Dünya Forum: Şair, yazar, gazeteci ve 'acı' / Ambrose Bierce
Ambrose Bierce’ın edebi şöhreti, esas olarak İç Savaş ve doğaüstü olaylarla ilgili kısa öykülerine dayanır; bunlar, toplam eserlerinin nispeten küçük bir bölümünü oluşturan bir çalışma bütünüdür. Genellikle Edgar Allan Poe’nun hikâyeleriyle kıyaslanan bu hikâyeler, ürkütücü öyküleriyle, zihinsel sorunlar, esrarengiz olaylar, öteki dünyanın tasvirlerini ve anlamsız bir evrende yaşanan varoluş korkusunun ifadelerini içeren ölümcül bir anlatı tarzı nedeniyle benzeşirler.
DUVAR - Ambrose Gwinnett Bierce, Amerikalı bir editör, gazeteci, kısa öykü yazarı, masalcı ve hicivciydi. Günümüzde muhtemelen en çok, satirik eseri Şeytan’ın Sözlüğü ile tanınıyor. Bir eleştirmen olarak okuduklarıyla dalga geçmeyi sevmesi, “Hiçbir şeyin önemi yok!” sloganı ve gündelik hayattaki alaycı görünümü ona “Bitter Bierce” (Acı Bierce) takma adını kazandırdı.
Bierce, bir eleştirmen olarak ün yapmasına karşın, şair George Sterling ve kurgu-roman yazarı W. C. Morrow’un da aralarında bulunduğu daha genç yazarlara edebiyatta yol gösteriyordu. Bierce, özellikle hikâyelerinde kendine has bir yazı stili geliştirdi. Yazın tarzı genellikle aniden başlayan hikâyeler, karanlık görüntüler, zamana dair belirsiz referanslar, olaylara dair sınırlı açıklamalar, gerçekleşmesi imkânsız olaylar ve bilhassa savaş teması içeriyordu.
YAŞAM ÖYKÜSÜ
Bierce 24 Haziran 1842’de, Ohio’da bulunan Meigs County’e bağlı Horse Cave Creek’te, yoksul bir çift olan Marcus Aurelius Bierce (1799–1876) ve Laura Sherwood Bierce’ın 13 çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Ailesi, kitaplara ve edebiyata derin bir sevgi duyan, oldukça yoksul bir çiftti.
Babası, 13 çocuğunun tamamına “A” harfi ile başlayan isimler vermişti. Küçük bir Ohio gazetesinde yazar yardımcısı olmak için on beş yaşında evden ayrıldı. Amerikan İç Savaşı’nın başlangıcında Bierce, Birlik Ordusu’na bağlı 9. İndiana Piyade Alayı’na kaydoldu. Batı Virginia’daki operasyonlara (1861) katıldı, Philippi’deki ilk savaşta hazır bulundu ve savaşlar esnasında fedakâr bir görünüm sergileyerek üstlerinin takdirini topladı. Şubat 1862’de Birinci Teğmen olarak görevlendirildi ve General William Babcock Hazen’in kadrosunda topografya mühendisi olarak görev yaptı ve muhtemel savaş alanlarının haritasını çıkardı.
Bierce, Shiloh Savaşı’nda (Nisan 1862), daha sonraları birkaç kısa öykü ve “Shiloh’ta Gördüklerim” adlı anıları için bir kaynak haline gelen korkunç bir deneyim yaşadı. 1864 yılının haziran ayında, Kennesaw Savaşı’nda başından ciddi biçimde yaralandı ve yaz mevsiminin geri kalanını istirahatle geçirdi; Eylül ayında aktif göreve döndü. 1865 yılının ocak ayında ordudan terhis edildi.
Ancak askeri kariyeri, 1866’nın ortalarında, Great Plains bölgesindeki askeri karakolları denetleme görevinin bir parçası olarak General Hazen'e yeniden katılmasıyla yeniden başladı. O yılın sonuna dek bir trenle San Francisco, Omaha, Nebraska’da görevini sürdürdü.
HÜZÜN DOLU YILLAR
Bierce, 1871 yılında Noel günü (24 Aralık) Mary Ellen (Mollie) ile evlendi. Bu evlilikten üç çocukları oldu; iki oğulları Day (1872-1889) ve Leigh (1874-1901) ve bir kızları Helen (1875-1940) dünyaya geldi. Bierce’ın oğulları kendinden hayata veda edecekti: Day bir kavga esnasında bir kadın tarafından vuruldu ve Leigh alkolizme bağlı zatürre nedeniyle öldü. Bir aşığının hayranlık dolu mektuplarını bulduktan sonra, 1888 yılında karısından ayrılan Bierce, 1904’te Mollie’den boşandı. Mollie Bierce ertesi yıl, 1905’te hayata veda etti.
