Dünya Forum: Rodrigo Duterte / Filipinler'in ölüm meleği
Popülizm çağının en çok konuşulan otoriter liderlerinden biri olan Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte kim? Küfür dolu açıklamalarının ve cinsiyetçi açıklamalarının arkasındaki politikalar ne?
DUVAR - Rodrigo Roa Duterte, 28 Mart 1945’te Filipinler’in Güney Leyte bölgesindeki Maasin şehrinde doğdu. Babası Vicente, yerel bir belediye başkanı ve yönetici olarak görev yapıyordu. Annesi Soledad bir öğretmen ve toplum gönüllüsüydü.
Daha çocukluğundan itibaren saldırgan davranışlara eğilimli olan Duterte, ilkokuldan iki defa kovuldu. Filipinler Üniversitesi’nin lisesine başladığı dönem, ülkenin kurucusu José María Sison’un Komünist Partisi’ne katılarak, öfkesini yönlendirecek bir yola girmiş oldu. Lise eğitiminin ardından San Beda Koleji’nde hukuk eğitimi aldı ve 1972 yılında bir sınıf arkadaşını silahla vurduğu iddialarına rağmen diplomasını almayı başardı.
Duterte, 1973’te eski uçuş görevlisi Elizabeth Zimmerman ile evlendi ama çift 2000 yılında Duterte’nin gizli ilişkileri nedeniyle boşandı. Üç çocuğundan Paolo ve Sara, babalarını siyasette destekliyor ve aktif politikanın içindeler. Diğer oğlu Sebastian ise bir iş adamı. Duterte’nin evliyken birlikte olduğu ve şu anda birlikte yaşadığı Cielito Avanceña’dan da Veronica adında bir kızı var.
BELEDİYE BAŞKANLIĞI VE ÖLÜM MANGALARI
Duterte’nin bürokratik mevkilerden politikacılığa geçişi, 1977 yılında Davao Şehri Savcılık Bürosu’nda özel danışman olarak atanmasıyla başlamış oldu. Göreve başlamasından iki yıl sonra şehir savcısının yardımcılığına getirildi ve 1986’da Davao şehrinin belediye başkan yardımcılığına atandı.
Aynı yıl, Cumhurbaşkanı Ferdinand Marcos, bir halk devrimi sonucunda devrildi ve bu durum özellikle de Davao şehrinde zaten yaygın olan suç oranlarında bir patlama yaşamasına yol açtı. Duterte, 1988 yılında belediye başkanlığına seçildi. İlk iş olarak bir sokağa çıkma ve içki yasağı getirerek suç oranlarını düşürmeye gayret etti. Bunun yanı sıra, “Davao Ölüm Mangası” veya “Duterte Ölüm Mangası” adıyla anılan yasadışı ölüm mangalarının kurulmasına ve cinayetler işlemesine öncülük etti; belediye başkanlığı yaptığı 20 yıl boyunca 1000’den fazla zanlının ve çete üyesinin yargısız infazlarla öldürülmesine de onay vermiş oldu. Kendi ifadelerine bakılırsa, bu infazlarda şahsen yer aldığı zamanlar da mevcuttu.
Her ne kadar bu tartışmalı yöntemi eleştirilip kendisine bir çizgi-roman kahramanı olan “Punisher” (Cezalandırıcı) lakabı takılmış olsa bile, Duterte, emrindeki cinayet örgütü aracılığıyla suçu “azaltmada” başarılı oldu. Şaşırtıcı biçimde, Davao şehrinde sigara yasağı uygulayarak ve LGBTİ dostu önlemler alarak, kenti daha yaşanır bir hale getirmesiyle şöhret saldı. Belediye başkanı olarak yedi dönem görev yapmasının ardından, kongre üyesi ve başkan yardımcısı olarak sürdürdüğü görev süreleriyle dönem sınırlamalarını aşmıştı. Hazırladığı haftalık televizyon programı ile de halkın gözünde bir kahraman haline gelmişti.
