Emekliler 25 Mayıs'ta açlığa ve sefalete hayır demek için meydanlarda

19 Mart 2024 günü Türkiye’nin 43 ayrı merkezinde alanlara çıkarak açlığa, sefalete ve yoksulluğa mahkûm edilen emeklilerin taleplerini haykıran Tüm Emeklilerin Sendikası, şimdi de 25 Mayıs’ta Türkiye’nin 8 ayrı kentinde (İstanbul, İzmir, Bursa, Antalya, Eskişehir, Tarsus, Burhaniye, Fatsa) bölgesel düzeyde “Açlığa ve Sefalete Hayır” mitingleri düzenliyor.

Üyelerinin ekonomik, demokratik, hukuki ve sosyal haklarını koruyup geliştirmeyi amaçlayan Tüm Emekli-Sen (2017) 20 Şubat 2017’de kuruldu. Fiili ve meşru zemini esas alan aktif faaliyetleri öne çıkınca Ankara 34. İş Mahkemesi’nce açılan dava sonucu kapatıldı.

30 Kasım 2022’de Tüm Emekli-Sen’in (2017) yöneticileri, sendikalarının kuruluş dilekçesini ilgili kuruma vererek adlarını Tüm Emeklilerin Sendikası olarak güncellediler.

29 yıllık bir geçmişe sahip olan emekli sendikacılığı, Türkiye’de mahkemelerce yürürlükteki mevzuatlar kapsamında yaptırımlara uğramış ve belli süreçler içinde de kapatılma davaları açılmıştır.

Tüm Emeklilerin Sendikası (eski Tüm Emekli Sen (2017)) daha önce de dayanışma ve birlik ruhu ile 16 Nisan 2022’de Ankara Anıtpark’ta ilk “Büyük Emekli Mitingi”ni Emekliler Dayanışma Sendikası (EDS) ve Türkiye Bağımsız Emekliler Platformu (TÜRBEP) ile birlikte gerçekleştirmişti. Bu miting emeklilerin Türkiye çapında ilk kez gerçekleştirdikleri bir miting olması açısından önemliydi.

Emekliler kendi aralarında maddi dayanışma sağlayarak ülkenin 5 ayrı bölgesinden (Karadeniz, Ege, Marmara, Akdeniz, İç Anadolu) coşkuyla Ankara’ya ulaştılar. Bu mitinge bazı sivil toplum örgütleri, siyasi partiler ve vatandaşlar da destek verdi. Emekli mücadelesinde ulusal düzeyde ilk işaret fişeğinin atıldığı bu miting, ulusal yazılı ve görsel basında haberlere konu oldu. Bazı TV’ler mitingi canlı olarak yayınladı. Mitingde iktidarın uygulamış olduğu ekonomik ve sosyal politikaların emekli haklarını yok ederek emeklileri yoksullaştırılmasına tepki gösterildi. Kendilerini görmezden gelen, sorunlarını çözmeyip erteleyen, siyasilere karşı seslerini duyurmak için çabalayan emekliler, bunu da bu mitingle başardılar. Bu mitingden sonraki süreçte, hayat pahalılığı ve yüksek enflasyon aldı başına gitti. EYT'lilerin katılımıyla sayısal olarak 16 milyonluk bir güce ulaşan emekliler, uzun süre büyük bir toplumsal güç olduklarının farkına varamadılar. Sürekli şikâyet eden fakat elini taşın altına koymayıp örgütlü olmaktan kaçınan ve mücadele edenleri küçümseyen bir emekli profili toplumda yaygınlaşmaya başladı. Bunun yanında iktidar, ne verilirse itiraz etmeyecek emekliyi önemser oldu. Yıllardan beri fiili ve meşru mücadelelerini sürdüren emekli sendikaları hakkında “üretimden gelen gücü yok” denilerek kapatma davaları açıldı. 5510 sayılı yasa düzenlemesi ile emekli maaşları arasında büyük farkların oluşmasına neden olan iktidar, 2023 Mayıs seçimleri öncesinde 5 bin 500 lira maaş alan ve sayıları 9 milyon civarında olan emeklilerin kök maaşına zam yapmayarak seyyanen 2 bin lira arttırdı. 7 bin 500 liranın üzerinde maaş alan 7 milyon civarındaki emeklinin maaşlarına ise zam yapmayarak emeklileri sefalette eşitlemeye çalıştı. Bu ince taktikle durumu lehine çeviren iktidar, seçimden sonra da çalışan memurlara 2023 Temmuz’unda 8 bin 77 liralık seyyanen zam yaparak çalışan memur ve emekli memur arasındaki maaş farkını arttırdı.

