Doğru selfie çekmeyi biliyor musunuz?

Korkut Duman

Başlık sizi kandırmasın. Bugün aslında hayvanlar üzerine konuşmak istedim.

ABD başkanlık seçimi ön turlarında Cumhuriyetçi Parti adaylarından Marco Rubio ile Donald Trump’ın TV ekranlarından bütün ülkeye naklen yayınlanan tartışması bazı izleyiciler tarafından olağanüstü eğlenceli bulunmuş, bazıları ise tartışmanın utanç verici olduğunu söylemişti. Donald Trump’ın, bir lise öğrencisinin temiz yüzüne sahip rakibi Rubio’ya ’’küçük Marco’’ (little Marco) diye hitap etmesine karşılık Marco Rubio da hasmının ellerinin küçüklüğüne dikkat çekmiş, yani Trump’ın pantolonunun içindeki paketin minik olduğunu ima etmişti. Altta kalmayı kesinlikle kabul etmeyen yapısıyla Trump ise kürsüde ellerini kocaman açarak, ’’şu ellere bir bakın, bu eller küçük mü Allah aşkına? Size garanti ederim, pantolonumun içinde de bir sorun yok’’ diyerek karşılık vermişti.

TV tartışmasının görüntüleri (1 ve 2) ne zaman önüme çıksa, aklıma bazı arkadaşlarımla yaptığım sohbetler gelir. Hepimizin böyle arkadaşları vardır. Artık mağaralarda yaşamadığımızı, bu nedenle insanın doğasındaki hayvanlığa dair son kalıntıları da doğru eğitim politikaları ile doğru şeyler öğretip, sosyal normları ters yüz ederek elimine edebileceğimize inanmışlardır. Tüm bunların neticesinde kendinden önce başkalarını düşünen, cinsiyet rollerini reddeden, belki tek tip ama doğru ve güzel özelliklere sahip, ideal insanlar yetiştirilebileceğini savunurlar bıkmadan usanmadan.

Oysa yüz ifadesini, vücudunun aldığı şekli ve boyutlarını manipüle ederek karşısındaki üzerinde üstünlük kurmak veya tüm bunları bir itaat gösterisi olarak kullanmak hem hayvanlara hem de insanlara özgü. Köpek gören bir kedinin sırtını kamburlaştırarak iri ve tehditkâr görünmeye çalışmasında Rubio ve Trump’ı görebiliriz. Ya da neden onları seçmenlerle çiftleşmek için kur yapan tavus kuşlarına benzetmiyoruz? Bir kere kabarabiliyorlar. Tabii göz alıcı tüyleri yok ama onun yerine çiftleşme çağrılarına kulak verenleri ikna edebileceği düşünülen kocaman elleri, büyük bir penisi, liderlik özellikleri taşıyan erkeksi bir suratı koyabiliriz pekala.

Eminim bu canlandırmalar sizin kafanızdaki muhafazakar politikacı ve seçmeninin o mağara adamından hallice resmi ile de örtüşüyordur. Hop! Ağır olun bakalım. Florida Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Anastasia Makhanova ve arkadaşları sizlerin üstünlük ve avantaj sağlamak için nasıl manipülasyonlara başvurduğunuza bakmış. Hiçbiriniz Trump’dan iyi değilsiniz.

Kim olduğumuza dair fikrimizin başkalarının bizi nasıl algıladığından kaynaklandığı söylenir (3). Bu yüzden saldırırken kediler gibi kamburlaşıp irileşiyor, flört ederken tavus kuşları gibi kabarıyor, sevgi ve ilgi ararken köpekler gibi yerlere yatıyoruz. Neyi, ne zaman, nasıl ve niçin yaptığımız ise evrimsel psikolojinin ilgi alanı.

Makhanova, sosyal medyada paylaştığımız selfie’lerimizi kendimize avantaj sağlamak üzere manipüle edeceğimiz gibi inanılması güç (!) bir tezle yola çıkıyor. Ve biz manipülasyona hem iş hem de eş ararken başvuruyormuşuz. Bak sen! (4)

Makharova’nın çalışmasını daha iyi anlayabilmek için evrimsel psikolojide önemli yere sahip cinsiyet içi ve cinsiyetler arası seçilime (5) dair basitleştirilmiş bir örneğe başvurayım:

Mert, Haluk, Aynur ve Zeliha’nın sahne aldığı bir dünya olsun. Bu dünyada Mert, öldürüp kuyruğundan sürükleyerek getirdiği bizon ile iyi bir avcı olduğunu kanıtlamak ister. Haluk ise hesap kitap ve çizimdeki becerisini kullanıp yazın serin, kışın sıcak tutacak bir kulübe inşa eder. Her ikisinin de amacı, Zeliha ve Aynur arasında en doğurgan ve güzel olanı, kendisini seçmeye ikna etmektir. Zeliha ve Aynur ise, gençlik, güzellik ve doğurganlıkları ile en makbul erkeğin ilgisini çekmeye çalışırlar.