Bierce, yaşamı boyunca peşini bırakmayan astım ve savaş yaralarından kaynaklanan sorunlarla boğuştu.
GAZETECİLİK KARİYERİ
Bierce, San Fransisco’da sürdürdüğü görevini bırakıp ordudan ayrıldığında, yüksek bir rütbeye ulaşmıştı. İstifasının ardından, uzun yıllar boyunca San Francisco’da yaşamaya devam etti. Bu dönemde San Francisco News Letter, Argonaut, Overland Monthly, The Californian ve The Wasp gibi bazı yerel gazete ve dergilere katkı sundu ve bir editör olarak ün yaptı. San Francisco News Letter’da hazırladığı suç raporları seçkisi, Amerika Kütüphanesi’nin “Gerçek Suçlar” antolojisine dahil edildi.
Bierce, 1872’den 1875’e dek İngiltere’de yaşadı ve yayınlarına devam etti; ayrıca Fun dergisine katkıda bulundu. Makalelerinin bir derlemesi olan ilk kitabı “The Fiend’s Delight”, John Camden Hotten tarafından “Dod Grile” takma adıyla 1873’te Londra’da yayınlandı. Amerika’ya dönüşünün ardından, yine San Francisco’da yaşamaya başladı. 1879’dan 1880’e kadar, New York’taki bir maden şirketinin bölge müdürü olarak şansını denemek isteyerek Dakota Bölgesi’nde bulunan Rockerville ve Deadwood’a gitti; fakat şirket iflas ettiğinde San Francisco’ya döndü ve gazetecilik kariyerine devam etti.
1887’de “Prattle” adında bir sütun hazırlamaya başladı ve William Randolph Hearst’ün gazetesi olan San Francisco Examiner’da görev alan ilk düzenli köşe yazarlarından ve editörlerden biri oldu; ve yine ABD’nin batı yakasındaki yazarlar ve gazeteciler arasında en önemli ve etkili kişilerden biri oldu. 1906’ya dek Hearst yönetimindeki gazetelerle çalışmayı sürdürdü.
EDEBİ ÇALIŞMALARI
Ambrose Bierce’ın edebi şöhreti, esas olarak İç Savaş ve doğaüstü olaylarla ilgili kısa öykülerine dayanır; bunlar, toplam eserlerinin nispeten küçük bir bölümünü oluşturan bir çalışma bütünüdür. Genellikle Edgar Allan Poe’nun hikâyeleriyle kıyaslanan bu hikâyeler, ürkütücü öyküleriyle, zihinsel sorunlar, esrarengiz olaylar, öteki dünyanın tasvirlerini ve anlamsız bir evrende yaşanan varoluş korkusunun ifadelerini içeren ölümcül bir anlatı tarzı nedeniyle benzeşirler. Poe gibi, Bierce da esas olarak eserinin sanatsal yönüyle ilgileniyordu ama eleştirmenler onun hatalı düşüncelerini ve iç burkucu karamsarlığını aktarma niyetiyle yazdığını öne sürüyorlardı.
Bierce’ın en büyük kurgu eseri “Tales of Soldiers and Civilians” (Askerlerin ve Sivillerin Masalları / 1891) ve “Can Such Things Be?” (Böyle Şeyler Olabilir mi? / 1893) adlı eserinde toplandı. Bu hikâyelerin çoğu, yazarın İç Savaş’taki deneyimlerinin gerçekçi tasvirlerinden oluşur. Ancak Bierce, eleştirmenlerin belirttiği ve kendisinin de kabul ettiği üzere, gerçekçilik için çaba göstermiyordu; çünkü anlatıları çoğu zaman yeterli bir bilgi bütünü sunmuyordu. En vurucu kurgusal etkisini, okuyucunun bakış açısını ustaca manipüle etmesine dayandırıyordu: “Chickamauga” adlı öyküsünde sağır bir çocuğun gözünden görülen kanlı bir savaş aktarıyordu. Klasik bir Bierce anlatısı, özellikle de mizahçıların acı dolu ve iğrenç ölümlerinde, kara mizahın belirgin formlarını barındırır. Gazeteciliği döneminde acımasız bir hicivci olan Bierce, kurgu eserlerinde de düz bir vahşet gibi görünen anlatım tarzıyla, Amerikan edebiyatının “en acımasız ve hastalıklı yazarı” olan Poe ile birlikte, eşsiz hayâl gücü nedeniyle, eleştirmenler tarafından hem kınandı hem de övgülere mazhar oldu. Bierce’ın doğaüstü dehşeti aktaran çıplak ve gösterişsiz tarzı, genellikle Poe’nun sözel açıdan şatafatlı masallarından ayrılsa da kimi eleştirmenler her şeye rağmen Bierce’ı selefine eşit güçte bir edebiyatçı olarak niteler.