SEÇİM KAMPANYASI, KÜFÜRLER VE POPÜLİZM
Başlangıçta başkanlık için yarışma fikrini reddeden Duterte, 2015’in sonlarında bir U dönüşü yaparak seçimlere katılma kararı aldı. Seçim kampanyasındaki diğer vaatlerinin yanı sıra yeni bir federal meclis hükümeti kuracağını ve ülkenin çelik endüstrisini yeniden canlandıracağını açıkladı.
Buna karşın, kampanyası bir takım argo ve küfürlü ifadelerinin gölgesinde kaldı. Suçluları yargılamaksızın katletmekte ısrarcıydı ve bir Avustralyalı misyoneri konu alan tecavüz “şakasından” dolayı özür dilemeyi reddetti. ABD başkanlık seçimi için ismi geçen Donald Trump’ı ve Hillary Clinton’ı da konuşmalarına malzeme yapmayı ihmal etmedi. Duterte, popülizmin altın çağında neyi nasıl pazarlayacağını, kime küfrederse oylarının artacağını ve kendisini bu manzara içinde nereye oturtacağını, içgüdüsel bir biçimde biliyordu. Ne de olsa halk onu seviyor, ne söylese alkışlıyordu.
Uyguladığı saldırgan ve popülist strateji, seçimlerdeki en yakın iki rakibinin topladığı oyların neredeyse iki katını almasında etkili oldu. Mayıs 2016’da resmi olarak Filipinler’in 16. başkanı seçildi.
BAŞKANLIK DÖNEMİ
Duterte, 30 Haziran 2016’da başkanlık görevine başlamasından sonra devlet kayıtlarına ve işlemlerine tam erişimin sağlanması için bir yönetmeliği yürürlüğe soktu ve ardından, ülkedeki bazı havaalanlarını kapatmayı içeren planlarını kamuya açıkladı. Belediye başkanlığı döneminde nam saldığı ölüm mangalarını bu defa devlet başkanı sıfatıyla sokağa saldı. Yargısız infazlar ve ölümcül saldırılar devam etti ve binlerce suçlunun yetkililere teslim olduğu açıklandı. Aynı aylarda birçok sivil toplum kuruluşu Duterte’nin hukuksuz savaşını kınayan açıklamalarda bulundu. Kimi hak örgütlerine göre, yargısız infazlarda öldürülen insan sayısı yalnızca bir yıl içerisinde 3 bin 900’ü aşmıştı.
Yeni görevinde daha fazla uluslararası eleştiriye maruz kalmasına karşın, Duterte kışkırtıcı söyleminden geri adım atmayı reddetti. Dönemin ABD Başkanı Barack Obama onun yargısız infazlarından bahsetmişti ve uyuşturucu bağımlılarını yok etme arzusuyla kendini Hitler’e benzettiğini ifade etmişti.
Duterte, Obama’nın eleştirileri karşısında, ABD ile uzun yıllara dayanan ittifaklarını dağıtma tehdidi savurdu ve bir basın açıklaması sırasında Obama’ya “O… çocuğu” diye seslenerek, dünya politik tarihinde bir düzeysizlik eşiğini de aşmış oldu. Ekim ayında Çin’e yaptığı bir resmi ziyarette, ABD ile yollarının “ayrıldığını” ve kendisini ev sahibi ülkenin “ideolojik yaklaşımıyla” aynı düzleme çektiğini beyan etti. Bu sözleri, Asya-Pasifik bölgesindeki güç mücadelesinin ne yönde evrim geçireceğini merak eden birçok kesimde şaşkınlık yarattı ve meraklı bir bekleyişi de tetikledi. Duterte, bu iddialı sözlerini çok geçmeden yumuşatarak, ülkenin geleceğinin yalnızca tek bir kutupla (sadece Çin’le) ilişkilendirilemeyeceğini üstü kapalı biçimde ifade etti.