Bu senaryoya göre cinsiyetler arası seçilim (çekim); bizon avcılığının mı yoksa mimarlığın mı ya da geniş kalçaların ve iri göğüslerin mi, yoksa dar kalçalar ve küçük göğüslerin mi sizi karşı cinsin gözünde daha çekici kıldığıdır.

Cinsiyet içi seçilim (yarış) ise; Haluk ve Mert’in kendisini en seksi kadına beğendirmek için birbirleriyle girdiği rekabet ile Zeliha ve Aynur’un en üstün, becerikli erkeği elde edebilmek için birbirleriyle girdikleri rekabettir.

Bu prensiplerden yola çıkan Makhanova, aşk ve iş edinme sitelerinde paylaştığınız selfie’lerinizi incelemeden önce ve sizlere dair şunları bulmayı ummuş.

1) Erkekler, izleyicileri erkek olduğunda kamerayı yüz hizasından aşağıda tutuyor olmalılar. Daha heybetli görünüp üstünlüklerini kabul ettirmek için.

2) Erkekler, izleyicileri kadın olduğunda kamerayı yüz hizalarında tutuyor olmalılar. Daha açık, ilgili ve koruyucu olduklarını göstermek için.

3) Kadınlar, izleyicileri erkekler olduğunda kamerayı yüz hizasının yukarısında tutuyor olmalılar. İtaatkârlığı ve teslimiyeti göstermek için.

4) Kadınlar, izleyicileri diğer kadınlar olduğunda kamerayı yüz hizasında kullanıyor olmalılar. Açık, ilgili ve yardımsever olduklarını göstermek için.

Sürprize yer yok. İncelemenin sonucu Makharova ve arkadaşlarının öngörülerini doğruluyor. Fakat bu gözlemle yetinilmemiş, deneyi de yapılmış. Araştırmacılar ellerinde kamera ile üniversite kampüsüne çıkıp öğrencilerden selfie çekmelerini istemişler. Deneye katılan öğrencilerin yarısına çektikleri selfie’nin karşı cinse, yarısına ise kendi cinslerinden kişilere gösterileceği söyleniyor. Yine sonuç aynı. Erkekler, selfie’leri erkeklere gösterilecekse kamerayı aşağıdan tutuyorlar. Böylelikle boyları olduğundan daha uzun, göğüs kafesleri olduğundan daha geniş görünüyor. Ayrıca selfie çene kemiklerine odaklandığından daha erkeksi bir görüntü de veriyor. Hepsi beraber, rakipleri olan diğer erkeklere üstünlük sağlamak için.

Kadın öğrenciler ise selfie’ye bakacakların erkek olduğunu öğrendiklerinde (ve belki göğüs dekoltelerini de kadraja alacak şekilde) yukarıdan çekilmiş ve onları edilgen gösteren pozları tercih ediyorlar.

Evet, artık işin sırrını biliyorsunuz. Bugün günlerden cuma. Başarılı bir kariyer ve harika bir aşk hayatı için Linkedin ve Tinder profillerinizi güncellemek üzere önünüzde kocaman bir hafta sonu var.

(1) Küçük Marco

(2) Küçük eller

(3) The Looking Glass Self: How Our Self-image is Shaped by Society http://www.popularsocialscience.com/2013/05/27/the-looking-glass-self-how-our-self-image-is-shaped-by-society/

(4) Relative Physical Position as an Impression-Management Strategy: Sex Differences in Its Use and Implications.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28485703

(5) Evrimsel psikoloji alanındaki bazı temel kavramlar:

http://evrimselpsikoloji.blogspot.com.tr/p/sozluk.html

(6) Effects of information sharing in Facebook on personal relationships.

http://epapers.bham.ac.uk/1723/1/2013-03_D_Houghton.pdf