Dünya'da henüz keşfedilmemiş 9 binden fazla ağaç türü var

Peter Dockrill

Dünyada kaç tane ağaç türünün var olduğunu tahmin etmeyi amaçlayan, iddialı ve türünün ilk örneği olan bir araştırma, gezegenimizin hâlâ keşfedilmeyi bekleyen binlerce ağaç türüyle dolu olduğunu ortaya koyuyor. Yüzden fazla bilim insanının çalışmalarını içeren devasa boyuttaki uluslararası bir araştırma faaliyeti, Dünya’da, toplamda neredeyse 73 bin ağaç türü olduğunu öngörüyor; fakat şu ana dek bunların yalnızca yaklaşık 64 bin tanesini kayıt altına aldık.

Araştırmacılar, geri kalan kısmının, şu ana kadar bilimsel araştırmalarda saptanamayan yaklaşık 9.200 keşfedilmemiş ağaç türüne tekabül ettiğini dile getiriyorlar.

GEZEGENİN HER YERİNDEN VERİ TOPLANDI

ABD’de bulunan Purdue Üniversitesi’nde sayısal orman ekolojisti olarak görev yapan Jingjing Liang, “Tekil veri kümelerini, ağaç bazındaki verilerden oluşan büyük bir küresel veri kümesiyle birleştirdik” diyor: “Her veri kümesi, bir orman meşceresine* giden ve her bir ağacı kaydeden bir insandan elde ediliyor; bu kişiler ağaçların türleri, boyutları ve diğer özellikleriyle ilgili bilgiler topluyorlar. Dünya çapındaki ağaç türlerinin sayısını hesaplamak, parçaları tüm dünyaya yayılmış olan bir bulmacayı andırıyor.”

Söz konusu durumda, bulmaca, koordinatörlüğünü Liang’ın yürüttüğü Küresel Orman Biyoçeşitliliği Girişimi’nin hazırladığı iki büyük ağaç veri kümesini ve TreeChange adlı bir diğer veritabanını bir araya getirmekten oluşuyordu. Yıllar boyunca süren bölge bazlı ağaç kataloglamasını bir araya getiren veri havuzu yaratma projesi, gezegendeki dokuz binden fazla 100 × 100 kilometrelik kesitten oluşan bir ızgara çerçevesinde ağaç türlerinin küresel bir oluşum veri kümesini derledi.

Dünyanın farklı bölgelerinde bulunan biyomların** karşılaştırmalı bolluğunu hesaba ekleyen istatistiksel düzeltmelerle birlikte, ağaç türlerinin haritalanması ve analizinin sınırlı olduğu alanlar da dahil olmak üzere bunun eksik verilere dayanan bir tahmin olduğunu kabul etmelerine karşın, araştırmacılar henüz keşfedilmeyi bekleyen 9 bin 200 ağaç türü daha olduğu sonucuna ulaştılar. Her şeye rağmen, inceleme, yeryüzünde var olan ağaçların dağılımı ve oluşumu hususunda önem taşıyan yeni bilgiler sunuyor.

EN BÜYÜK TÜR ÇEŞİTLİLİĞİ GÜNEY AMERİKA’DA

Araştırmacılar, “Kıta çaplı tahminlerimiz, Dünya’da bulunan bütün ağaç türlerinin sırasıyla yaklaşık yüzde 43’ünün Güney Amerika’da, yüzde 22’sinin Avrasya’da, yüzde 16’sının Afrika’da, yüzde 15’inin Kuzey Amerika’da ve yüzde 11’inin Okyanusya’da yaşıyor olduğunu ortaya koyuyor” diyorlar: “Güney Amerika’da, diğer kıtalardan daha fazla keşfedilmemiş tür yaşıyor olabilir.”

Güney Amerika’daki henüz keşfedilmemiş olan türlerin, var olan bütün ağaç türlerinin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturduğu düşünülüyor. Güney Amerika, aynı zamanda (yaklaşık 8 bin 200 türle) en fazla nadir türü barındırıyor ve diğer kıtalarda bulunmayan endemik türler açısından (yüzde 49 ile) en yüksek yüzdeye sahip.

Michigan Üniversitesi’nden bir orman ekolojisti olan Peter Reich, “Güney Amerika’daki bilinen 27 bin ağaç türü bir yana, şu ana dek henüz keşfedilmemiş olan 4 bin dolayında tür daha mevcut olabilir” diyor: “Bu durum, özellikle de ormansızlaşma, yangınlar ve iklim değişikliği benzeri antropojenik etkilerden doğan güncel tropikal orman krizi göz önünde bulundurulduğunda, Güney Amerika’daki ormanların korunmasını büyük bir öncelik haline getiriyor.”

KRİZİ YAVAŞLATMAYA YARDIMCI OLABİLİR

Bu kriz, son yıllarda acı verici bir biçimde daha açık bir hale geldi ve araştırmacılar, tehdit altında olan bu türleri onları tehlikeye atan değişimlerden daha iyi koruyabilmek amacıyla, ağaç yaşamının gerçek çeşitliliğini mümkün olan en kısa zamanda saptamamızın bir zorunluluk olduğunu dile getiriyorlar.

Avustralya’da bulunan Sunshine Coast Üniversitesi’nde görev yapan orman araştırmacısı Andy Marshall, “Bu yeni küresel veri kümesi, ekoloji ve biyoçeşitlilikle ilgili bulmacanın mühim bir parçasını teşkil ediyor” diyor: “Bilgi ne oranda doğru olursa, koruma hususundaki öncelikler ile biyoçeşitliliğe dair hedefler ve yönetim açısından ulusal ve uluslararası planlara da o oranda doğru bilgi sağlayabiliriz; böylece, potansiyel olarak, bu süreçte soyu tükenmeye yüz tutan ağaç türlerini de kurtarabiliriz.”

Araştırmada elde edilen bulgular, PNAS adlı bilimsel dergide yayınlandı.

*Meşcere: Ağaç yetişen yer, belli özelliklere sahip orman birimi.

**Biyom: Belli bir doğal ortam ve iklimdeki bütün canlı organizmalardan oluşan karmaşık topluluk.

Yazının orijinali Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)