Geçen hafta sonu ilginç birşey oldu. Türkiye’deki rüzgar santralleri linyit santrallerinden daha çok elektrik üretti. Hem de kömüre verilen teşvikler, yüksek fiyatla elektrik alım garantisi, ÇED’de kolaylık filan gibi bir dizi kıyağa rağmen bu oldu.
Türkiye’nin 1990’da 5 bin MW kömür santrali varken bugün 7 bini ithal kömür kullanan toplam 17 bin MW güce sahip 62 adet kömür santrali var. (Bkz:Kömür 2017 Raporu). İzin süreçlerinde olan 4 bini linyit, 20 bini ithal taş kömürü yakacağı bilinen 41 santral için devlet ve yatırımcı harıl harıl çalışıyor. Bütün bu resim halkın desteği ile oldu. Anlatalım.
Çanakkale’ye iki Türk şirket Cenal Enerji Santrali'ni yaptı. Kömür ithaldi. Santral türbinleri Fransa’dan ithal edildi. Yapılabilsin diye devlet hem KDV hem de gümrük vergisi almaktan vazgeçti, teşvik verdi. 2013 yılının ekim ayında yaklaşık 2 milyar TL’lik yatırımdan katma değer vergisi ve 589 milyon dolarlık ithalattan gümrük vergisi almama kararı aldı. Maliyet ucuzlayınca Denizbank, Halkbank, Finansbank ve Ziraat Bankası halktan topladığı paralar ile projeye kredi verdi. O krediler ve teşvikler bizden çıktı. Kalanı da elektrik faturamızla ödüyoruz.
Yer Çanakkale, kömür muhtemelen Rusya’dan ithal, makine Fransa’dan, yerli olan sadece bunları ödeyen halk.
Başka bir örnek ise Zoguldak’tan. ZETES-3 Termik Santrali'nin kömürü ithal, müteahhitti ithal, türbini ithal. Her şey ithal olunca devlet projeye teşvik verdi. Çinliler santrali yaptı, yatırımın parasını Türkiye’nin iki büyük bankası Garanti ve İş Bankası verdi. 800 milyon dolarlık bu kredi ile “2013 yılında Avrupa, Ortadoğu ve Afrika (EMEA) bölgesinin en iyi proje finansmanı” ödülünü bile aldılar. E kolay değil, halkın parasını halka ödetmek için şirketlere verdiler.
Yer Zonguldak, kömür ithal, makine Çin’den, yerli olan sadece bunu ödeyen halk olunca Avrupa’dan ödül bile geldi.
Daha kötü bir örnek verelim. Bolu Göynük KES Santrali'nin kömürü bölgeden çıkartılıyor. Yerli değil mi? Makineler Çek Cumhuriyeti’nden ithal. Vergi indirimi devletten, kredi de iki yerli bankamız, Garanti ve İş Bankası’ndan.
Yer Bolu. Projenin parasını ödeyen vatandaş dışında hiçbir şeyi yerli değil.
YERLİ KÖMÜR YERLİ Mİ?
Çok açık ki termik projelerinde mülk sahibi yerli, bir de sömürülen yerli. Gerisi pek yerli değil. Mesela Anadolu’da çıkartılan kömür ne kadar yerli tartışılır. Bence değil. O kömür oluştuğunda burada mıydık? Anadolu’da kömürün oluştuğu dönem yaklaşık olarak 23 ile 5,33 milyon yıl öncesi. O zamanda bırakın Anadolu’yu, dünyada insan yoktu. Anadolu’da atlar bile bu dönemin sonunda görünmeye başlamıştı.
ETİYOPYA ENERJİ BAKANLIĞI
Etiyopya Türkiye’den çok daha büyük bir ülke. 1,1 milyon kilometre kare alanı ve 100 milyondan fazla nüfusu var. Yani hem yüz ölçümü, hem de nüfusu Türkiye’den neredeyse yüzde 50 daha büyük. Evlerin sadece dörtte birine elektrik ulaşıyor. Ülkenin 300 milyon ton kömür rezervi var. Biraz daha araştırsalar fazlasını bulacaklar. Ama araştırmıyorlar. Şu an 4 bin 200 MW kurulu gücü var. Türkiye’nin yirmide biri. Bunun 3 bin 800 MW’ı HES. Birkaç küçük dizel santrali, son zamanlarda da eklenmiş bir miktar rüzgar santrali var.
Evlerin dörtte üçünün elektriği olamayınca durum zor. Sonuçta bizim AVM’lerden daha az elektrik ile koca ülkeyi çeviriyorlar. Ellerinde kömür, doğalgaz ve bir miktar petrol rezervi var. Ülke 2020’ye kadar 6 bin MW yeni güç ekleyecek. İçinde ne kadar kömür santrali var biliyor musunuz? Sıfır! Ne kadar doğalgaz santrali var? O da sıfır! Ülke üç yıl içinde bunların yerine 820 MW rüzgar, 300 MW güneş, 570 MW jeotermal ve 420 MW biokütleden elektrik kapasitesi ekleyecek.
Türkiye’nin yerli kömür politikasına bakarsanız ne yakıt yerli ne de makineler. Yerli kömür diye diye 2000 yılına kadar ithal kömür ile çalışan termik santral yokken şimdi 7 bin MW’ı geçtik. Halkın parasını kullanan devlet ve bankalar sayesinde bu noktaya geldik.
Ama Etiyopya’da öyle olmadı. Oradaki enerji bakanlığı kömür ve doğalgaza sıfır MW yatırım yapıyor. Madem her şeyi ithal edince ve halk ödeyince yerli oluyor, biz de Etiyopya’dan enerji bakanlığı ithal edelim. O zaman enerji politikamız daha çok yerli olmaz mı?