halil İbrahim Bacacı, Gülen Cemaati operasyonları sonucu el konulan Sürat Kargo için yapılan "tartışmalı" ihaleyle de kamuoyunun gündemine geldi. Bacacı'nın sahibi olduğu Port Kargo adlı şirketin, ihaleden sadece üç hafta önce başka bir şirketin ismi ve amacı değiştirilerek ihaleye katıldığı anlaşıldı.

Bacacı'nın bir diğer şirketi Panout Reklam AŞ ise AK Parti döneminde İstanbul Büyükşehir Belediyesi'den aldığı akıllı durak ihalesiyle biliniyor. CHP'li yeni belediye yönetimi, Panout Reklam AŞ hakkında 14 milyon liralık icra takibi başlattığını açıklamıştı. Buna göre Panout Reklam, AK Parti döneminde aldığı 1066 adet akıllı durak yapım işini hiçbir zaman gerçekleştirmedi.

Halil İbrahim Bacacı, Türken Vakfı'na ilişkin iddiaların ya da aldığı ihalelerle ilgili tartışmaların fahri konsolosluk statüsünü olumsuz etkileyip etkilemediğine ilişkin soruları yanıtlamadı.

ÇALIK HOLDİNG

AK Parti döneminin en hızlı yükselen gruplarından biri olan Çalık Holding'in Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Çalık ise Türkiye'de Kazakistan'ın Bursa fahri konsolosluğunu yürütüyor. Çalık, bu göreve Şubat 2012'de getirildi, Çalık Holding'in internet sitesine göre ise bu görevini sürdürüyor. Çalık Holding'in Kazakistan'da enerji yatırımları ve iş ortaklıkları bulunuyor. Holding'e bağlı Gap İnşaat'ın Kazakistan'ın başkenti Astana'da bir ofisi var.

Çalık Holding, özelleştirmeler, TOKİ ihaleleri, dış anlaşmalar ve uygun kredi koşullarıyla birçok sektörde hızla büyüdü. Telekom, inşaat, enerji ve maden alanında çok sayıda ihale alan Holding, TMSF tarafından el konulup satışa çıkarılan Sabah-ATV için Aralık 2007'de yapılan ihalenin de kazananı oldu. Grup, medya sektörüne girerken kamu bankalarından 750 milyon dolarlık kredi aldı.

Ahmet Çalık, 25 Aralık'taki operasyonla başlayan ve daha sonra takipsizlik kararı verilen yolsuzluk soruşturmasının da şüphelilerinden biriydi. Soruşturma sırasında ortaya çıkan ve Bilal Erdoğan ile Recep Tayyip Erdoğan arasında geçtiği öne sürülen ses kaydında, Çalık'a 25 milyon dolar aktarılacağı belirtiliyordu.

Çalık'ın adı Paradise Papers ve Pandora Papers belgelerinde de geçiyordu.

Ahmet Çalık, fahri konsolosluk süreci ve bu statünün kendisine ekonomik açıdan fayda sağlayıp sağlamadığına ilişkin sorulara yanıt vermedi.

REMZİ GÜR

Güney Afrika Cumhuriyeti'nin İstanbul Fahri Konsolosu ise AK Parti döneminin önde gelen iş insanlarından Remzi Gür. 

Ramsey giyim imalat ve perakende şirketinin kurucusu ve sahibi olan Gür, basında yer alan haberlere göre, Haziran 2016'da konsolosluk belgesini aldığı törende, "İlk işimiz Güney Afrika'da bir Ramsey mağazası açmak olacak" dedi. Gür, Dışişleri Bakanlığı'nın sitesine göre bu görevini halen sürdürüyor. Ramsey, Güney Afrika'daki ilk mağazasını ise Ocak 2018'de Johannesburg'ta açtı.

Yönetim Kurulu Başkanlığını yaptığı Gürmen Group'ta Ramsey, KİP, Gürman Gift, Gökkale Tarım gibi markaları bulunan Remzi Gür, kamuoyunda en çok Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın çocuklarına burs veren işadamı olarak tanınıyor.

Gür'ün Tayyip Erdoğan'ın çocuklarına verdiği burs, 2002 yılında Erdoğan'ın mal beyanı davasına yansımış, dava Erdoğan'ın milletvekili olmasının ardından ertelenmişti. Remzi Gür o dönem konuyla ilgili bir açıklama yaparak Burak, Sümeyye ve Bilal Erdoğan'ın aldıkları burslar karşılığında şirketlerinde çalışacaklarını duyurdu. Ancak bu isimlerin hiçbiri Remzi Gür'e ait şirketlerde çalışmadı.