2016 seçimlerini takiben, Nisan 2017’de Filipinli meslektaşını Beyaz Saray’a davet eden Başkan Trump’la ve ABD ile ilişkileri yeniden canlandırmaya karşı olumsuz yaklaşmadı. Duterte, 2017 Kasım’ında Manila’da düzenlenen Güneydoğu Asya Ülkeleri Zirvesi toplantısında Başkan Trump ile biraraya geldi. Duterte’nin sözcüsüne göre, iki lider Filipinler’deki yaygın uyuşturucu kullanımıyla ilgili devam eden sorunları ele aldılar ancak insan hakları ihlalleri konusu konuşulmadı. ABD Başkanı, ortak bir zemine odaklanmayı seçmişti ve buluşma hakkında “Harika bir ilişkimiz var,” açıklamasını yaptı.
BİR ÖLÜM MANGASI
Duterte, savcılıkta çalıştığı ve belediye başkanlığı yaptığı dönemde kanlı bir uyuşturucu mücadelesi yürüttü. Uyuşturucu ve suçu ortadan kaldırma vaatleriyle halkın desteğini aldı; daha sonradan, çeşitli vesilelerle, bu dönemde 100 bininsanın devlet eliyle katledildiğini ve uyuşturucu kullanıcılarının cesetlerinin Manila Körfezi’ndeki balıkları beslendiğini açıkladı.
Eylül 2016’da, Nazi toplama kampları ve uyuşturucuyla mücadele konusunda acımasız bir benzetme yapan Duterte, birçok insanın kanını donduran şu sözleri sarf etmişti: “Hitler üç milyon Yahudi katletti. Şimdi (ülkemizde) üç milyon uyuşturucu bağımlısı var. Onları katletmekten mutlu olurum.”
Duterte, aynı zamanda, insanları bir helikopterden aşağı attığı ya da motosikletinin arkasına bağlayarak yerlerde sürüklediği günlerden dolayı övünmekten de geri durmadı.
Rodrigo Duterte tarafından yönetilen uyuşturucu savaşı, son derece yüksek ölüm oranları, masum insanların öldürüldüğüne dair derin kaygılar ve Başkan ile yetkililerin hiçbir cezai sorumluluğu olmaması nedeniyle oldukça tartışmalı görülüyor.
Geçen yılın hükümet verilerine göre, Temmuz 2016 - 25 Ekim 2017 tarihleri arasında uyuşturucuyla mücadele faaliyetlerinde 3 bin 967 “uyuşturucu bağımlısı” öldü. Öldürülen kişilerin sokaklarda yatan cesetleri günlerce düştükleri yerde bırakıldı. Birçok insan, hiçbir suçu olmayan çocuklarının ya da eşlerinin polis güçlerince durduk yerde öldürüldüğünü ifade etti. Hükümet verilerine göre, uyuşturucuya bağlı suçlarda ilerleyen günlerde 2 bin 290 kişi daha öldürüldü. Duterte, daha Mayıs 2015’te katıldığı bir yerel televizyon programında, kendisiyle bağlantılı söylentileri zaten açıkça kabul etmişti: “Ben bir ölüm mangası mıyım? Doğru. Bu doğru.”
HAK ÖRGÜTLERİNİN HEDEFİNDE
30 Haziran 2016’da göreve başladığından beri, geçen yılın verilerine göre en az 7 bin Filipinli öldürüldü. Cinayetlerin gerçekleştirildiği gecekondu bölgeleri, yerel ve uluslararası basına çabucak kapatıldı; zira, gecenin bir saatinde sokakta öldürülen insanların görüntüleri dünyayı sarsmıştı. Öldürülen kişilerin başları ambalaj bandıyla sarılıydı, bu bantlar, çoğu zaman uyuşturucu satıcısı olmakla suçlanan kişileri işaretleme işlevi gören bir devlet imzasıydı.
Bir yıldan uzun bir süre boyunca gerçekleşen yargısız infazların sayısı, Filipinler’i 20 yıl yöneten eski diktatör Ferdinand Marcos’un ölümcül yönetimi esnasında öldürülenlerin sayısını aşmıştı.