Bierce, çağdaşları tarafından saf bir İngilizce üstadı olarak kabul edildi ve onun kaleminden çıkan neredeyse her şey, mantıksal ifadeleri ve gösterişsiz tarzı açısından dikkate değerdi. Yazın alanının hemen her türünde eserler verdi. Kısa öyküleri, 19. yüzyıl edebiyatının en iyileri arasında sayılır.
Hayalet ve savaş öykülerine ek olarak, birçok şiir kitabı da yayınladı. “Fantastic Fables” (Fantastik Masallar), 20. yüzyılda daha yaygın bir tür haline gelen bir türün de ilk eserlerinden biri olarak, tarihte yeni bir sayfa açtı.
Bierce’ın on iki ciltlik Toplu Eserler’i (yedinci bölümü yalnızca “Şeytan’ın Sözlüğü”nden oluşur) ilk kez 1909 yılında yayımlandı.
ORTADAN KAYBOLUŞU
Ekim 1913’te 71 yaşında olan Bierce, eski İç Savaş alanlarının gezmek üzere Washington’dan ayrıldı. Aralık ayında Louisiana ve Teksas’tan geçerek El Paso’ya giderek Meksika’ya girdi. Bu dönem, Meksika Devrimi tüm ülkeyi kasıp kavurmaktaydı. Ciudad Juárez'de Pancho Villa’nın ordusuna bir gözlemci olarak katıldı ve Tierra Blanca Savaşı’na tanık oldu.
Bierce’ın Villa’nın ordusuna Chihuahua şehrine dek eşlik ettiği biliniyor. Dünya ile en son bilinen iletişimini, 26 Aralık 1913 tarihinde yakın arkadaşı Blanche Partington’a yazdığı bir mektup aracılığıyla kurdu. Bu mektubu yollamasının ardından, “Bana gelince, bilinmeyen bir yere gitmek için yarın buradan ayrılıyorum,” diyerek iz bırakmadan kayboldu ve Amerikan edebi tarihinin en ünlü kayıplarından biri haline geldi. Ancak araştırmacı Joe Nickell, “Kayıp Ambrose Bierce ve Diğer Tarihsel Gizemler” (1992) adlı kitabında, böyle bir mektubun bulunmadığını ileri sürmekte.
Rahip James Lienert tarafından kayda alınan Coahuila-Sierra Mojada’daki sözlü bir hikâye, Bierce’ın kasaba mezarlığında bir idam mangası tarafından öldürüldüğünü öne sürüyor. Yine, Nickell (1992) bu hikâyeyi de güvenilmez bulmakta. Bierce’ın arkadaşı ve biyografisinin yazarı Walter Neale, 1913’te Bierce’ıin uzun bir süredir yatalak olduğunu, ciddi biçimde astım hastası olduğunu ve Pancho Villa’ya karşı da birçok eleştirisi olduğunu aktarır. Neale, Bierce’ın Meksika’ya gitmesinin ve Villa’ya katılmasının pek olası görünmediği sonucuna varır.
Bununla birlikte, Bierce’ın son günlerine ilişkin yapılan bütün araştırmalar sonuçsuz kaldı ve Nickell, Bierce’ın Meksika’ya gitmiş olduğunun kesin bir kanıtının bulunmamasına rağmen, bunun aksi yönde de hiçbir kanıt bulunmadığını kabul eder. Bu nedenle, teorilerin bolluğuna rağmen (intihar ile ölüm de dahil olmak üzere), Bierce’ın sonu, hikâyeleri gibi bir gizem perdesinin arkasında kalmıştır.
Ardılı olan birçok yazar (Carlos Fuentes, Kurt Vonnegut, Stephen Crane, Ernst Hemmingway ve daha birçokları), Ambrose Bierce’ın edebi mirasını sahiplenerek, onun gizem dolu ve acımazsız dünya tasvirini yaşatmaya devam etti ve bu sayede birçok yeni edebi akım ve türün de doğumuna olanak sağladı. Bierce’ın korku öykülerinden belki de en ünlü olanı “The Damned Thing” (Lanetli Şey), “Masters Of Horror” adlı korku dizisin kapsamında 2006 yılında sinemaya uyarlandı ve geniş bir korku-sever kitle tarafından büyük beğeni topladı.
Kaynaklar:
http://www.foliosociety.com/author/ambrose-bierce
http://spartacus-educational.com/USAbierce.htm