Çarşı ve pazardaki fiyat artışlarını dikkate almadan ilan edilen TÜİK verilerine göre endekslenen emekli ve çalışan maaşları hızla erimeye başladı. Cep harçlığı niyetine verilen bayram ikramiyeleri ile avutulan ve çalıştıkları süre içinde maaşlarından kesilen primlerin karşılığını alamayan, dışlanan ve açlık sınırı altında yaşamaya mahkûm edilen emekliler “insan onuruna yaraşır yaşam koşulları” talebi ile ikinci kez 10 Aralık 2023 günü Ankara Anıtpark’ta Büyük Emekli Mitingi’ni gerçekleştirdi. Bu mitingin düzenleyicileri Tüm Emeklilerin Sendikası (2017), DİSK Emekli-Sen ve Emekliler Dayanışma Sendikası (EDS) idi. Mitinge ayrıca bazı sendikalar, demokratik kitle örgütleri, muhalif siyasi partiler de destek amaçlı katılım gösterdi. Mitingdeki konuşmacılar iktidarın emekli maaşlarına yönelik tutumunu eleştirerek taleplerini açıkladılar. Ülkenin ekonomik bataklığa sokulduğu, sendikal örgütlülüğün engellendiği, maaşlar konusunda emekliler arasında ayrımcılık yapıldığı ve yönetememe krizinin emeklilerin sırtına yüklenmek istendiği vurgulandı. Yaklaşan 31 Mart yerel seçimlerinde yaşanan bu olumsuz durumun dikkate alınması istendi. 

Dayanışma ve coşkunun hâkim olduğu bu mitingin ardından 2024 Ocak’ına kadar iktidar, emeklilerin ek zam taleplerine karşı hep sabırlı olunmasını tavsiye etti. TÜİK’in 2023 yılı enflasyon oranını açıkladığı 3 Ocak’tan itibaren gelen tepkiler üzerine emeklilere ödenecek maaş zam oranları iktidarca üç kez değiştirildi. En düşük emekli maaşı 10 bin lira oldu. Memur emekli maaş artışlarında enflasyon farkı ile birlikte toplu sözleşmeden gelen artışlar da hesaba katılırken, SSK ve Bağ-kur emeklilerinin maaşlarının sadece enflasyon oranına göre arttırılması bir çeşit emekli ayrımcılığına yol açtı. 31 Mart yerel seçimleri öncesi bayram ikramiyelerine sadece biner lira zam yapıldı. Emeklilerin, yerel seçimler öncesindeki ek zam talebi “bütçede kaynak yok” diye reddedilirken, bazı yandaş iş adamlarına ait vergi borçlarının bir kalemde silindiği basında yer aldı.

Yine 31 Mart yerel seçimleri öncesinde emekliyi etkilemek için yapılan banka promosyonları, kültür turu ve tiyatro müjdeleri, THY, TCDD ve bazı marketlerdeki özel indirim duyuruları, emeklinin ekonomik yarasına çare olamadı. Bugünlerde de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, emeklilere uygun KYK yurtlarında ücretsiz tatil önerirken, emekliler tatil yapılacak yere gidecek yol parasını bile bulmakta güçlük çekiyor.

Tüm Emeklilerin Sendikası öncülüğünde emekliler 25 Mayıs'taki mitinglerde açlığa ve sefalete karşı taleplerini yüksek sesle haykıracaklar. Mitinglerde intibak yasasının çıkartılması, maaş bağlanma oranlarının arttırılması, çalışan memurlara verilen 12 bin liralık seyyanen artışın bütün emeklilere verilmesi, en düşük emekli maaşının en düşük memur maaşı seviyesine getirilmesi, sendikal hakkın tanınması, sağlıkta katkı payının kaldırılması, bayram ikramiyelerinin yılda dört kez asgari ücret düzeyinde verilmesi, 2008’de uygulanmaya konulan sosyal güvenlik reformunun iptal edilmesi gibi talepler öne çıkartılacaktır.

Gün ayrı durma, ayrışma günü değildir. Bu mitinge tüm emekli sendikaları, emekli platformları ve emekli dernekleri, tüm emekçiler, muhalif bazı siyasi partiler ve STK’lar da destek vermelidirler. 26 Mayıs’ta Ankara’da “Büyük Emekli Mitingi” yapacaklarını duyuran CHP’liler kitlesel bir katılımla emeklilerin yanında saf tutmalıdırlar.

“Benim olsun küçük olsun” anlayışı ile sırça köşklerinde oturup her konuda ahkam kesen ve destek sunmayanların daha sonraki süreçte her türlü adaletsizliğe karşı şikâyet etme hakları da kalmayacaktır. Temmuz ve sonrasında düş kırıklığına uğramamak için tüm emekliler ses vermelidir.

Giderek derinleşen ekonomik krizin sebebi emekliler ve emekçiler değildir. Emekli, 31 Mart yerel seçimlerinde takındığı kararlı duruşunu sürekli kılarak, yüksek enflasyona, ekonomik çıkmaza ve sendikal engellemelere karşı olması gereken yerde saf tutmalıdır. Sorunların çözümü emeklilerin ve tüm emekçilerin elindedir.

*Eğitimci-yazar