Diyarbakır, Türkiye’de en fazla kazanın yaşandığı üçüncü şehir

Berzan Cihat Aykaç

DİYARBAKIR - Geçtiğimiz günlerde Şırnak’tan Düzce’ye giden mevsimlik işçileri taşıyan traktörün devrilmesi sonucu 16 kişinin yaralandığını öğrendik. Her yıl onlarca motokurye trafikte hayatını kaybediyor. Emekçileri katleden, bayramları zehreden, buluşmaları ayrılıkla sonuçlandıran bir gerçeğimiz trafik kazaları.

Diyarbakır da taşıt sayısına göre en çok trafik kazasının yaşandığı üçüncü şehir. Trafik yoğunluğunun arttığı, ana hatların kilitlendiği Diyarbakır’da yeni bir ulaşım sistemine mi ihtiyaç var? Trafik kazaları kader mi? Yolların doğru planlanması ve sürücülerin iyi bir eğitimden geçtikten sonra ehliyet sahibi olması gibi önlemlerle büyük ölçekte engellenebilecek bir olgu mu? İnşaat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi Sekreteri Zeki Şimşek’le Diyarbakır’daki ve ülke genelindeki trafik gerçekliğini, kazaların nedenlerini, bu kazaların nasıl engellenebileceğini konuştuk.

'SEBEP GENELDE SÜRÜCÜ KUSURLARI'

Diyarbakır’da son zamanlarda sıklıkla trafik kazaları yaşanıyor ve bu aslında ülke geneli için de önemli sorunlarımızdan biri. Trafik kazalarının oluşmasını nasıl engelleyebiliriz? 

Trafik kazaları büyük ölçekte sürücü kusurlarından oluşuyor. Fakat trafiğe bir bütün olarak baktığımız zaman; ulaşım politikalarının yetersizliği, yol kusurları ve taşıt kusurları da etkili oluyor. Ülkemizin ulaşım sistemleri bir planlama bütünlüğü içerisinde yönetilip yönlendirilmiyor. Plan bütünlüğü yerine projeci ve yatırımcı bir anlayış ulaşım sistemini belirliyor. Ulaşım projelerini sosyal, ekonomik, çevresel ve güvenlik boyutlarıyla ele alıp ilgili kurum ve kuruluşlarla tartışmıyorlar.

Çoğu zaman ulaşım projelerinin bir fizibilitesi dahi yapılmıyor, şablon projeler uygulanıyor. Ulaşım projelerinin sürdürülebilir olması dikkate alınmıyor. Trafik konusu araziyi iyi kullanabilmeyle doğrudan ilgilidir. Doğru bir planlamanın yapılması ulaşım sorununu azaltır ve böylelikle trafik kazalarının oluşmasını daha aza indirgeyebilir. Aynı şekilde yol kusurlarının giderilmesi de trafik kazalarını önemli ölçüde düşürebilir. Geometrik standartların yetersiz oluşu veya yanlış seçimi, yol yüzey özelliklerinin kötü olması, virajlarda yanlış eğim (dever) yapılması veya hiç yapılmaması ciddi sorunlarımız arasında yer alıyor.

Banket genişliğinin yetersiz olması veya hiç olmaması, yeterli görüş mesafelerinin sağlanmaması da yol kusurları arasında sayabileceğimiz önemli etkenlerden. Trafik kazalarına neden olan bir diğer sorun da taşıt kusurlarıdır. Taşıtların periyodik araç muayenelerinin yapılmıyor oluşu da kazaların gerçekleşmesinde önemli bir sorun niteliği taşıyor.

Diyarbakır’da ve ülke genelinde yaşanan kazalarla ilgili istatistiki veriler var mı elinizde? 