Öte yandan Gür, Mayıs 2008'de, 2007 cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinde başlayan oylama için mecliste 367 milletvekiline ihtiyaç olup olmadığı tartışmaları sırasında, hemşehrisi eski CHP Kastamonu milletvekili Mehmet Yıldırım'dan oylamaya katılmasını isteyerek "rüşvet vermeye teşebbüs ettiği" gerekçesiyle 10 ay hapis cezasına çarptırıldı. Mahkeme Gür'ün cezasını erteledi. Yargıtay daha sonra bu kararı bozdu ve Gür beraat etti.

Gür'ün adı Panama Belgeleri'nde de yer aldı. Remzi Gür, soruları yanıtlamadı.

LİBYA-ESKİŞEHİR HATTI

Libya'nın Eskişehir fahri konsolosluğu görevini yürüten Kuzu Grup Yönetim Kurulu Başkanı Özen Kuzu da aldığı tartışmalı ihalelerle biliniyor.

İnşaat ve altyapı alanında faaliyet gösteren Kuzu Grup'un şirketlerinden Kuzu Toplu Konut İnşaat AŞ şirketine Aralık 2021'de AK Partili Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından 22 milyon TL'lik ihale verildi. Pazarlık usulüyle yapılan ihale kamuoyunda tartışma konusu oldu. Basında yer alan bilgilere göre şirket son 10 yılda Bursa Büyükşehir Belediyesi'nden toplam 3 milyar 865 milyon TL değerinde 27 ayrı ihale aldı. Grubun İSKİ'den aldığı çok sayıda ihale de bulunuyor. 

Kuzu Grup'un İstanbul'daki Sea Pearl-Ataköy projesi kamuoyunda çokça tartışma yaratmış, en son organize suç örgütü lideri olmakla aranan Sedat Peker'in yolsuzluk iddialarıyla tekrar gündeme gelmişti. 

Sea Pearl-Ataköy projesi, 23 Eylül 2008'de TOKİ tarafından ihale usulü yapılan satıştaki imar planıyla, projenin son hali arasında ortaya çıkan farklılıklar nedeniyle “kamu yararına ve tedbiren” birden çok kez durdurulmuş fakat Aralık 2017'de ilk etabı tamamlanmıştı.

Basına yansıyan haberlerde projenin, TOKİ'nin satışta belirttiği imar alanının iki katı büyüklüğünde alana inşaat yaptığı iddia edildi. 

Söz konusu yolsuzluk iddialarını ve bu iddiaların fahri konsolosluk görevine etkisi olup olmadığı sorulan Özen Kuzu, soruları yanıtlamadı.

BOSNA HERSEK-KOCAELİ 

Bosna Hersek'in Kocaeli Fahri Konsolosu Hasan Topaloğlu da şirketlerinin aldığı ihalelerle gündeme gelen bir diğer isim.

Topaloğlu 2018 yılında Antalya'nın Kemer ilçesinde bulunan Kleopatra Koyu'nun 29 yıllığına kiralanması ihalesini Tekirova Kurumsal Turizm Otelcilik adlı firmasıyla aldı. Mimarlar Odası ve yöre halkı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü'nün düzenlediği ihaleye dava açtı. Dava sonrası Temmuz 2019'da Kleopatra Koyu'nu yapılaşmaya açan plan mahkeme tarafından iptal edildi.

İnşaat, enerji ve katı atık alanlarında faaliyet gösteren Evra Group'un Yönetim Kurulu Başkanı olan Hasan Topaloğlu'nun oğlu Furkan Topaloğlu ise 2019'dan bu yana AKP'den İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Pendik Belediye Meclis Üyesi.

Evra Group şirketlerinden Teknik Katı Atık Yönetimi 2021 yılında AKP'li Bahçelievler Belediyesi'nden 51 milyon TL'lik araç kiralama ihalesi aldı. AK Partili belediyenin geçen yıl yaptığı “Kent Temizliği Aracı” ihalesinin kazananı da 51 milyon 449 bin TL ile yine Teknik Katı Atık Şirketi oldu. 

Kasım 2020'de Bosna Hersek'in Kocaeli Fahri Konsolosu olan Topaloğlu, Dışişleri Bakanlığı'nın sitesine göre bu görevine devam ediyor.

Bosna Hersek'te 2003 yılında faaliyete başlayan Uluslararası Saraybosna Üniversitesi'nin kurucu vakfı Saraybosna Eğitim Geliştirme Vakfı'nın (SEDEF) Başkanı olan Topaloğlu, aynı zamanda DEİK Türkiye-Bosna Hersek İş Konseyi Başkanı.

Hasan Topaloğlu da konuyla ilgili sorulara yanıt vermedi.

(HABER MERKEZİ)