2017’de bir yıllık Duterte iktidarını değerlendiren Uluslararası Af Örgütü, haziran ayında binlerce Filipinlinin, Başkan’ın verdiği emirlerle yasaların dışında hareket eden bir polis gücü tarafından öldürüldüğünü ifade eden bir bildiri yayınladı.
Uluslararası Af Örgütü'nün Güneydoğu Asya ve Pasifik direktörü James Gomez, “Duterte’nin şiddet içeren kampanyası suçu azaltmadı veya uyuşturucuyla ilgili sorunları çözmedi,” diyor. “Yaptığı şey, ülkeyi daha da tehlikeli bir yere çevirmek, hukukun üstünlüğünü daha da zayıflatmak ve binlerce vatandaşının ölümünden sorumlu bir lider olarak kendisine itibar kazandırmaktı.”
Duterte’nin savaşı büyük çapta bir uluslararası bir kınamaya yol açarken, Başkan’ın kendisi eleştirilere kayıtsız kaldı. Bunun yerine, hükümetin kurduğu ölüm mangalarıyla ilgili iddiaları reddederken, “uyuşturucu savaşı” yürütülen polislere dokunulmazlık sağlanması teklifinde bulundu.
Öte yandan, İnsan Hakları Komisyonu Başkanı olarak 2009 yılında Davao ölüm mangaları hakkında bir soruşturma yürüten Senator Leila de Lima’nın da dahil olduğu açık sözlü muhaliflerini susturmak için çaba sarf etti. Geçen yılın mayıs ayında Maravi kentinde ayaklanma başlatan IŞİD bağlantılı teröristlerle başa çıkmak için Mindanao eyaletinde sıkıyönetim ilan etti. Kongre, sıkıyönetimin 31 Aralık’a kadar devamı lehine oy kullandı. Kentte yaşanan çatışmalar sırasında güvenlik güçleri ve halk ağır kayıplar verdi, birçok IŞİD üyesi de öldürüldü.
Uluslararası eleştirilere karşın geçen yılın ekim ayında yapılan bir anket, Filipinler halkının Duterte’nin uyuşturucuyla mücadele savaşını yüzde 63 oranında desteklediğini ortaya koydu.
ERKEK EGEMEN VE CİNSİYETÇİ
Rodrigo Duterte, 3 Haziran 2018’de Güney Kore’de katıldığı bir etkinlikte, aşağılayıcı bir cinsiyetçi tavır sergilemek ve sahip olduğu otoriteyi kötüye kullanmakla itham edildi. Binlerce destekçisinin önünde evli bir kadını zorla öpmesi nedeniyle de eleştirilerin hedefi oldu.
73 yaşındaki Duterte, Güney Kore’deki Filipinli işçilerin katıldığı bir programda, sahnede kendisine hediye takdim eden Filipinler kökenli kadın sunucuyu beklenmedik bir hamleyle dudaklarından öperek, öngörülemezliğini bir kez daha tescillemiş oldu.
Güney Koreli bir adamla evli ve iki kız çocuğu olan kadın, daha sonra bir televizyon röportajında Başkan’la karşılaşmaktan ötürü heyecanlandığını ve maruz kaldığı öpücükte bir “kötülük” olmadığını söyledi.
Bu görüntü, devlet işletmesindeki televizyon ağı tarafından Filipinler’de canlı yayınlandı. Her ne kadar sunucu bu davranıştan ötürü kızgın olmadığını ifade etse de, birçok insan Başkan’ın haddini fazlasıyla aştığını ifade etmekten geri durmadı.
Başkan Duterte, popülizm çağının en çok konuşulan otoriter liderlerini ele alan Time dergisinin Mayıs 2018 sayısında Rusya Başkanı Vladimir Putin, Macaristan Başbakanı Victor Orban ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’la birlikte kapaktaki yerini aldı.
Kaynaklar:
https://www.thefamouspeople.com/profiles/rodrigo-duterte-7713.php
https://www.nytimes.com/2017/03/21/world/asia/rodrigo-duterte-philippines-president-strongman.html