Evet, Türkiye’de yılda ortalama 6 bin vatandaşımız trafik kazalarından ötürü hayatını kaybediyor. Yaralanan kişi sayısı ise ortalama 280 bin civarında. Yaralanmaların önemli bir kısmı ise engellilikle sonuçlanıyor. 2022 yılında oluşan trafik kazalarına bakacak olursak; ülke genelinde 1 milyon 232 bin 957 kaza meydana geldi. Ölümlü ve yaralanmalı kaza sayısı 197 bin 261’dir. Bu kazalardan 5 bin 229 vatandaşımız hayatını kaybederken, 288 bin 696 kişi yaralanmıştır.

Yine 2022 yılında, Diyarbakır’da, 10 bin 268 kaza meydana gelmiş, ölümlü ve yaralanmalı kaza sayısı 2 bin 555’tir. Maddi hasarlı kaza sayısı ise 7 bin 713 adettir. Bu kazalar sonucunda 67 vatandaşımız hayatını kaybetti, 4 bin 288 vatandaşımız ise yaralandı. Bu kaza miktarıyla Diyarbakır, Türkiye’deki taşıt sayısı oranına göre en fazla kazanın yaşandığı üçüncü şehirdir. 2022 yılında en çok kazanın yaşandığı ilk iki il ise Bingöl ve Kocaeli’dir. 

'9 AYDA 946 KİŞİ TRAFİK KAZASINDA ÖLDÜ'

2023 yılının ilk 9 ayını bitirmek üzereyiz. Bu süre zarfında ne ölçekte kazalar yaşandı?

2023 yılının Ağustos ayı dâhil olmak üzere, ülke genelinde 335 bin 111 trafik kazası meydana geldi. Bu trafik kazaları sonucunda bin 946 kişi hayatını kaybetti, 234 bin 688 kişi ise yaralandı. Diyarbakır’da 3 bin 962 trafik kazası meydana geldi. Bu kazalarda 28 kişi hayatını kaybederken 3 bin 671 kişi ise yaralandı. 

Bu verilere baktığımızda, 2022 yılına oranla, 2023 yılında trafik kazalarında ve ölümlü/yaralanmalı sonuçlarında bir azalma görülüyor.

Son 10 yılın genel tablosuna baktığımız zaman kaza sayılarında önemli bir değişiklik görülmüyor. Ölümlü ve yaralanmalı kaza sonuçlarında da önemli bir değişiklik bulunmuyor. Son dönemlerde yakıt fiyatları, araç fiyatları ve araç giderleri artış gösterdiğinden ötürü vatandaşlarımızın bireysel araç kullanma yerine toplu taşımayı tercih ettiğini söyleyebiliriz. Yine pandemi döneminde de araç kullanımı azaldığından ötürü trafik kaza sayılarında da bir düşüş olduğu gözlemlendi. 

'TRAFİK MÜHENDİSLİĞİ GELİŞTİRİLMELİ'

Diyarbakır’da yaşanan trafik kazalarında ulaşım sistemlerinin rolü nedir? 

Diyarbakır’ın ulaşımı ağırlıklı olarak iki hatta ilerliyor; Urfa bulvarı ve Elazığ bulvarı. Trafik kazaları çoğunlukla bu bulvarlarda meydana geliyor. 2012 yılında yapılmaya başlanan Urfa bulvarı üzerinde sıklıkla yol akslarının, altgeçitlerin, yol ayrımlarının, giriş-çıkışların değiştirilmesi trafik kazalarına adeta davetiye çıkartıyor. Diyarbakır trafiğinin bu iki aks üzerinde olması trafik yoğunluğunu da beraberinde getiriyor. Bu ana yollar üzerinde bulunan yerleşim yerlerinin imar tadilatlarıyla ticari akslara dönüştürülmesi de yoğunluğu arttırıyor.

Örneğin plazalar, alışveriş merkezleri, ticari yapılar ve iş merkezleri bu hatların üzerinde yapılageldi. Bu durum hâlâ devam etmekte olup ileride daha büyük sıkıntılara yol açacaktır. Bu sorunu çözebilmek için yol akslarının, kavşak düzenlemelerinin ve şehir planlamasının bilimsel teknik veriler ışığında tartışılıp bütünlüklü olarak ele alınması gerekiyor. Kamu kurumlarında trafik mühendisliğinin geliştirilmesi de büyük öneme haizdir. 

