Emeklilikte Yaşa Takılanlarla (EYT) ilgili yasanın Şubat 2023’te kanunlaşması bekleniyor. Hem Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, hem de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin tarafından Aralık 2022 sonu itibariyle TBMM’ye sunulacağı ifade edilen yasa tasarısı gecikmeye uğradı.
EYT ile ilgili tasarının Aralık 2022 sonuna yetişmemesi üzerine Ocak 2023 dendi ancak bu ay da Meclis’e gelmesi zor gözüküyor. AKP Grup Başkanvekili Bülent Turan, EYT düzenlemesiyle ilgili olarak “Çalışmalarımız devam ediyor. Şubatın ortalarına kadar yasalaşmasını ümit ediyoruz” dedi.
EYT ile birlikte sözleşmeli personele kadro verilmesini öngören yasal düzenlemelerin gecikmesinin nedeni olarak AKP iktidarının hemen seçim öncesinde bu yasaları yürürlüğe koymayı amaçladığı belirtiliyor. AKP, böylelikle geniş kesimleri ilgilendiren düzenlemelerin hemen ertesinde seçime giderek puan toplamak istiyor.
PRİM GÜNÜ VE MAAŞ SORUNU
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yılbaşı öncesinde yaptığı açıklamada EYT’liler için bir yaş şartı olmayacağını bildirdi. Ancak prim gün sayısı, hizmet süresi ve aylık bağlanmasıyla ilgili birçok soru da gündemde bulunuyor.
Çalışma Bakanı Bilgin, daha önce yaptığı bir açıklamada prim gün şartı ile ilgili 5 bin 400 günü telaffuz etmişti. Ayrıca 1999’da 4447 sayılı yasayla EYT’liler için kademeli olarak getirilen yaş sınırı ve prim günü uygulamasında, son kademede 5 bin 975 prim günü söz konusuydu. Şimdi yaş şartı kalktığı halde prim gün süresi 4447 sayılı yasadaki gibi mi devam edecek yoksa 1999 öncesinde olduğu gibi 5 bin gün üzerinden mi hesaplanacak. Bu durum da açıklığa kavuşmuş değil.
Öte yandan madem yaş şartı kalkıyor o zaman EYT’liler de işe başladıkları tarihteki mevzuata uygun olarak emeklilik hakkına sahip olmalı. 1999 öncesine göre erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim, kadınlar için de 20 yıllık sigortalılık süresi ve yine 5 bin prim günü koşulu vardı.
1999 öncesinde emekli aylığı bağlaması da, katsayı ve gösterge sistemine göre yapılıyordu. O sistem sonucunda en düşük emekli aylığı bile asgari ücretin üstünde gerçekleşiyordu.
ÜÇ AYRI YÖNTEME GÖRE AYLIK
Yol-İş Sendikası Sosyal Güvenlik Uzmanı ve eski SSK Tahsisler Dairesi Başkanı Celal Tozan, mevcut sisteme göre EYT’lilerle ilgili emekli aylığı bağlamasının üç ayrı yöntemi olacağını söyledi.
Celal Tozan, “1999 öncesi katsayı ve gösterge sistemi vardı. 8 Eylül 1999 sonrası çıkarılan 4447 sayılı yasayla başka bir sistem getirildi. Ve üçüncü olarak da AKP döneminde 5510 sayılı yasayla 1 Ekim 2008 sonrası uygulanan emekli aylığı bağlama sistemi var. EYT’lilerin sigortalı alarak çalışma sürelerine göre bu üç sistem üzerinden emekli aylıkları bağlanabilir” diye konuştu.
1999 öncesinde emekli aylığı bağlanmasında son 5 yılın ortalaması alınırken 1999’da çıkarılan 4447 sayılı yasayla tüm sigortalılık süresinde ödenen kazançların ortalaması dikkate alınıyor. Tabii tüm sigortalılık süresinde işsiz geçirilen sürelerde prim ödenemediğinden emekli aylığı daha düşük kalabiliyordu.
2008’de AKP döneminde çıkarılan 5510 sayılı yasayla da aylık bağlama oranları düşürüldü, büyümeden (milli gelir artışından sağlanan) pay yüzde 100’den yüzde 30’a indirildi, böylelikle daha düşük bir emekli aylığı söz konusu oldu.
Nitekim aylıklar asgari ücretin de çok altına düşünce en düşük emekli aylığı uygulamasında Hazine’nin desteği gündeme geldi. Halen en düşük emekli aylığı Hazine’nin katkısıyla 5 bin 500 TL oldu. Oysa asgari ücret 8 bin 506 TL.
EYT’LİLERİ BEKLEYEN TEHLİKE
Çalışma ekonomisi uzmanı, dostumuz Prof. Dr. Aziz Çelik de, üç ayrı aylık bağlama sisteminin dikkate alınması halinde EYT’lilerin ciddi bir mağduriyet yaşayacağını ifade ediyor.
Prof. Dr. Aziz Çelik, EYT’lilerin büyük bir bölümünün sigortalılık süresinin 2000 yılı sonrası olması nedeniyle yeni sisteme göre aylık bağlanması halinde ciddi bir kayba uğrayacaklarını ve en düşük taban aylığı düzeyinde emekli aylığı alabileceklerini belirtiyor.
Bu durumda EYT’lilerin çok büyük bir bölümü şu an en düşük aylık olan 5 bin 500 TL dolayında bir aylık alacak ve asgari ücretin de çok altında bir sefalet ücreti ile yaşamaya çalışacaklardır.
EYT’liler, emekli aylıklarının düşük olması nedeniyle geçinebilmek için daha düşük ücretle de çalışmaya devam edecekler ve dolayısıyla işverenler açısından da ucuz işgücü olarak kullanılabileceklerdir.
Gerçekçi ve adaletli çözüm, EYT’lilerin çalışmaya başladıkları şartların tümüne göre emekli edilmelidir. Yaş şartı olmaksızın 1999 öncesindeki katsayı ve gösterge sistemine göre emekli aylığı bağlanması sağlanmalıdır.