Emeklilikte Yaşa Takılanlarla (EYT) ilgili yasal düzenleme, tam bir netlik kazanmadığı için birçok soru gündemde ve kafalar karışık.
Bu sorun, 8 Eylül 1999 tarihindeki 4447 sayılı yasayla ortaya çıktı. 4447 sayılı yasada, 9 Eylül 1999 tarihinden itibaren işe başlayan erkek sigortalılar için 60 yaş ve kadın sigortalılar için de 58 yaş şartı getirildi.
Bu yaş şartının yanı sıra sigortalık süresi kadında 20, erkekte 25 yıl olarak kalırken prim ödeme gün süreleri de artırıldı ve 7 bin güne çıkarıldı.
4447 sayılı yasa çıkmadan önce kadın sigortalılar herhangi bir yaş şartı aranmaksızın 20 yıllık sigortalılık süresinde 5 bin gün pirim ödeyip emekli olabiliyorlardı. Erkek sigortalılar ise 25 yıllık sigortalılık süresinde yine 5 bin gün prim ödeyerek ve yaş şartı olmaksızın emekliliğe hak kazanıyorlardı.
KADEMELİ YAŞ ŞARTI
4447 sayılı yasa, 8 Eylül 1976 sonrası işe başlayanlar erkek sigortalılar ile 8 Eylül 1981 sonrası işe başlayan kadın sigortalılar için kademeli bir yaş uygulaması getirdi. Kademeli yaş uygulaması, kadın sigortalılarda 40’tan başlayıp 56 yaşa kadar yükseltilirken, erkek sigortalılarda da 44’ten başlayıp 58 yaşa kadar uzatıldı.
Bu durumda erkek sigortalılar, 1-15 yıl, kadın sigortalılar ise 2-18 yıl arasında emeklilikte yaşa takılmış oldular. Örneğin 1 Eylül 1999’da işe başlayan bir erkek sigortalı eski sisteme göre 2024 yılında emekliliğe hak kazanırken 4447 sayılı yasayla emeklilik süresi 15 yıl uzadı, yani 2039 yılına kaldı.
Yine 1 Eylül 1999’da işe başlayan bir kadın sigortalı da, 2019 yılında emekli olabilecekken 18 yıl sonraya yani 2037 yılında emekliliğe hak kazanabilecekti. Prim ödeme gün süreleri de 5 bin günden kademeli olarak 5 bin 975 güne kadar uzatıldı.
EYT’lilerin bir bölümü, bu süreç içinde gecikmeli de olsa emekli olabildiler. Halen emeklilikte yaşa takılanların sayısının 4.5 milyon civarında olduğu hesaplanıyor.
1.5 MİLYONUN DA ALTINA DÜŞEBİLİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT ile ilgili yasal düzenlemeyi aralık ayında TBMM’ye sunacaklarını belirtikten sonra düzenlemenin ayrıntılarına ilişkin şu ifadeleri kullandı:
“Şu anda yaş şartını kaldırdığımız takdirde prim gün sayısını ve hizmet süresini tamamlayan yaklaşık 1.5 milyon kişi var. 8 Eylül 1999 öncesindeki prim ödeme şartını değiştirmiyoruz, 5 bin ve 5 bin 400 gün.”
Bakan Bilgin böyle bir açıklama yapmasına rağmen Haziran 2022 itibariyle 750 bin kişinin bu kapsama girdiği, Aralık 2022 ayı itibariyle de bu sayının 1 milyon 200 bin civarında hesaplandığı belirtiliyor.
EYT Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı Gönül Boran Özüpak, bu sayının en fazla 1 milyon 300 bin olacağını ifade etti. Bu durumda yasadan yararlanabilecek EYT’lilerin 1.5 milyonun da altında olabileceği kaydediliyor.
3 MİLYON EYT’Lİ KAPSAM DIŞI
EYT Başkanı Özüpak, "Yasa bu haliyle geçerse 3 milyon EYT’li mağdur olacaktır. Özellikle bu üç milyon içinde 1.5 milyon çırak ve stajyer olarak işe başlayanlar var. Yani bu kişiler çırak, stajyer olarak işe başladıklarında yaşlılık sigortası kapsamına dahil edilmedikleri için sigortalılık başlangıcı ileri atılmış. Böylece EYT mağduru olmuşlar. Öncelikle bu arkadaşlarımıza stajda geçirdikleri sürenin borçlanma hakkı verilerek sigortalılık süresinin başlangıcı ona göre hesaplanmalıdır" diye konuştu.
Özüpak, “Bakan Bilgin, yasa kapsamına girecek 1.5 milyon EYT’li için prim ödeme gün süresi olarak hem 5 bini, hem de 5 bin 400 günü telaffuz etti. Bu durum da karışıklık yaratıyor. Bizim temel talebimiz, 4447 sayılı yasanın çıkmadığı dönemdeki emeklilik koşullarının uygulanmasıdır. Çünkü bizler işe başlarken, emeklilikte herhangi bir yaş şartı yoktu, sadece 5 bin prim günü, kadınlarda 20, erkeklerde de 25 yıllık sigortalılık süresi vardı. EYT’lilerin tümüne bu koşullara göre emeklilik hakları sağlanmalıdır" diyor.
YASA 2023’TE AMA HANGİ AYDA?
EYT Yönetim Kurulu Başkanı Özüpak, tüm girişimlerine rağmen bir türlü Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Bilgin’le görüşemediklerini, sorunun bizzat tarafı ve muhatabı oldukları halde görüşlerine başvurulmadığını söyledi.
Çalışma Bakanı Bilgin’in yasanın 2023’te çıkarılacağını belirtmesine rağmen ne zaman, hangi ayda yürürlüğe gireceğinin açıklanmadığını söyleyen Özüpak, bu durumdaki belirsizliğin de hak kayıplarına yol açabileceğini kaydetti.