Trafik mühendisleri ne iş yapar? Bu mühendisler kamu kurumlarında yer almıyor mu?

Ülkemizde trafik mühendisliği üzerine üniversitelerde okutulan bir bölüm bulunmuyor. Bu konu inşaat mühendisliği bölümünde ulaşım anabilim dalı altında ders olarak veriliyor. Trafik mühendisliği bir meslek olarak kabul edilmediği ve dolayısıyla istihdamı sağlanmadığı için bu konuda uzmanlaşanlar da yeterince bulunmuyor. Yani kamu kurumlarında da yer almıyorlar. Trafik mühendisleri planlama, tasarım, uygulama ve işletme süreçlerinde yer alır. Trafiği matematiksel olarak modelleyerek kavşaklarda gerekli süreleri belirler, şeritlerin yapılmasını, kavşaklarda gerekli geometrik tasarımın yapılmasını sağlar ve yeni yapılacak bağlantı yollarının tüm detaylarının değerlendirilmesini ve incelemesini yapar. 

TEHLİKE ARZ EDEN KAVŞAK

Biraz önce Diyarbakır’da trafiğin iki aks üzerinde olduğunu söylemiştiniz. Bu aksların birleşim noktası Seyrantepe kavşağında son zamanlarda değişiklikler meydana geldi. Bu değişiklikleri nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Seyrantepe kavşağı şehirlerarası ve çevre yolu olarak kullanılan Silvan yolu, Elazığ bulvarı ve Urfa bulvarının kesiştiği yerde bulunuyor. Katlı kavşak olarak inşa edilmiştir. 2021 yılında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, hemzemin kısmındaki dönel kavşağı kaldırarak birden fazla cep yolları yaptı. Bu düzenleme ancak sürekli kullanıcılar için işlevsel olabilir. Şehir dışından gelenler veya bu kavşağı sıklıkla kullanmayanlar için işlevli olmasını bir kenara bırakın, tehlike arz ediyor. Tehlikeli bir durum yaşanmasa dahi sürücü nereye gittiğini önceden bilmediği veya göremediği için yanlış yola girmesi ve dolayısıyla başka bir trafik sorununa yol açması gayet mümkün. Bu nedenle hem bu kavşakta, hem de diğer tüm kavşaklarda sürücü alışkanlıkları ve bütünlüklü olarak şehir planlaması göz önünde bulundurularak yeni düzenlemelerin yapılması gerekiyor. 

Diyarbakır’da ve ülke genelinde yaşanan trafik kazalarını en aza indirebilmek için neler önerirsiniz?

Trafik konusuna bilimsel açıdan yaklaşılmalı. Teknik kurallara uygun olarak yapılması ve trafik ve ulaşım mühendisliğinin geliştirilmesi gerekiyor. Eş düzey kavşaklarda mutlaka yardımcı şerit uygulanmalı. Katlı kavşakların tasarımı anlaşılır şekilde olması gerekiyor. Örneğin Seyrantepe kavşağı bu açıdan anlaşılır değil. Yol güzergâhı boyunca yolun her kesiminde aynı geometrik standartlar sağlanmalı. Sürücü kurslarını denetleyerek ehliyet alma sürecinin iyi bir eğitim sonucu gerçekleştiğinden emin olmalıyız. Trafik eğitimlerinin okul hayatının başlangıcından itibaren verilmesi büyük önem teşkil ediyor. Periyodik araç muayeneleri daha sık ve daha hassas yapılmalı. Kaza sayılarının arttığı yaz aylarında trafik denetimleri maksimum düzeyde tutulmalı. Trafik işaret ve levhaları yaygın ve anlaşılır hale getirilmeli.