Dünyanın en geniş sualtı yanardağı keşfedildi

Laura Geggel

Afrika kıyılarında yaşanan beklenmedik bir sismik hareketlilik (yer hareketleri), bilim insanlarını büyük bir keşfe götürdü: Şu ana dek tespit edilen en büyük sualtı yanardağ faaliyeti tespit edildi.

Gerçekleşen patlama, 2018’in kasım ayında Hint Okyanusu’nda, Madagaskar ve Mozambik arasında bulunan Mayotte adasının çok yakınında kaydedilen tuhaf bir sismik olayın aydınlatılmasına da yardımcı olabilir. Araştırmacılar, bu olayı dünyayı saran ‘sismik bir uğultu’ diye nitelendirirken, henüz hiç kimse bu olaya neyin sebep olduğunu ortaya çıkarabilmiş değil.

ADA YERİNDEN KAYDI

Bilgi sahibi olmayanlar için, garip olan şey, uğultunun tek ve aşırı düşük bir frekansta duyulmasıydı; zira sismik dalgalar genellikle birçok frekansta duyulur. Yanı sıra, genellikle depremlere eşlik eden “p-dalgaları” ya da “s-dalgaları” da tespit edilmedi. Ayrıca, Mayotte adası, bu gizemli olayın peşi sıra, inanılmaz biçimde birkaç santimetre güney ve doğu istikametlerine kaymıştı.

Şimdiyse, bilim insanlarının bu olayın neden olduğuna ilişkin bir fikirleri var. Science dergisinin aktardığı kadarıyla, bu tuhaf sismik uğultu, büyük ihtimalle yeni bir sualtı yanardağının doğumunun ilanıydı.

Bulunan sualtı yanardağı muazzam biçimde, okyanus tabanından yaklaşık 0,8 kilometre yüksekliğe ulaşıyor. 5 kilometrekareye yakın bir genişliğe sahip olan volkan, Mayotte adasının doğu kıyılarından yaklaşık 50 kilometre uzakta bulunuyor. Ve bu yanardağ yalnızca altı ay içinde ortaya çıktı.

Paris’teki bulunan Jeofizik Enstitüsü’nün (IPGP) araştırma gemisi Marion Dufresne tarafından bölgeye düzenlenen bir keşif gezisinin lideri olan Nathalie Feuillet, Science dergisine, “Böyle bir şeyi daha önce görmemiştik,” dedi.

Bu tuhaf “sismik uğultuya” ek olarak, kimi büyük şeylerin gerçekleştiğine ilişkin başka kanıtlar da mevcuttu. National Geographic dergisine göre, Fransa’nın Mayotte adasının sakinleri, 2018 yılında bölgede kaydedilen 5.8 şiddetindeki en büyük deprem de dahil olmak üzere, geçtiğimiz yılın ortasından bu yana neredeyse her gün  bin 800’den fazla sarsıntı hissedildiğini bildirdiler.

NASIL KEŞFEDİLDİ?

16 Mayıs’ta yayınlanan ortak bir açıklamaya göre, oluşum aşamasındaki volkanı tespit etmek için, Fransa’da bulunan Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS), IPGP ve Fransız Deniz Araştırma Enstitüsü (IFREMER) gibi kuruluşlardan sağlanan araştırmalar da dahil olmak üzere, çok büyük bir çaba sarf edildi.

Science dergisinin aktardığı kadarıyla, bu araştırmanın bir kısmı, okyanus tabanındaki yer hareketlerine yakın bir bölgeye yerleştirilen altı adet sismometre* aracılığıyla yürütüldü. Bu araçlar, büyük olasılıkla yer kabuğunun derinlerinde bulunan ve erimiş kayalarını deniz dibine akıtan bir magma odasından kaynaklanan güçlü bir deprem kümesinin varlığını açığa çıkardı.

Science dergisine göre, Mayotte yaklaşık 13 santimetre denize battığı ve 10 santimetre doğuya kaydığı için, magma odasını daraltmış olabilir.

Sonar sistemi, buna ek olarak, deniz zemininde 5 kilometrekare alan kaplayan magma odasının yanında, yanardağdan püsküren ve kabarcık bakımından zengin içeriğe sahip gayzerlerin varlığını ortaya koydu. Araştırma alanından toplanan kaya örnekleri, magma kaynağının derinliğini ve volkanik patlama riskini tespit etmemizi sağlayabilir.

HİNT OKYANUSU’NDA BİR VOLKAN MI DOĞUYOR?

National Geographic’in aktardığı kadarıyla, Mayotte adası yanardağ patlamalarına yabancı değil; fakat bölgede gerçekleşen son volkanik hareketlerden bu yana en az 4.000 yıl geçti. Ada, yanardağ faaliyetleri tarafından yaratılan Komoro takımadalarının da bir parçası durumunda.

Sismik uğultu ve hafif deprem haberleri çoğalırken, 2019 yılının şubat ayında bir grup Fransız araştırmacı, hakemli bir site olmayan EarthArxiv üzerinde bir araştırma çalışması taslağı yayınladı. Diğer yandan, araştırmacılar sismik olaylara dair hakemli bir çalışma da yayınlamak zorunda ve tuhaf uğultular, depremler ve volkanın arasında nasıl bir ilişki bulunduğu henüz tam anlamıyla bilinmiyor.

Yanı sıra, neden küçük bir adanın yakınlarında volkanlar bulunduğu da ayrı bir muamma. Mayotte yakınlarında bulunan volkan, merkezi yanardağ hareketleri nedeniyle oluşan Hawaii’nin tersine, uzun zaman önce Madagaskar’ın Doğu Afrika’dan ayrıldığı eski kırılma alanı içinde yer alıyor. Günümüzde, kırılma sırasında oluşan çatlakların, bu yeni volkanın beşiği haline gelmiş olması muhtemel görünüyor. Öte yandan, Mānoa’da kentinde bulunan Hawaii Üniversitesi’nde volkanbilimci olan Ken Rubin’in National Geographic’e söylediğine göre, yanardağın, takımadaların en eski adası olan Mayotte yakınlarında ortaya çıkması garip bir durum.

Araştırmacılar, bu volkanın tam anlamıyla yeni olup olmadığını ya da daha eski bir volkanik yapı üzerine oturup oturmadığını da araştırmaya devam ettiklerini ifade ediyorlar. Farklı biçimde söylersek, jeologların yapması gereken çok iş var ve bu jeolojik bulmacanın en derinine inmeyi istiyorlar.

*Sismometre (sismograf); yer hareketlerini sürekli olarak kaydederek yer sarsıntılarının büyüklüğünü, süresini, merkezini ve ne zaman gerçekleştiğini saptamaya yarayan aygıt.

** Yazının aslı Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)