Edebiyatla felsefe, felsefeyle edebiyat

Kelime anlamı “bilgelik sevgisi” olan felsefenin özünde, soru sorma ve başkalarına ya da kendimize yönelttiğimiz sorulara verilen yanıtları temellendirme bulunuyor. Sorular, yanıtlar ve temellendirmeler sonunda erişilen veya oluşturulan felsefi bilgiler ve bunlardan doğan tartışmalar da inşası hâlâ süren felsefe tarihini meydana getiriyor.

Filmi geri sardığımızda, felsefe tarihindeki ilk soruların ve bunlara verilmeye çalışılan yanıtların (elbette günümüzden bakarak değerlendirdiğimizde), hayli yalın ve hatta kimi düşünürlerin deyişiyle “çocuksu” olduğunu görüyoruz. Söz konusu çocuksuluk felsefenin, felsefi söylemlerin, düşünmenin ve akıl yürütmelerin temelini oluşturuyor. Felsefeyi felsefe yapan veya bilgelik sevgisini doğuran da bu işte.

Çocuklar için felsefe çalışmalarını anlamlı ve zevkli kılan bu özellik, farklı ve kapsamlı başka araştırma ve uygulamalar için kapı açmakla kalmıyor, disiplinlerarası faaliyetler için fikirler doğuruyor.

Nurşah Yılmaz ve Yılmaz Murat Bilican’ın hazırladığı; öğretmen ve veliler için uygulama örneklerinin bulunduğu, çocuklar için felsefe çalışmalarında yeni bir basamak olan 'Çocuk Edebiyatı ve Felsefe'de, felsefi bakışla yorumlanan kırk kitap, zihninde sorular tetiklenmesi beklenen çocukları akıl yürütmek için cesaretlendiriyor.

KİTAPLARLA DÜŞÜNMEK

Yılmaz ve Bilican, çocuk edebiyatından seçtiği kırk kitapla anasınıfından ilkokul ve ortaokul çağına kadarki yaş gruplarıyla çalışan kişilere yönelik bir rehber hazırlamış. Tabii bu seslenişin bir diğer tarafında çocuklar ve ebeveynler bulunuyor.

Yazarlar, kitapları nasıl ve neye göre seçtiğini açıklayarak çalışmanın içeriğine ve amacına yönelik bir yol haritası da sunuyor: “Önceliğimiz, bizi kolayca felsefi problemlere taşıyabilmeleri ve resimleriyle, baskılarıyla çocukların dünyasına layık bir özenle hazırlanmalarıydı. Elbette ilerleyen sayfalarda yer verdiğimiz nitelikli çocuk edebiyatıyla ilgili ölçütlerimizi de temel aldık. Bütün iyi örnekleri topladığımızı söyleyemeyiz, bir yerde ‘duralım’ demek zorundaydık ve geride buraya alamadığımız birçok kitabı bıraktığımızı da üzülerek söyleyebiliriz. Seçtiğimiz bu kitaplarla hazırladığımız örnek soruşturmalar, anasınıfından liseye kadar her yaş çocukla yürütülebilir. Lise seviyesindeki çocuklar biraz da yaşları gereği seçilen kitapları kendilerine uygun bulmayabilir, bu nedenle lise öğretmenleri için önerimiz, çalışma yaptıkları gruba kitabı okumadan da (öyküyü anlatarak ya da uyarlayarak) kitapta yer alan problemleri ve soruları sınıfa taşıyabilecekleridir. Seçtiğimiz kitaplar, bir çocuk edebiyatı ürünü olarak adlandırılsa da içerdiği felsefi yoğunluk nedeniyle her yaşta uygulanabilir özellikler taşıyor. Bu anlamda kitapların içerdiği problemlerin belli bir yaşı yok.”

İkilinin seçtiği kitaplardan bazıları şöyle: 'La Fontaine Masalları', 'Tornet, File Çorap ve Başka Şeyler', 'Toprak Ana Masalları', 'Çocuklar İçin Şiirler', 'Çekirge’nin Yolculuğu', 'Kiraz Hanım’ın Mutfağı', 'Küçük Prens', 'Selma…'

SORULARDAN KAVRAMLARA

Yılmaz ve Bilican’ın çocuklar için felsefeyi ve edebiyatı bir araya getirmesi, bilinen ya da kabul edilenin dışında yeni bir felsefe yapma yolları arama çabası. Başka bir deyişle çocuklarda merakı, soru sormayı, akıl yürütmeyi ve düşünmeyi harekete geçirmeye çalışıyorlar.

İkili, çocukların sorularını kavramsal düzeye taşımaya uğraşıyor. Diğer bir ifadeyle öğrenci merkezli eğitim-öğretimin temeline felsefeyi yerleştirip çocukların bilgiye erişimini ve sorgulama yetilerini geliştirmeyi hedefliyor.

Öğrencilerin pasif olduğu klasik ders formatı yerine, bir araya gelen çocuklardan soruşturma topluluğu oluşturmayı esas alan bir model öneriyor Yılmaz ve Bilican. “Eleştirel, yaratıcı, özenli ve dayanışmaya yönelik düşünmenin öğrenildiği” bir sisteme atıf yapıyor yazarlar.

Yılmaz ve Bilican, seçtiği metinlerden çıkardığı sorularla, açtıkları tartışmalarla, felsefi yorum ve kavramlaştırmalarla çocuklar için felsefeyi ve edebiyatı buluşturuyor. Değerlendirme ölçekleri yardımıyla da çalışmanın başarıya ulaşıp ulaşmadığına dair fikir ediniyorlar.

Uzun lafın kısası, 'Çocuk Edebiyatı ve Felsefe' kitabı bu bağlamda bir kılavuz olma özelliği taşıyor.